Реферат: Музыка | Қазақтың күй өнері

Қазақ халқының басқа халықтардан ерекшеліктерінің бірі ол өзінің ұлттық музыкасының болуы. Атадан балаға жеткен, қадірлеп көзінің қарашығындай сақталып, қымбат қазынаға айналды. Қаймағы бұзылмай жеткен бұл өнердің бір шыңы домбыра күйлері. Бұл мұра ғасырдан ғасырға іріктеліп, сұрыпталып, сүргіленіп, түрленіп жеткен халықтың өзімен бірге дамып, қалыптасып отырған. Байырғы кезде қазақ үйінің төрінде әрдайым домбыра ілулі тұрған немесе үй-ішінің біреуі домбырада күй шертпейтін отбасы қазақ арасында кемде-кем болған. Осы орайда халық арасында сұрақтар пайда болуы мүмкін. Осы домбыра, күй сөздері қайдан шыққан? Нені білдіреді? Ол қай кезден бар? Неге домбыра қазақ арасында соншама кең таралған? Осындай сұрақтарға жауап іздеп көрелік.
Белгілі зерттеуші Хайролла Жүзбасовтың пікірінше домбыра сөзі «дөпбұра», «дәлбұра», «дембұра» деген сөздердің тізбегі арқалы жасалған. Бұл белгілі бір логикаға бағындырылған қызғылықты жорамал. Тағы бір болжамды этнограф Ерік Көкеев еңбектерінен табуға болады. Ғалымның пікірінше «том» деп түюлі жұдырық немесе қолдың саласы айтылады. Кейіннен бұл түбір ұяңданып « домға» айналған, «быра» тіркесі бір нәрсені шерту, тарту, дыбыс шығару деген мағына береді-мыс. Яғни домбыра сөзі «қолдың саласымен немесе бес саусақпен шекті шерту» деген мағына береді.
Кейбір деректерде «домбыра» сөзі арабтың « дунбаһи бурра» тіркесінен, яғни «қозы құйрық» деген сөзінен қалыптасқан деген долбар әңгіме бар. Бұлай дегенде шамасы домбыраның шанағының сүйірленіп барып, қозы құйыршықтанып бітетіндігін негізге алған болуы керек.
Құдайберген Жұбановтың еңбегінде «күй» сөзіне мынадай пікірін білдіреді: « Қазақта «күй» түрінде айтылатын шағатай, ұйғыр тілдерінде, анатоль түрік тілінде «көк» болып айтылуы тиіс. Қазақтың «и» дыбысының бір қатары шағатай тілінде, ескі ұйғыр тілінде, түркімен, әзірбайжан, анатоль түріктерінің тілінде к, г-ге айналады. Қазақша «байламақ» деген сөз оларша «бағламақ» болады; қазақша «тимек» деген сөз оларша «текмек» болады ... сондықтан «күй» деген сөз оларда «көк» болуы табиғи нәрсе», - дейді. Сондай-ақ Ақселеу Сейдімбек те осы пікір жайлы « Күй деп басталатын қай сөздің де сезіммен астасып жатыр. Сол сөз көшпенділердің ең киелі сезімі – тәңірлік наным сеніммен ұштасып жатады. Демек, «күй» деген сөз әу баста Тәңірлік құбылысты білдірген. Тәңірдің дыбысы деген сенімдегі мағынамен шендес болғаны аңғарылады», - деп Құдайберген Жұбановтың пікіріне қосылған.
«Күй» сөзі түрік тілдерінің деректерінде XI ғасырдан бері белгілі.Махмұд Қашқаридің әйгілі еңбегі «Дивани лұғат ит түрік» атты сөздігіндегі «көк» (қазақта күй болып айтылады) деген атау аспапты музыканы да , әнді де білдіреді. Осы күнгі татар тілінде де «күй» сөзі аспапты музыка мен вокалдық музыкаға ортақ қолданылады. . ....
Рефераттар
Толық
0 0

Әңгіме: Сүлеймен Баязитов | Сүйінші


— Құдағи, сүйінші!..

— Қалағаныңызды алыңыз.

— Қажет емес пұлыңыз,

Сөзіме құлақ салыңыз.

— Құлағым сізде, құда,- деп

Қасын керіп назданды.

— Содан бері жиырма қыс,

Жиырма көктем жаз қалды.

Қоңыраулы күз,

Қоңыр күз

Ұмытармыз қалай оны біз?!

Немере мен шөбере

Оңымыз бен солымыз.

— Бір Алланың бергені

Жалғасады жолымыз.

Қартайтқанмен біздерді

Ұрпағымызды түлетті.

