Кез келген адам баласы дүние есігін ашқан соң есейе келе алдына мақсат-міндеттер қояды. Меніңше ең басты өмірлік міндетіміз - рухани жаңғыру.

Рухани жаңғыру адам баласының оның ішкі əлемінің жаңаруы, сана сезімі, жаңа өзгерісті қабылдай білуі. Рухани жаңғыруда өркениеттің өрге жүзуімен байланыстырамыз. Тарих сахнасына көз жүгіртсек, өскен ұлттың өрби түсуіне осы "рухани жаңғыру" дəлел.
Біз рухани жаңғыру барысында, ЖаңаӨзен Политехникалық колледж атынан "жер асты" мешіті "Қараман атаға" барған болатынбыз. Жер асты мешітінің бір ерекшелігі жердің астында орналасқан. Б.з.д жаугершілік заманында "жер асты" мешітін салу арқылы көп отбасыны сақтап қалған екен. Біз жер асты мешітіне барар жолда көптеген əулиелерді көрдік. Оларды шырақшы кім болғанын, неден қайтыс болғанын бірқатар түсіндіріп айта кетті.

"Жер асты" мешітіне жеткеннен соң, "Қараман" ата дау-жанжалды шешіп отырғанын жəне оның қатал адам болғанын да айтты. Шырақшы одан да бөлек тəлім-тəрбие беретін көптеген əңгімелер айтты. Біз рухани жаңғыру бағдарламалық мақаласында тарихтың өткеніне көз жүгіртіп, жаңа тарихи кезеңдерге жан-жақты баға бере отырып, рухани жаңғыру арқылы болашаққа деген өзінің парасатты пікірлерімізбен көзқарасымызды білдірдік. "Екі дəуір түйіскен өліара шақта Қазақстанға түбегейлі жаңғыру жəне жаңа идеялар арқылы болашағын баянды ете түсудің теңдессіз тарихи мүмкіндігі беріліп отыр. Мен барша Қазақстандықтар əсіресе, жас ұрпақ жаңғыру жөніндегі осынау ұсыныстардың маңызын терең түсінеде деп сенемін. Жаңа жағдайда жаңғыруға деген ішкі ұмтылыс - біздің дамуымыздың ең басты қағидасы"

Ендеше, рухани жаңару арқылы əлем мойындар табысты ел болып, жарқын болашаққа деген сенім мен үмітті үндестіре отырып, баршамыз бірлік туының астында бақытқа бірге жетейік.

Аманқосова Назира

.....

Кітап жиған қазақтың жиһазы Абайсыз болмас, Абайы болмаса ол қазақ емес, жалпы ондайды саналы адам деу қиын. Төрінде Абайдың кітабы тұрған үйдің сәулесі де молырақ. Абай кітабынан ерекше сәуле шашырап тұрады.

Сол сияқты Абайдың кітабы үйінде тұру бір басқа да, оның шапағатына шомылу бір басқа.

Оны оқу бар да, түсіну бар. «Абайды танып болдық па?» деп газет бекер жазбайды. Абайды көп қазақ оқыды, түсініп оқитындар да аз емес болар. Ал түсінгенін бойына, мінезіне, адамгершілігіне дарытып жүргендер көп пе? Міне, бұл ойланатын мәселе. Егер әркім Абай арқылы ақылына ақыл қосса; кез нұрына нұр қосылса; сезімін байыта түссе; жан дүниесін, рухани әлемін рахымдандыра берсе — шіркін, онда арамдық, арызқойлық, қызғаныш,тәкаппар - тақастық, өтірік - өсек, жалақорлық, тағы не бар — барлық жағымсыз қылық арамыздан әрқашан аласталар еді......

