XIX г. соңғы ширегінде Тигр жөне Ефрат (Қос озен) өзендерінің бойында жүргізілген археологиялык казба жұмыс-тарьпіың ңәтижесінде ежелгі ескі қалалардьщ орны ашылып, өлеыге «Шумер өркеннеті» деген жаңа мәдениет белгілі болды. Адамзат баласының гасырлар бойы жинактаған мол мәдени мураларына қомақты үлес қосқан, дүннежүзілік оркениеттің тағы бір бастауына аііналған бүл жаңа мәдениеттің аты аңызға айналды, адамзат қауымының «фәлсафалык мәйегі», ілгерілеу мен дамудың каіінар бүлағы деп дәріптелді.
Жер бетіяде алгаш өркенуіетті қауым, іргелі мемлекет күрған шумерлердің ыәдениеті дүниежүзілж мәдени ошақтардың бірі Египет мәдениетіндей оте жоғары болды. Бірақ Ніл аңгарында үш мың жыл бойы бір-ак, халық коныстанып, бір-ақ қана мем-лекет Ежелгі Египет коныстанса, ал Қос озен бойында Шумер, Аккад, Вавилон, Ассирня, Иран сиякды түрлі мемлекеттік кұрылымдар тарих сахнасында бірінен кейін бірі алмасып турды, турлі халықтар өзара сауда-саттык жасаумен қатар, езара әскери кактығыстарға да жиі барьш түрды, соның салдарынан калалар мен әсем ғимараттар күл-талқан болып кирады да. Бірақ мұндай кактығысқа қарамастан бұл мемлекеггердіц мәдени гұлдену процесі тоқтап қалған жок.
Оған дэлел, Қос озеннің ең көне мөдениеті Шумер-аккад мәдениеті. В.В. Струве, В.И. Авуев, В.А. Тураев, Б.Й. Грозный сиякты аса көрнекті шыгыстанушы ғалымдардың пікірінше, шумерлер бұкіл Вавилон мэдениепнің негізін қалаушылар болып саналады. Ал шумерліктердщ вздері, олардың ата-бабала-рын Қос өзен оңіріне сонау таудың ар жағынан, солтүстіктен, яғни солтүстік-шығыстан келген.
Ғалымдардың айтуьшша, бүл келгендер «тау түргындары», «малшы кошпелілер» болып есептелсе керек. Шумердің 3100— 2800 жылдардағы халқы туралы белплі ғалым Л. Вулли: «Дәл осы кезеңде бүлардың халқынын басым көпшілігі келімссктерден күрылганы анық. Әр түрлі себептермен келген олар бүл елдегі халыктардың игере алмаіі отырған биік мөдениетін еркендетуге белгілі дөрежеде әсер еткен болса ке-рек», — деп жазады.....