— Айтпаңыз енді, құдағи,

Сүйсініп оқыр сіз ылғи,

Бөбектердің үні дерлік,

Сөйлейтұғын тілі дерлік,

Көретұғын күні дерлік,

Тәуелсіз ел нұры дерлік,

Тәуелсіздік жыры дерлік.

Күндей шалқып,

Айдай толған

Ана тілге, салт дәстүрге

Туған күннен болған қорған.

«Айналайын» жиырмада

Жөргегінде ана тілінің

Асыл діні, тінінің

Жоқшысы болып ер жетті.

— Осы сөзің, әй, құда,

Салды еске бұл кепті.

Ол кезде қазақ тілін мен

Жатсынып біраз «бүлінгем».

— Жүзіндегі өкініш аңғартады көп жайды,

Мұндай іске, әрине, өкінбеуге болмайды.

— Алла!- дедім бірде мен

Естіп тұрған немерем:

— Әже,- деді кенеттен,-

Алла дейсің әманда

Ескертесіз сіз өктем,

«Алла» деп айт» деп маған да.

Сол Аллаңыз жер-көкті

Неше күнде бар етті?..

Сауалы сана тербетті.

Тек, әттеген,

Мен тіптен білмейді екем бұл кепті.

— Білмеймін,- дедім,- білмеймін

Немеремнің маған күлгенін

Көрсеңіз ғой сол сәтте.

Деді соңсоң тым баяу:

— Оқыңызшы мынаны!

Ежеледім, құдай-ау!

Тұңғыш рет тұшындым,

Ана тілін түсініп.

«Айналайын» екен ол

Содан бері мен оған

Ел қатарлы создым қол.

— «Айналайыннан» айналдым,

Табыстырған ана тіліммен,-

Деді дағы құдағи

Құдасын төрге бастады.

— Қайтеміз теріп басқаны,

Құпия сырын ғаламның

Білімді ғана іледі,

Құпиясын аша біледі,-

Десіп олар:

«Айналайынға» ғұмыр тіледі.

Оқып сені ер жетсін,

Елімнің құрыш - білегі,

Тоқтамас мәңгі жүрегі.

Оқып сені қайнасын,

Намысы, қайрат - жігері.

Қабыл болсын,

«Әумин»

Үлкендердің тілегі!

.....
Әңгімелер
Толық
0 0

Курстық жұмыс: Электр жүйесі | Электр жүйесімен қамтамасыздандыратын екінші ретті электрқоректендіру көздері

КІРІСПЕ
Екінші реттік электр қоректендіру көздері (ЕЭҚК) бұл бірінші реттік қоректендіру көзінің энергиясын ЭК-і мен жүйелердің параметрлерінің сәйкес келетін жиілік мәнді, деңгейлік және тұрақты электр энергиясына түрлендіретін құрылғы.
Бірінші реттік ЭҚК-і ретінде ЭК және әдетте айнымалы токтың өндірістік желісін немесе айнымалы автономдық көздерін (генераторлар), әйтпесе тұрақты (аккумуляторлар, химиялық батареялар және т. б.) токтарды пайдаланады.
Әртүрлі ЭК мен жүйелерді қоретендіру үшін қолданылатын бұл көздер өте шектеулі екендігін практика көрсетеді. Оның себебі, қазіргі кездегі ЭК-і өзінің тұрақты кернеуін төменгі деңгейде ( 5... 15) қоректенуін талап ететін интегралдық сұлбаларды (ИС) пайдаланумен орындалады. Сонымен қатар, бұл кернеудің ауытқуы берілген мәннен (5...10%) аспауы қажет. Қажеттілік қатарында, мысал ретінде прецизиондық аналогтық құрылғыларды немесе аналогты-цифрлық және цифрлы-аналогтық түрлендіргіштерді қоректендіру кезінде кернеудің қоректену тұрақтылығы жоғары болуға тиіс (0,1...0,01%).
1. Екінші ретті электр қоректендіру көздері
Бірінші ретті ЭҚК-нің практикасында қолданылған нақты параметрлер, төменгі талаптардың шартын орындайды: өндірістік желінің және тұтынушылардың кернеу жиілігі сәйкес келмесе онда өндірістік желі айнымалы кернеуді 50 Гц деңгейімен қалыптастырады, ол кезде ЭК-тері негізінен тұрақты токтың, яғни нөлге тең кернеу жиілігі кезіндегі токтың кернеуін қоректендіру үшін қолданылады.....
Курстық жұмыстар
Толық
0 0

Қазақ тілінен сабақ жоспары: Әңгімелердегі «Жақсыдан үйрен жаманнан жирен» Кейіпкерді сомдаймыз Адам досымен мықты (3 сынып, I тоқсан )

