Әңгіме: Емле ережесінің негізі дыбыстық жүйенің дұрыстығы


Сауатты жазу мәселесі тіл ғылымы саласында ауық-ауық шешімін іздеп тұратыны белгілі. Емле ережеміздің бекітіп берген қағидалары заман өзгерген сайын қолданыстағы әрекеттер барысында кереғарлық үдерісіне ұшырап жатады. Кейде оларды «орфоэпиялық заңдылықтарымыз» мойындамай қояды. Осыған орай, мерзімді баспасөз беттерінде біріккен сөздердің жазылуы, сөз тіркестерінің жазылуы, қосымшалардың дұрыс жалғануы, кейбір түбір сөздердің жазылуы төңірегінде ұсыныстар мен ескертпелер жарияланып тұрады. Ғалымдар ғылыми жол іздейді, жазушылар тіл тазалығын қорғайды, оқырман қауымы қолдану ерекшелігін негізге алады. Бәрінің мақсаты – ана тіліміздің ұлттық сипатын ұлықтау. Емленің екшелуі қателікті табудан емес, сол қателіктің орнына дұрыс ұсыныс айтумен ғана жүзеге асады. Қысқарған сөздерге жалғанатын қосымша соңғы сөздің толық нұсқасындағы соңғы дыбысқа байланысты жалғанады дейтіндер ҚазҰУ-нің деп жазады да, қысқарған соңғы дыбыстың айтылуына байланысты жалғайтындар ҚазҰУ–дың деп жазады. Бұл екі түрлі нұсқа басылым беттерінде қатар қолданылып келеді. Бұлардың екіншісі дұрыс нұсқа екендігіне бір ғана АҚШ қысқарған сөзіне қосымша жалғау арқылы көз жеткізуге болады. Егер бірінші қағида бойынша жазсақ – АҚШ-ның (Америка Құрама Штатының), ал екіншісі бойынша АҚШ-тың. Егер бұл ұсынысқа келіспейтіндер болса, қосымшаның басқа түрін жалғап көрсетіңіз: ҚазҰУ-не әлде ҚазҰУ-ға, АҚШ-на әлде АҚШ-қа. Дұрысы – соңғы қысқарған сөздің бас әрпінің айтылуына қарай қосымша жалғау. Біріккен сөздердің жазылуындағы әралуандық та бірізділік сипат ала алмай келеді. Бұл күрделі атаулардың біріккен тұсындағы қатар келген екі дауыстының біріншісі айтылмайтындықтан кейде оны түсіріп жазамыз да, кейде екі дауыстыны да қатар жазамыз: Сарыарқа, Жанұзақ (Жаныұзақ) Қараой, Ұлмекен (Ұл ма екен). Әрине, кез келген тұлғаның негізге алатыны – Орфографиялық сөздік. Сөздікте дәл осылай берілген. Ережесі кейбір жалқы есімдердің осылай жазылатыны турасында ғана. Егер біріккен сөздердің қатар келген екі дауыстысы «қысаң – ашық» тұлғасында келсе, екеуі де жазылып, «ашық – ашық» тұлғасында келсе, алғашқысы түсіріліп жазылады десек, емлеміз ережеден ақсай қоймас еді. Ереженің құрамына кейбір деген сөз қосылса, ол қағида ережелік сипатынан айырылады. Көріп отырғанымыздай, сөздердің дұрыс жазылуы морфологиялық салада көрініс тапқанмен (қосымшаның жазылуы, .....
Әңгімелер
Толық
0 0

Өмірбаян: Жаннат Қуанышева Жорақызы (1976 жылы 4 сәуір)

Жаннат Жорақызы Қуанышева (Құдайбергенова) (1976 жылы 4 сәуірде Алматыда туған) — танымал киноактриса. Қазақ КСРнің Еңбек сіңірген артисі (1990). «Құрмет» және «Парасат» ордендерінің иегері.

Өмірбаяны
Жаннат Жорақызы 1958 жылы 4 сәуірде Алматыда дүниеге келген.
1972 жылдан бері - «Қазақфильм» киностудиясында актриса.
Қуанышева 30-дан астам кинофильмдерге түскен: "Махаббат тәмсілі" (1975), "Медеудегі кездесу" (1976), "Тоғызыншы ұлдан сақтан" (1984), "Тірі вакцина" (1987), "Қайсар" (1991), "Мені ұмыт" (1993), т.б. Сондай-ақ, тұңғыш отандық телесериялдар "Тоғысқан тағдырлар" мен "Қара шегірткеге" түскен.

