Ежелгi тұрмыс уақытысынан бастап, адамзат мүлікке ие бола бастаған уақыттан, ол оны ұрлау, өрттену қаупi, су алып кету, басқа да жағдайлардан сақтану жайлы ойлай бастады.
Өндiргiш күштер дамыған сайын және материалдық байлық жинақталған сайын өндiрiстiк қоғамда әр меншiк иесiнде өз мүлкi үшін сабырсыздық, және тәуекелдiк факторлары белең ала бастады.
Өмiрлiк тәжiрибе көрсеткенде, алапат құбылыс кезiнде үлкен аймақтың өзiнде шаруашылықтың барлығы шығынға ұшырамайды, және алапат құбылыс ¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬— сирек кездесетiн құбылыс. Бұл жағдай жеке материалдық немесе ақшалай резерв құру емес, жинақтау жасау, бiрақ қоғамдық кассаға қатысушылар көп болған сайын, әрқайсысына аз бөлiгi берiледi.
Осылай, адамдар қоғамында бiрiккен тiзбектелген жинақтау тұтыну негiзiнде қоғамдық қатынастың жаңа категориясы, сақтандыру деп аталатын, алғашқы мағынасы қорқыныш, сөзiнен алынған. ....

Нарықтық экономикада кәсіпорындар арасында еңбек құралдары мен заттарын сатып алу, өнімдерді, жұмыстар мен қызметкерді сату жөніндегі мәмілелер тұрақты түрде, жасалып отырады. Есептесу 2 нысанда жүргізіледі:
1. Банк жүйесі арқылы қолма қолсыз ақша аудару жолымен.
2. Қолма-қол ақшамен төлеу түрінде.
Ақшаларды сақтау және қолма-қол ақшасыз есеп айырысуды жүргізу үшін Қазақстан Республикасының банк мекемелері:
1) ҚР Әділет министрлігінде тіркеуден өткен заңды тұлғаларға есеп айырысу шоттарын;
2) шетелдік валютадағы қаражаттардың қолда бары мен
қозғалысын есепке алу үшін заңды тұлғаларға валюталық
шоттарды;
3) бюджеттік мекемелерге, олардың бюджеттен тыс қаражаттары бойынша, қоғамдық ұйымдарға, өндірістік, ком-
мерциялық қызметпен айналысатын жеке тұлғаларға ағымдық
шоттарды;
4) республикалық бюджетте түрған мекемелерге бюджеттік
шоттарды;
5) Ұлттық банк мекемелеріндегі екінші деңгейдегі банктерге
корреспонденттік шоттарды ашады.
Касса - есеп айырысу операцияларын банк арқылы өткізу мемлекеттік заңды тұлғалардың қаржы-шаруашылық қызметіне бақылау жасауына мүмкіндік береді. Банк субъектінің бюджетпен салықтар мен алымдар бойынша уақтылы есеп айырысуын, жеткізушілердің шоттарының уақтылы төленуін бақылап, әртүрлі мақсаттар үшін кәсіпорынға қарыз береді және олардың қайтарылуын қадағалайды. Банк арқылы қолма қолсыз ақша аудару жолымен төлем жасау есеп айырысудың негізгі нысаны болып табылады.
Ақша қаражаттарының бір бөлігі қызметкерлермен еңбекақы бойынша қолма-қол есеп айырысу үшін, қолма қол ақшаға құндылықтарды сатқаны үшін есеп беретін адамдар пайдаланады. Мұндай қаражаттар кассада сақталып, сол арқылы айналымға түседі. Есеп айырысу операцияларының тиімділігі көбіне ақша қаражаттарының бухгалтерлік есебінің жағдайына тәуелді.
Ақша қаражаттарының, есеп айырысулардың және несие операцияларының бухгалтерлік есебінің міндеттері:
1. Қолма қолсыз ақша аудару жолымен және қолма қол
ақшамен қажетті есеп айырысуларды уақтылы және дұрыс жүргізу.
2. Ақша қаражаттарының қолда бары мен қозғалысын
және есеп айырысу операцияларын есептік тіркелімдерде толықтай және жедел түрде көрсету,....