І. Кіріспе
Әлем, - басқаша ғалам. Ғалам – алуан түрлі формада болатын әрі ұдайы өзгеріп отыратын, кеңістік пен уақыт бойынша шеті де, шегі де жоқ бүкіл дүние. Ғаламды (араб сөзінен) зерттеумен тікелей шұғылданатын ғылым – астрономия. Ал барлық ғылыми білімге негізделген ғалам жөніндегі пайымдаулар космологияның мәселесі болып есептеледі.
Ғаламның шексіздігі туралы алғашқы пікір біздің заманымыздан бұрынғы V ғасырда өмір сүрген ежелгі дәуірдегі грек ғалымы Гераклиттің (біздің заманымыздан бұрынғы V ғасыр) еңбектерінде кездеседі. Гераклиттің көзқарасын Демокрит, Эпикур және Лукреций одан әрі дамытып, кейінгі дәуірлерде Жердің шар тәрізді екенін және аспан шырақтарының бір - бірінен алшақтылығын анықтауға байланысты зерттеулер(Пифагор, Аристотель, Эратосфен) жүргізілді. Бірақ шіркеу мен дін үстем болған дәуірде мұндай озық ойлар қолдау таппай, тек Қайта өркендеу дәуірінде Николай Коперниктің «Аспан сферасының айналысы туралы» атты кітабы космогонияда ғылыми зерттеуге жол ашты. Біз мекендеген Жер де, басқа планеталар, құйрықты жұлдыздар мен метеорлық денелер тәрізді, Күн жүйесінің құрамына енеді. Күн жүйесінің диаметрі он миллиард километрдей. Галактиканың диаметрі шамамен 30 мың пк - ке (шамамен 100 мың жарық жылы) жуық. Кейінірек ғалам кеңістігінде біздің Галактика тәріздес миллиондаған басқа да галактикалардың бар екендігі анықталды. Зерттелген галактикалар жиыны Метагалактика деп аталады......

Ауылдағы баласын қаланың мектебіне оқытқысы келген еді. Оқытты да. Үйде отырып баласынан сұрады:

- Бұл кезде ауылдың мектебіне барып жататын едің. Міне, қаланың мектебіне де бардың. Өзіңе қайсысы дұрыс? Ауылдың мектебінде оқыған ба, әлде қаланың мектебінде оқыған ба?

Бірінші сыныпқа барған ұлына анасы осы сұрақты қойып, оның "қала мектебі" дейтініне сенімді еді.

- Ең дұрысы - оқымай-ақ қойған жақсы еді, - деді бала. - Жаныңызда еріп жүре берсем де болмас па еді?

.....

Он бес одақтас мемлекетке ортақ мерейтой болған Ұлы Жеңіске биыл 72 жыл толғанымен, бұл мерекенің тойланып келе жатқанына 55 жыл. Себебі, біреу білсе, біреу білмес соғыс біткен алғашқы жылдары КСРО басшылығы «майдангерлер соғыстың зардабын ұмытып, халық соғыс психологиясынан арылуы керек» деген ұстанымда болып, 17 жыл қатарынан Жеңіс күні тойланбаған екен. Дегенмен, Отан үшін төккен қанның есесіндей жеңіс көңілге медеу демесең, қаншама адамзатты қан қақсатып, ет жақынынан айырған қасіретті жылдарда есеңгіреген халық оңайлықпен соғыс психологиясынан арылмасы анық еді.

Сұрапыл соғыс қазақ халқы үшін де 5 жылға созылған өте үлкен, аса ауыр сын болды. Осы жылдарда бір отбасыны күйретіп, бір емес, бірнеше азаматынан айырған жағдайлар да аз болмады. Осындай оқиғалардың бірі Ақбай ауылында орын алған. Бір жылда, бір жанұядан төрт бірдей ағайындылар атап айтқанда, Санаев Өтебай, Айтжан, Ален, Айтмағанбет майданға аттанған екен. Өкініштісі, ағайынды азаматтардың екеуі ғана елге оралыпты.

Санаев Өтебай 1947 жылы елге оралып, екі жылдан кейін қайтыс болған. Келіні Қағаз Санаеваның естелігінде Өтебайдың жары Жансұлудың айтуынша, қайтып оралғанда күйеуінің денесінде оқтың бытыралары болған. Осы денеде қалған оқтың себебінен алапат ажалдың ордасынан аман келгенімен, ғұмыры ұзақ болмапты. Өтебайдың екі қызы (Ұшыға, Бақтылы) және бір ұлы (Мұхтар) қалған. Соғысқа кетерінде Ұшыға менен Мұхтар қалған. Соғыстан оралғасын Бақтылы есімді қызды болыпты.

Санаев Ален де елге қайтып оралған. Үш ұлы мен бір қызы қалған. Екі ұлы дүниеден өткен. Ал Миткіл есімді қызы мен Бақытжан есімді ұлының көзі тірі. .....