1983 жылы Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің филология факультетін бітірген.
2004 жылдан бері - Ш. Айманов атындағы «Қазақфильм» АҚ актерлік бөлімінің бастығы. ....
Өмірбаян / Биография
Толық
0 0

Махаббат хикаясы: Кешігіп неге жолықтың???

Кешігіп неге жолықтың??? Міне, бұл өлеңді тыңдап жүргеніме 1 жылдан аса уақыт болыпты... 2012 жылддың 20 жүлдызында мен сабақтан шаршап келгеннен кейін жатып қалдым. Біраз уақыт өткеннен кейін үйқыдан тұрсам, жүрегім айнығандай болып, біртұрлі болдым. Бірақ сонда да сабаққа бардым, ол кезде мен 11 сыныпты бітіргелі жүргенмін,тестке дайындалып. Сол күні сабақта ұзақ отыра алмай апайдан сұранып кеттім, ауырып тұрмын деп. Үйге жылап келдім. Мамам түрімді көріп шошып кетті, не болды деп. Сол кештен бастап ішім қатты ауыра бастады,Түнімен ауырып шықтым,ұйықтамай. Ертесіне азанда мені больницаға көрсетуге мамам алып келді онда маған аппендицит деген диагноз қойып,сол күні орталық ауруханаға жатқызылдым.
Түстен кейін,яғни түскі үзілістен кейін, врачтар жұмысқа келе бастады,ол кезде мен аурухананың қабылдау бөлімінде отырған болатынмын. Врачтар келгеннен кейін мені тексере бастады,бірінен соң бірі. Сол аурухананың хирургия бөлімінің г л.врачы тексеріп жатқанда ішке бір ағай кіріп келді,жасы 45-46жас шамасында екен бірақ ол тіптен жас көрінетін . Мен ана ағайдан көзімді ала алмай тұрып қалдым, тіпті ауруымды да ұмытып кеттім...Сөйтіп, ол ағайға бір көргеннен ғашық болып қалдым. Сол кұні маған 1 сағаттан кейін операция жасайтын болды, өзім ауырып жатсам да операцияға жаңағы ағай қатысса екен деп ойлап жаттым, маған алдын ала обезболивающий салып қойған еді. Сөйтіп мені 20 минут өткеннен кейін операция бөлмесіне алып келді, қарасам жаңағы ағай жүр екен оны көріп қуанып кеттім.
Содан ол ағай маған наркоз салатын болды. Қолымды ұстап бір нәрсе кигізді, сол кезде байқадым оның үйленгенін, оң қолынан неке жүзігін көргенде жүрегім сыздап қоя берді. Операциядан кейін ертесіне обход болатын болды мен болсам кешегі ағай келетін болды деп қуанып болып жатсам, ол ағай араларында болмай шықты......
Махаббат хикаялары
Толық
0 0

Әңгіме: Мұхтар Әуезов | Ол күнгі Алматы

Қара ұрт оны әбден түсінеді. Бірақ көптен көріспегендіктен мынаның қалайша оралдырып жүргенін естімек еді. Өзінікіне ұқсай ма, жоқ па? Соны байқамақ. Сондықтан:

— Шын ба, елуге жете ме? — деді.

— Жетпей қоя ма? Өзің ойлап көр. Охотыға қалай шықтым, солай кем болса бір түс киіз, бір сырмақ, немесе алаша, кілем, не болмаса сандықта жатқан ішік, шапан алам! — деді. "Охоты" деген соңғы айларда бұлардың тілінде ауылға барып, шабуыл жасап қайту мағынасында болатын. Семіз қызылдың бұл айтқаны шын екенін осы Фонтан көшесінің өзі-ақ өн бойында көрсетіп тұр.

Әр көшенің басынан кіре бере, Тәшкен аллеясына шейін байқап отырсаң: әлденеше бақшаларда, немесе тәуір үйлердің терастарында ылғи қызарып, аламыштанып, жарқырай жайылып тұрған қазақы қолды жасауды көресің. Бұл үйлердің бәрі де қала чиновниктері мен көпес, немесе мещан атауының үйлері. Соның кейбірінде әдемі оюлы сырмақ, кейінде шебер кестелі түс киіз, кейінде су жаңа; мұндай қызарғаны жоқ үйлер салам шатырлы, аласа дуалды кедей шоқпыт үйлер ғана. Одан басқаның бәріне қазақ аулынан шыққан жасаулы келіндер түскен дерсің.