Нарықтық экономикаға көшу – ұзақ, күрделі және қайшылықты жол. Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, ежелден қалыптасып қалған шаруашылық жүйесін түбірінен қайта құруға байланысты әлеуметтік-экономикалық шаралар соңы өндіріс дәрежесінің анағұрлым төмендеуімен, демек тұтынудың құлдырауымен қатар жүретіндігін өмір көрсетіп отыр. Бұл заңдылық экономиканы қайта құрудың стратегиясы мен тактикасын сенімді болжап, экономикалық саясаттың ықпалды да тиімді жолдарын таңдай білуді талап етеді.
Қазақстан Республикасында нарық қатынасының дамуы жалпы қаржының, сонымен қатар салалық қаржының рөлінің артуына ықпалын тигізді.
Нарықтық экономика жағдайында экономикалық қызметтің барлық экономикадағы негізгі буыны – бұл кәсіпорын. Міне, сондықтанда, бұл деңгейде қоғамға қажетті өнім өндіріп, қызмет көрсетілуі тиіс. Кәсіпорында ресурстарды үнемдеп жұмсау, жоғары өнімді техникалар мен технологияларды қолдану мәселелері кең түрде шешіледі. Ең білікті кадрлар жинақталады. Сол сияқты бизнес–жоспарлар әзірленеді, маркетинг қолданылады, тиімді басқару жүйесі – менеджмент іске асырылады. ....

Нарықтық қатынастардың құрылымында да , мемлекет тарапынан оларды реттеу механизмінде де қаржы зор рол атқарады . Қаржы – нарықтық қатынастардың құрамды бөлігі және мемлекеттік саясатты жүзеге асырудың құралы . Бұл орайда әлеуметтік экономикалық мәнін түсіне білудің , оның іс әрекет ету ерекшеліктерін терең ұғынудың , Қазақстан экономикасын ойдағыдай дамыту мақсатымен қаржы ресурстарын неғырлым толық және ұтымды пайдаланудың әдістері мен амлдарының көрсете білудің маңызы зор .
Қоғамдық өнімді бөлу мен және осының негізінде ақшалай қорланымдарды , табыстарды және қорларды жасаумен , оларды ұлғаймалы ұдайы өндірістің мақсатына және қоғамдық дамудың қажеттіліктерін қанағаттандыруға пайдаланумен байланысты болатын экономикалық қатынастар қаржы туралы ғылымы мән мағынасы болып табылады . Қаржы ресуртары мен мақсаттары ақша қорлары , олардың қалыптасуы , қозғалысы және пайдалануы , қаржының объектісінің , ал қоғамдық өмірдің ұйымдастырушысы ретінде мемлекетті қоса алғанда қызметтің өндірісті және өндірісті емес сфераларының сан алуан шаруашылық , қоғамдық және басқа ұйымдары оның субъектілері болып табылады.
Қаржы туралы ғылымды және қаржыны зерделеу кезінде танып білудің негізгі әдісі –матералистік диалектикалық- тарихи әдіс қолданылады , ол нақты тарихи жағдайларды ескере отырып , қаржы қатынастарымен құбылыстарын олоардың дамуы мен өзара байланыстылығы негізінде зерттеулң болжайды . ....