Барлық кішкентай сәбилердің істеген іс әрекеті үлкейген адамдардың жүзіне күлкі,қуаныш әкеледі. Олар ойнай бастаған сәтте қалай шаршап келкеніңді де ұмытып қалады екенсің. Әр бір сыңғырлаған былдырлағын сөйлеген үні де өзіңді еріктіріп әкетеді. Қазақ халқы бала тілі бал деп босқа айтпаса керек.Кішкентай сәбилер шаңыраққа олжа болып келген бақыт секілді. Бір шаңырақта бір емес,екі емес он бала келседе ата ана қуанышы сөзбен жеткізерліктей оңай емес.Баланың тілі бал болатыны рас екен ау. Баланың жасы жетіп,тілі шыққандағы ең алғаш айтатын сөзінің бірі «мама» болады. Сөйлеген бір сөзіне ана жүрегіде қуанып қалады. Оны қызық көрген тумаластары өз есімдерін қайталап айтқыза береді. Ия осыдан шығар баланың тілі бал болатыны.

Мен дүниеге келерде анам мені тоғыз ай құрсағында көтерген болатын. Кішкентай сәби үшін анада әкеде алаңдаумен болады. Бір күні кішкентай тентек жарыққа шыққысы келіп,анасын әбден әуреге салады. Жаңалықты естіген әке тұңғышын көруге асық болады. Не дегенмен қуанышпен қоса қорқынышта бірге жүреді емес пе? Бала мен ананың денсаулығын ойлап бірнеше сағаттар бойы дәрігердің жауабын күтумен болған әкенің басына келіп кетпеген сауалдары өте көп болды.

Дәрігер есікті аша салысымен қуанышты хабарды дереу баланың заңды тұлғасы туған әкесіне айтуды жөн санады.Сөйтіп мені отбасымның жанына апарды.Мені көрген ата анамда тумаластарымда мәз болған болатын.Ал мен басқа балалар секілді жылауық болмадым.Анам мен әкеме қолымнан келгенше көмегімді аямадым.Бір қызығы мен тұсауымды кескен кезде ғана жер басып жүргенмін.Тұсауымды кеспейінше өз еркіммен жүрмеген екенмін.Өзімнің кішкентай кезімді айта берсем өте көп қызықты оқиғалар мен іс әрекеттерімді айтып отыруға бір емес бірнеше күн керек.

Әр бір сәбидің өзінің тәтті тілі мен іс қимылдары бар. Сәбиді тек ана ғана жақын таниды. Оның оғаш қылықтарына да көнеді, оны тамақтандырып,киіндіреді. Бала анасыз ешқашан бірінші қадам жасамайды. .....

ЫРЫСАЛДЫ - ырыстың, бақыттың алды. Қазақ тұңғыш балаға ырыстың бастауы болсын деп осындай есім берген.

ЫРЫСБАЛА - бақытты, ырысты қыз бала. Синонимдері — Ырысжан, Ырысқан, Ырысқалым.

ЫРЫСТЫ - бақытты, құтты.

2007-жылдың күңіренген күзі. Мұң жамылған, тұңғиық тылсым сырға толы жапырақтар тізбегі, бейне бір сағыныш хаттары іспетті. Ақ қайыңнан саудырап түсіп жатыр...

Қаулаған гүл, қара жер қойнауына еріксіз сүңгіп, аяқ астына тапталып, кешегі жайқалған жасыл шалғын қурап жаншылған. Бейне бір, құстар үнінен еріксіз мүлгіген ауыл тынысы тарылғандай. Түнек тынған күн болатын.

Таң атып, кеш қарайған шақта, тұңғиық бір түнекке еліткен, терезе саңылауынан сұқтана төнген сәулелі нұрдан еш жылу таба алмай, жарасымы ғайыптық күй кешіп жүрмін. Себебі, ардақты асқар тау әкемнің дүние салғанына екі жылдың жүзі болған.

Аяулы, арқа сүйер анашымның, қаладағы емханадан келер күнін санап, жолын тосып жүрген кезім. Қала жақтан сыры ұшып, сүмектей сүйретілген сары автобус, аялдамадан сәл аса бере тоқтады. Үміттене, үздіккен жанарыма үш қара көрінді. Бір әйел мен екі ер кісі. «Бұл, кім болды екен» - деп, таңдана қарап тұрғанымда, қапталдан, қабырғалас көршім. «Мынау, сенің туыстарың емес пе?» - деді. Естей сала, ентіге жүгіріп, қонақтармен амандасып, қолындағы жүктерін жымыра ұстап, жәрдем етуге асықтым. Бұл үштіктің қаралы хабарды да арқалап келе жатқанын қайдан білейін...

Үйге келе сала, телефон желісінің тетігін сан мәрте бұрады да, күбірлей сөйлесті. Сәлден соң жұрт арқасы жинала бастады. Жүрегім бір жамандықты сезгендей, бір сөзді әлденеше қайталап...

— Анам. Анашым, қайда? - дедім......