Бағанағы шал-кемпірді шошытқан қала бұл күндерде сол айналасын жалмап жұтып, қызара бөртіп тұрған талан-тараж қаласы еді. Семіз қызыл осы жасауларды әлгі чиновник, тілмаш, көпестердің үйіне жеткізіп, арзан қол қып өткізушінің бірі еді. .....
Әңгімелер
Толық
0 0

Әңгіме: Ғабиден Қожахмет | Пықанның сабағы


Пықан бір тойдың үстінде әлдебір заң қызметкерімен қатар отырып қалып, оған ата-аналардан ақша алғаны туралы бірдеңелерді былжыратып айтып қойды. Сол-ақ екен, заң қызметкері Пықанның білегіне шап ете түсті. "Былықтырған екенсің ғой әбден!" - деді түсін суытып.

Пықан шошып кетті.

- Тағы қай жерде алдың?!

- Бастауыш сыныпқа сабақ беріп жүргенде, - деді Пықан.

- Сен өзі ненің мұғалімісің?! Біресе жоғары сыныпқа, біресе бастауышқа сабақ бере бересің бе?!

Пықан шынын айтты:

- Мен мұғалім емеспін.

- Енді кімсің?!

- Мен электрикпін. Бастауыш сыныптың мұғалімі болмай қалып, сабақ бергенім бар еді.

- Содан?!

- Содан бастауыштан ештеңе білмеймін. Айналып келіп балаларға "электр желісіне жоламаңдар" деп айта бердім.
.....
Әңгімелер
Толық
0 0

Курстық жұмыс: Банк ісі | ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БАНК ЖҮЙЕСІНІҢ ҚЫЗМЕТІ

КІРІСПЕ
"Коммерциялық банк" термині, банкілер басымды жағдайда саудаға (commerce), тауар айырбасы операцияларына және төлемдерге қызмет көрсетуі кезіндегі банкі ісінің ерте кезеңінде пайда болды. Оның негізгі тапсырыскері сатармандар еді. Банкілер тауар айырбасымен байланысты тасымалдау, сақтау және басқада операцияларды несиелендірді. Өнеркәсіптік өндірістің өркендеуімен өндірістік циклді қысқа мерзімді несиелендіру бойынша операциялар пайда болды: айналым капиталын толықтыру, шикізаттар мен дайын бұйым қорларын құру, жалақы төлеу және т.б. несиесі.
Несиелер мерзімі біртіндеп өсе бастады, банк ресурстарының бір бөлігі негізгі капитал мен бағалы қағаздарға жұмсалым үшін қолданыла бастады. Соңғы уақытта Қазақстанның банкілік жүйесінің қалыптасуында маңызды өзгерістер болды. Банк-жетекшілер анықталды, банкілік мамандандырудың негізгі бағыттары қалыптасты, қаржы институттары арасында тапсырыскерлер қорын бөлу аяқталды.....
Курстық жұмыстар
Толық
0 0

Әңгіме: Ғабиден Қожахмет | Бізге болашақта бәрі де керек

- Уақыт болса жедел өзгеріп бара жатыр, - деді ата-ана. Ол кішкентай қыздың әкесі екен.

- Ал біз болсақ, кеңестік мектепте білім алғанбыз. Кейде жолдастар деген сөзді тілімде көп қолданатыным бар. Мүмкін осының әсері шығар. Осы жиында отырған бәріңіз де ата-анасыздар ғой. Ұл-қыз өсіріп отырсыздар. Сондықтан мені дұрыс түсінеді деп ойлаймын. Менің де кішкентай қызым бар. Өзі құртақандай ғана. Сіздер оны тіпті көз алдарыңызға елестете де аласыздар. Мұндайда қуыршақтай ғана деуші ме еді. Қызым мектеп табалдырығын аттады. Мұның не екенін түсінесіздер ғой, әрине. Бәріңіз де ата-ата болғаннан кейін түсінесіздер. Қуанасың, тағы сол сияқты дегендей ғой. Баламен арақатынаста қиындықтықтар болмай тұрмайды. Ал қиындықты еңсере білу керек. Бұл - әрбір ата-атаның міндеті. Мінеки, сіздер мені қуаттап отырсыздар. Өйткені ата-ананың жанын ата-ана ғана түсінеді немесе мұғалім дегендей. Сіздер де баламен арақатынаста қиындыққа душар болдыңыздар ғой. Сөздеріңізге сенемін. Дәлелдеріңіз иланарлық. Ал біз болсақ, қиындыққа салған жерден кездестік. Айтуға ыңғайсыз енді. Дегенмен сіздерге бастаған екенмін, аяғына дейін айтып берейін. .....
Әңгімелер
Толық
0 0