КІРІСПЕ
Кәсіпорының қаржылық жағыдайын талдау оның қаржылық –шаруашылық қызыметін өзара қарым-қатынасы мен тәуелсіздіктің арасындағы көрсеткішті білдіреді.
Негізгі бөлімнің жалпы бизнес бағалаудың негізгі ұзымдары анықталады. Қаржылық құжаттаманы дайындау туралы талдаулар жүргізіледі.
Кәсіпорының айналымдағы активтердің құнын бағалау туралы анықтамалар беріледі.
Мүлік жағдайын талдау барысында көлденең және тік талдау жүргізіледі, жалпы ағымның активтердің ұзақ мерізімді активтер, ақша құралдарын, тауар-материалды қаржылардың баланстық құн өзгеруін көрсетеді.
Тік талдау барысында баланс-нетто төмен актив және пассивтің үлестері анықталады.
Кәсіпорынның серіктік жағдайын талдау кезінде активтердің икемді коэффициенті, тозу коэффициенті, икемді және шашырату коэффициенті, иелігі құрайтын коэффициенттерінің өзгеруін есептеулер жүргізуді қаржылық жағдайды талдау барысында төмен қабілеттілігі, қаржылық тұрақтылық жұмыстық белсенділік серіктестіктің жалпы жобасы көрсетілген.....

Мемлекеттік бюджет - жалпы мемлекеттік тұрғыдан бөлініп (бекітіліп) пайдалану, жұмсау үшін құрылатын қаржы қоры болып табылады. Бюджеттің қаржысы экономиканы дамытуға, халықтьң материалдық әл - ауқатын және мәдени деңгейін көтеруге және басқа да мақсаттарға пайдаланылады.
Жеке және заңды тұлғалардан алынатын салықтар, мемлекеттік бюджетті толыктырудың негізгі көзі болып табылады. Қазақстан Республикасының заңына сәйкес мемлекеттік бюджеттің табыс бөлігіне қосымша мынадай жалпы мемлекеттік салықтар мен алымдар енгізілді:
Әлеуметтік салық:
Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 17 сәуірдегі "Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндатті төлемдер туралы" заң күші бар Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығына өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы заңына сәйкес әлеуметтік халықта бұған дейінгі жол салығы және әлеуметтік қамсыздандыру алымы бойынша салық алымдары мен төлемдерінің есептеу тәртібі қарастырылған.
Әлеуметтік салыктың ерекшелігі - оның салық салу объектісі еңбекақы төлеу қоры болып табылады. Әлеуметтік салықты төлеушілердің қатарына барлық заңды тұлғалар мен кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар жатады. Әлеуметтік салық салу объектісіне, яғни еңбекақы төлеу қорына табыстың барлық түрлері кіреді, оның ішінде: әртүрлі сыйақылар, жәрдемақылар, жеке әлеуметтік жеңілдіктер және тағы да басқадай төлемдер......

Кәсіпорын экономикадағы ең негізгі буын болып табылады. Егер кәсіпорындар тиімді жұмыс істесе, олардың өзара қатынастары орында және тиімді болса, соғұрлым жалпы экономика тиімді болуына мүмкіндік мол болады. Сондықтан кәсіпорынды басқару, жұмысын ұйымдастыру ең негізгі мәселелердің бірі болып табылады.
Сыртқы ортаның өзгерісінің жылдамдығына байланысты, тек қана ішкі және ағынды мәселеге ғана көңіл аудару арқылы кәсіпорынның қызыметін тиімді ету мүмкін емес. Сыртқы ортадағы, жеткізушілер мен сатып алушылардағы өзгерістер, бәсекеліктің өсуі, ғылым мен техникадағы өзгерістер жағдайына болашақтағы кәсіпорынның жағдайын анықтау барған сайын қиынға айналып барады.
Сондықтан, алда жасалынатын жұмыстардың жоспарын жасау қажеттігі күннен - күнге артып келеді. Ол жоспардың сапасы, құны және жоспар жасауға кететін уақыттың шамасы кәсіпорын жұмысының тиімділігін арттыратыны сөзсіз. Ғылым мен техниканың қарқынды дамуының арқасында күнделікті есеп - қисаптарды компьютерлер арқылы дәл жылдам жасау мүмкіндігі толық қамтамасыз етілді деп айтуға болады. Сондықтан қазіргі заманда мамандардан жағдайды талдап, болашақты көргендік пен болжамай білуді талап етеді. Осы талаптан алғанда менің дипломдық жұмысымның тақырыбы өзекті мәселені қамтиды.
Жоспарлау кәсіпорынды басқарудағы ең маңызды буын болып табылады.....