Пән: Қазақ тілі
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен
Сабақ тақырыбы: Әңгімелердегі «Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен» Кейіпкерді сомдаймыз. Адам досымен мықты.
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары: (оқу бағдарламасына сілтеме) 2.9 Түрлі дереккөздерден ақпарат алу
Сабақ мақсаттары: 3.1.3.1 түрлі жағдаяттағы (қоғамдық ортада) қатысымдық әрекеттерде өз сөзін жүйелі түрде жоспарлап, сөйлеу мәдениетін сақтап диалогке қатысу;
3.2.4.1 өз бетінше мәтіннің тақырыбын және мұғалімнің көмегімен негізгі ойды анықтау;
3.3.6.1 кең жолды дәптерде бас әріп пен кіші әріптің биіктігі мен мөлшерін сақтап көлбеу, үзбей және біркелкі жазу, жазу қарқынын жеделдету.....
Ұзақ, орта, қысқа мерзімді жоспар (ҰМЖ, ОМЖ, ҚМЖ)
Толық
0 0

Реферат: Әлеуметтану | Қоғам жүйе ретінде

Қоғам ұғымы, әлеуметтанудың басты санаттарының бірі болып табылады.
Бірақ қоғамның анықтамасын бермес бұрын “табиғат” пен “қоғам” сияқты кең ұғымдарды шектеу, олардың ара жігін айқындап алу қажет. Бұл әлеуметтік-философиялық проблеманың дұрыс шешілуінің әлеуметтану үшін басты, әдістемелік маңызы бар.
Біз, әдетте, адам, қоғам - табиғаттың бір бөлігі деп жиі айтамыз және оның негізі бар. Бұл жерде “табиғат” ұғымы бүкіл дүниенің, барлық шынайылықтың (органикалық және бейорга¬никалық дүниенің, адамның, қоғамның) табиғи бірлігін білдіретін аса кең мағынасында қолданылады. “Қоғам - табиғаттың бір бөлігі” деген тезис мына бір фактіні растайды: адам, демек қоғам да табиғаттан пайда болады; адам - басқа жанды тіршілік иелерімен ортақ қасиеттері көп және табиғат заңдарына бағынатын биологиялық тіршілік иесі; адам баласы тірі табиғат дамуының жоғары сатысы болып табылады; қоғам табиғи ортамен органикалық байланыста және тығыз қарым-қатынаста болады және табиғаттан тыс және одан қол үзіп өмір сүре де алмайды, дами да алмайды; табиғат та, қоғам да өз дамуында ортақ іргелі заңдарға бағынады және т.с.с.
Қоғамды табиғатқа қарсы қоятын басқа бір жағдайда “табиғат” ұғымы деп адамға, қоғамға қатысты сыртқы (табиғи-географиялық) орта ретіндегі тұтас шынайы дүние емес, оның тек бір бөлігі ғана түсініледі. Адам - мейлі ол өзінің көрінісінің жоғары нысанында болсын, биологиялық (тірі, табиғи) тіршілік иесі ғана емес, адамдардың бір-бірімен қарым-қатынасынан өрбитін тек өзіне ғана тән әлеуметтік сапалар мен қасиеттері бар, сапалық тұрғыдан жаңа, принципті ерекше құбылыс; ал қоғам өмірі - әлеуметтік санадан жұрдай және өзін жануарлар әлемінен бөліп көрсетпейтін жеке биологиялық түрлер әрекет ететін биологиялық өмірге (ұйымшыл-дығы жоғары жануарлар - адамға ұқсас маймылдардың өміріне) қосылмайтын сапалық өзіндік ерекше, әлеуметтік өмір екендігін көрсету және атап өту қажет болған кезде мұның ерекше маңызы бар. К.Маркс адам болмысын қоғамдық қарым-қатынастардың жиынтығы ретінде анықтаған кезде, ол осы арқылы адамның ең алдымен қоғамның өнімі екендігін атап өтуге тырысқан.....
Рефераттар
Толық
0 0

Реферат: Әдістеме | Мектептің тәрбие жүйесі

Педагогикалық ұғымдар арқылы педагогика құбылыстарын, олардың өзара байланысын танимыз. Педагогикада "Мақсат", "Құрал", "Тәсіл", "Даму" және "Қалыптасу" сияқты ұғымдар да кездеседі. Олар барлық ұғымдарға ортақ ұғымдар.
Педагогикалық ұғымдардың бірі - тәрбие. Тәрбие ересек адамдардың балаларға ықпал жасауы деп түсінушілер де бар. Олар баланы пассивті объект түрінде қарастырады. Ондай жағдайда ол педагогикалық процестің субъектісі бола алмайды, яғни өздігінен ойланып, белсенді іс-әрекет жасау рөлін атқармайды. Бұл бір жақты анықтама.
Тәрбие баланың өздігінен табиғи және еркін дамуы үшін жасалатын жағдай деп анықтама берушілер де кездеседі. Олар балаға толық ерік беруді талап етеді. Сөйтіп тәрбиенің ролін бүркемелеп, елеусіз қалдырады.
Кейбіреулер тәрбиені практикалық тұрғыдан бір-жақты жалаң тәжірибеге сүйеніп түсіндіреді. Оларды прагматиктер дейді. Олар баланы жұмыс қалпына бейімдеуді талап етеді. Бала өзінің күнін көруге пайдасы бар білімді, іскерлікті және дағдыны ғана меңгеруі қажет. Осыдан барып бала жеке басының қамын ойлап өзімшілдік мүддесін қанағаттандырады деп дәлелдейді. ....
Рефераттар
Толық
0 0