Курстық жұмыс: Өндіріс | Мұнай өнімдеріндегі салық төлеу қызметінің ақпараттық жүйесін құру

Кіріспе
Кез келген елдің экономикасын басқару процесі мемлекеттің әртүрлі экономикалық сфераларға әсер етумен байланысты. Мемлекеттің әсер етуінің негізгі мақсаты: елде экономиканың тұрақты өсудің нәтижелері, қызмет көрсету және тауарларға тұрақты бағаны қамтамасыз ету, халықтың еібекке жарамдылығы, халықтың өмір сүрү деңгейін жоғарлатуды қамтамасыз ету. Бұл мақсаттар өзара байланысты және оларға бір уақытта жету мүмкін емес. Экономиканы басқару тепе теңдігінің нәтижелері мемлекеттің экономикалық саясатының негізі болып табылады. Мемлекетті реттеудің негізгі құралдарының бірі- салықтық саясат болып табылады. ҚР-ның салықтық саясаты елдің территориясындағы жеке және заңды тұлғалардан, яғни төлеушілерден алынатын салықтар,жинақтар т.с.с төлемдер жинағы болып табылады. Барлық салықтар, төлемдер,жинақтар т.б төлемдер Қазақстанның бюджет жүйесіне түседі және мемлекеттің ақшалық табысын құрайды. Мемлекетте жинақталған құралдар әлеуметтік, қорғау,құқықтық қорғау және т.б. қызметтерді орындау үшін керек. СССР кезінде мемлекеттік кәсіпорындарын алынған төлемдер салықтық мінездемеге ие болған жоқ. Қазақстанда нарықтық өзгертулерді жүзеге асыру нәтижелерінде салықтық қызметтерді құруға әкеп соқты. Мұнда салықтық және төлемдер жүйесі арқылы экономикаға әсер ететін мемлекеттік қаржылық механизм болып табылады.....
Курстық жұмыстар
Толық
0 0

Сабақ жоспары (ұмж): Прокариот пен эукариот жасушалардың қызметі мен құрылысының ерекшеліктері (Биология, 10 сынып, I тоқсан)

Пән: Биология
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Клеткалық биология
Сабақ тақырыбы: Прокариот пен эукариот жасушалардың қызметі мен құрылысының ерекшеліктері
Осы сабақта жететін оқу мақсаттары (оқу бағдарламаға сілтеме): Прокариот пен эукариот жасушалардың қызметін және құрылысының ерекшеліктерін салыстыру
Сабақ мақсаттары: Оқушылар істей алады:
прокариот жасушалардың қызметін және құрылысының ерекшеліктерін білу
эукариот жасушалардың қызметін және құрылысының ерекшеліктерін білу
прокариот пен эукариот жасушалардың қызметін және құрылысының ерекшеліктерін салыстыру........
Ұзақ, орта, қысқа мерзімді жоспар (ҰМЖ, ОМЖ, ҚМЖ)
Толық
0 0

Әңгіме: Сүлеймен Баязитов | Малайсары Тархан тас тұғырда

(Ойтолғам)

... «Малайсары Тархан» қоғамдық қоры құрылып, облыстық әділет департаментінде заңды тұлға ретінде тіркелді. 2015жылдың 21қаңтарында оған бас құрылтайшысы болуға кең байтақ қазақ еліне есімі кеңінен мәлім ел тәуелсіздігін табандылықпен қорғап, ыстығына күйіп, суығына тоңып, өркенді істерімен танылған Тито Уақапұлы Сыздықов мырза келісім берді.

Ол бұрында ел тарихы оның еңіреп өткен ерлеріне ұлы тұлғаларына әманда жүрегінің төрінен орын беріп, оларға байланысты атқарылатын әр істің көшбасшыларының қатарынан табылатын. Сонымен қатар қор мүшелерінің арасында талай игілікті істің басы- қасында болған, басқарған Қуат Есімханов ағаның, т.б. азаматтардың болуы ел сенімін арттыра түскен еді.

-Қоғамдық қор мүшелерінің ұсыныс-тілектері, ортақ ұйғарым шешімдері бойынша жұмыс жоспары жасалып, бекітілді,- деп еске алады. .....
Әңгімелер
Толық
0 0