Қоғамда қаржылық жоспарлау және талдау біреудің орынсыз тілегінен емес, өмірлік аса қажеттілік салдарынан туындадыды: салмақ, ұзындық өлшемін және есептеу жүргізбей, шаруашылық субъектінің мүліктік жағдайы мен оған әсер ететін себептерді білмей, табыс пен шыгыиды өзара салыстырмай, біріншісінің екіншісінен артық болуына қол жеткізбей шаруашылықты ойдағыдай жүргізу мүмкін емес.
Қай уақытта да болмасын бұл өте маңызды. Қазіргі қоғамның әкімшілік-әміршілік жүйеден шығып, нарықтық қатынасқа ену кезеңінде оның мәнділігі одан әрі арта түседі. Басқаша айтқанда, жалпы мемлекеттік («иесіз») меншік жағдайында кеңінен орын алған ұқыпсыздық пен жауапкерсіздікті іскерлік, басқарушылық, қатаң орындаушылық тәртіп, ұқыптылық және үнемділікпен алмастыру - нарықтық экономиканың өзіне тән ерекшеліктері.
Нарықтық экономика оған қатысушылардың барлығынан ой жүйесі мен өзгеше іс-әрекетті талап етеді. Ол зауыт қоймалары мен ашық алаңдарда, материалдар мен шикізаттың қисапсыз қорларының көгеріп, тот басып жатуына, яғни миллиондаған теңгенің доғарылып, бекерге ысырап болуына жол бере алмайды. Кәсіпорын мүлкіне салынған әрбір теңге жаңа табыс әкелу үшін осы қорларды қозғалысқа келтіреді. Жасанды көрсеткіш пен жоспар үшін жүмыс істеу келмеске кетеді.
Қазіргі уақытта болып жатқан нарықтық қатынастар кәсіпорындардың шаруашылықты жүргізуші субъект ретінде құқық жағдайларын едәуір нығайтып, олардың көптеген өндірістік және қаржылық мәселелерді өз бе-тінше шешуіне мол мүмкіншілік ашты. Атап айтқанда, ішкі және сыртқы рынокта білікті серікті таңдауға қол жетті, өйткені болашақтағы бірлескен іс-әрекеттің тиімділігі көбінесе осыган байланысты болады. Кәсіпорындар бұрынғыдай жоғаргы жақтың жөн сілтеуімен емес, контрагенттерді (жабдықтаушы, сатып алушы, мердігер, банк және т.б.) қазіргі кезде өз қалауы бойынша алады. ....