Ғылыми жұмыс (жоба): Биология | Үй өсімдіктері адам өмірінде

Ғылыми жобаның мақсаты
Үй өсімдіктер түрлерімен танысу, теориялық білім алып қана қоймай олардың адам ағзасына тигізер әсерін зерттеу.

• Ғылыми жобаның міндеттері: Үй өсімдіктер туралы ақпарат жинау;
• Интернеттерден дерек көздерін қарастыру;
• Жинаған ақпаратты сараптау, нақтылау;
• Үй өсімдіктермен эксперименттік тәжірибе жұмыстарын жүргізу;
• Зерттеу жұмыстары арқылы жоспарланған нәтижеге жету;

Ғылыми жобаның өзектілігі
Қазіргі арпалыс уақытта адамдардың жүйке - жүйесі жұқарып, денсаулығы нашарлауына байланысты, олардың көңіл – күйін жақсарту факторларын зерттеп анықтау.

Ғылыми жобаның болжамы:
Егер “Үй өсімдіктер - адам өмірінде” туралы толық мағлұмат алып, эксперимент түрінде дәлел тапсам, онда алған білімді күнделікте қолданып, өз отбасына қажетті үй өсімдіктерді өсіре аламын
Күтілетін нәтиже:
• үй өсімдіктер түрлері туралы деректі көздер жинақталады
• интернеттен қажетті сайттарды анықтау, ақпаратты алу машығым артады.
• эксперименттік жұмыстар жүргізу қабілетім қалыптасады.
• сараптамалық, зерттеушілік мәдениетім дамиды.....
Ғылыми жобалар
Толық
0 0

Реферат: Құқық | АЗАМАТТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУ ҚҰҚЫҒЫ ПӘНі ӘДІСІ ЖҮЙЕСІ

Азаматтық іс жүргізу бұл сот және басқа субьектілер арасындағы азаматтық іс қарау мен шешу кезіндегі құрылатын азаматтық іс жүргізу құқығының нормаларымен реттелген азаматтық іс жүргізу құқықтық қатынастар және процессуалдық әрекеттер жиынтығы. Іс жүргізудің басты мақсаты – бұзылған құқықты қалпына келтіру немесе заңмен қорғалатын мүддені қорғау болып табылады. Азаматтық іс жүргізу соттың, тараптардың (талап қоюшы мен жауапкер), басқа да процеске қатысушылардың (прокурор, өкілдер, сот хатшысы және т.б.) процессуалдық әрекеттерін, олардың іс жүргізу құқықтары мен міндеттерін жинақтайды. Сотқа басқа да қатысушыларға процеске қатысу мақсатына жету үшін заңмен белгіленген іс жүргізу құқықтары беріліп, соған сәйкес іс жүргізу міндеттері жүктеледі. Іс жүргізу құқықтар мен іс жүргізу міндеттер процесі барысында жүзеге асырылады.

Азаматтық іс жүргізудің нысанына тән белгілері

а) сот істерін қарау мен шешу тәртібі алдын ала азаматтық іс жүргізу құқықтық нормаларымен белгіленген;

б) істің аяқталуына мүдделі тұлғалардың сот мәжілісінде іс қарауына қатысуға құқығы бар және өз құқықтары мен мүдделерін қорғай алады;

в) сот шешімі іс бойынша сот отырысында дәлелдемелер арқылы анықталған деректерге сүйенуі қажет және ол заңға сәйкес болуы керек.

ҚР АІЖК-сі соттың қарауына жататын барлық азаматтық істерді төрт түрге бөледі

1) бұйрық бойынша іс жүргізу істері;

2) талап қоюмен іс жүргізу істері;

3) ерекше талап қобмен іс жүргізу істері;

4) ерекше іс жүргізу істері.

Азаматтық процестің сатылары мынадай мақсаттарға жетуге бағытталған процессуалдық әрекеттердің жиынтығы талап арызды(арызды, шағымды) қабылдау, сот қарауына істерді әзірлеу, сотта іс қарау, сот актілерін шығару және т.б....
Рефераттар
Толық
0 0