Кәсіпорынның қаржылық айналымдарының басқару механизмін жетілдірудің негізгі факторы болып, экономиканы жақсартуға бағытталған қазіргі кездегі өндірістің тиімділігін арттыру болып табылады. Әлеуметтік–экономикалық тұрақсыздық пен нарықтағы инфрақұрылымның үнемі өзгерістер жағдайында қаржылық менеджердің ағымдағы қызметінің негізігі орны қаржылық айналымдар мен қаржылық ағымдарды басқару болып табылады. Ұдайы жетіспеушілік негізінде қаржылық айналымдар мен қаржылық ағымдарын басқару қазіргі кездің кәсіпорын харекетінің бағытын бейнелейді.
Қазақстан Республикасының Президенті 2007 ж. халыққа арнаоған “Біздің ішкі және сыртқы саясатымыздың 30 бағыты” атты Жолдауында мемлекетіміздің экономикалық жағдайын жоғарлату, халықтың экономикалық тұрғыдан әл-ауқатын жақсарту мақсаттарына қол жеткізу болып табылады.
Дипломдық жұмысты жазу мақсаты-бұл кәсіпорынның қаржылық айналымдары мен қаржылық ағымдарын басқару тиімділігін жоғарлату шаралары негізінде экономикалық талдау жасау.
Осы басты мақсатқа жету үшін келесідей өзекті мәселелерді жүргізу:
1. Кәсіпорынның қаржылық айналымдары мен қаржылық ағымдарының экономикалық сипаттамасын беру;
2. “Қазақавтожол” РМК қаржылық айналымдары мен қаржылық ағымдарының экономикалық және ұйымдастыру қызметін көрсету;
3. Кәсіпорынның қаржылық айналымдары мен қаржылық ағымдарын басқару жұмыстарын жетілдіру жолдарын анықтау;
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні-бұл қаржылық айналымдары мен қаржылық ағымдарын басқару болып табылады.
Дипломдық жұмыстың зерттеу обьектісі-бұл “Қазақавтожол” Республикалық мемлекеттік кәсіпорын қарастырылады.
Дипломдық жұмысты жазу барысында ақпараттық құқықтық актілер, оқулықтар, мерзімді басылымдар, коммерциялық емес харекет етуші субьектінің негізінде статистикалық жинақтар қолданылған.
Кез келген кәсіпорын өзінің харекеті барысында қаржылық ресурстардың қажеттілігін сезіп, заңды және жеке тұлға қарым – қатынастарына қажетті жағдай туғызады. Өндірістік процесі барысында қаржылық және ақшалай ағымдардың үздіксіз қозғалуы бюджет, серіктес алдында міндеттемелерді орындау, кәсіпорындар алдында қарыздардың болмауы, төлем қабілеттілік, қаржылық тұрақтылық, несие төлей алушылық пен рентабельділікті көрсетеді. Қаржылық ағымдар мен қаржылық айналымдарын басқарудың басты себебі – кәсіпорынның қаражаттар айналысын қамтамасыз ету, яғни бұл жұмыс тақырыбын толығымен ашып қарастыру болып табылады.
Кәсіпорынның қаржылық айналымдары мен қаржылық ағымдарын басқарудың талдауы қаржылық менеджер харекетінің негізгі бағыты болып, ақшалай қаражаттардың қозғалыс уақытындағы қаржылық ағымдардың талдауы, оны болжамдау, ақшалай қаражаттардың оптималды деңгейін анықтау мен ақшалай қаражаттар бюджетін құрастыруды анық көрсету болып ....

Қаржылық көрсеткіштерді қолдана отырып кәсіпорының қаржылық жағдайын талдау қаржылық менеджементтің негізгі бөлімдерінің бірі болып табылады.Кәсіпорын өз қызметін жүргізу барысында белгілі бір нәтижеге жетуді көздейді, өзінің қаржылық жағдайын талдайды, алдына қойған мақсаттары мен жоспарларын орындауға тырысады. Кәсіпорын шаруашылық қызметін жүргізу барысында стратегиялар мен тактикалар қабылдайды, осы жоспарлардың орындалуын кәсіпорын тек қаржылық жағдайды анықтау коэффициенттерін есептеп қана көру мүмкіндігі бар.Сондықтан менің курстық жұмысымның актуалдығы сонда, шаруашылық процесінің барлық жағдайын және кәсіпорын жұмысының оңтайлығы мен тиімділігн анықтауға көмектеседі.
Курстық жұмысты жүргізу барысында мен өз алдыма мынандай мақсаттар қойдым:
- қаржылық жағдайды анықтау үшін қажетті каржылық менеджмент коэффициенттерін талдау;
- белгілі бір кәсіпорынның қаржылық жағдайын тәжірибе жүзінде анықталған мәліметтерді қолдана отырып, қаржылық жағдайды талдау коэффициенттерін есептеу;
- кәсіпорында қалыптасқан жағымсыз жағдайларды шешу жолдарын қарастыру ....