ЖАНТАЛАС

Тарихи трилогия

ПРОЛОГ

Қазақтың ұлы даласын күнгей мен күншығыс жағынан алып тағадай иіле түсіп, мыңдаған шақырымға созылған дүние жүзіндегі ең биік таулар қоршап жатыр. Осы ақ басты ғажайып шың, құздар қазақ жерінің үстінен өтетін ескек желге, азынаған дауыл-боранға ғана тосқауыл емес, бұл таулар көшкен елге де, басқыншы жаудың қалың қолына да асу бермес берік қамал. Тек бір жерінде ғана бұл ғаламат қиялар, шөккен нардай, даланың бауырына кіре, жатаған тартқан. Осы тұстан Азия мен Европаның түйіскен алқабына қарай, жаратылыстың өзі жаратқан долы сұрапылымен бірге, араларына жүздеген жылдар салып фангфур ұлы хандарының, Әтилланың, Шыңғыстың құмырсқадай құжынаған қосындары төгілген. Бұл қанды жорықтар ең алдымен осы арада әлмисақтан бері егіп егіп, мал бағып, қала салып, бейбіт жатқан елдерді талқандады. Одан өтіп қазақтың көшпенді байтақ даласын қызыл қанға бояп, лек-легімен күнбатысқа қарай лап қойды. Бұлар басып өткен жерде тек күңіренген ел, күйзелген дала, күйреген қала ғана қалды.

Бұл жолғы шайқас та — соның бірі еді.

Жоңғар қақпасының етегіндегі Сойқан сайда қытай мен қазақ әскерінің алысқанына міне бір жеті болған. Бойлауық жылқы секілді бой бермей, екі жақ бірдей арандағанда, талай қанды ауыз бөрілер пұшпағынан ілінді. Жүрегінің түгі бар талай батырлар қайқы қара алдаспандардан қаза тапты. Талай албырт жас өмір сабағынан үзілген гүлдей семді. Бірақ кісі қанын толарсақтан кешіп жүрсе де селт етпейтін қолбасшылар майданға жұртты төпеп айдай берді. Сегізінші күні жасыл жібек шатырын қырық құлға көтертіп, майдан шебіне қытай боғдыханы Канси келді. Әскер басшыларын шақырып алып: .....

Табжылмас та аттамас,
Текше-текше тақта тас .
Маңқиып тұр көл кешіп,
Маңында жоқ бақталас.

Қыз-Тасы — ер сақшыдай,
Дара тұлға жақсыдай.
Тасыр, түлей мәңгүртке
Шайқы-бұрқы......

Павлодар қаласының жеті тұрғыны кәмелетке толмаған қызды соққыға жыққаны үшін сотталды. Полияция өкілдері бір топ бойжеткенге қандай жаза тағайындалғаны мен оларға қандай айып тағылғанын түсіндірді деп хабарлайды NUR.KZ .

Бұған дейін Павлодарда бір топ бойжеткеннің кәмелетке толмаған қызға шабуылдағаны туралы ақпарат тараған еді. Оқиға оқушы інісі мен көршілерінің көзінше орын алған......

Білім беру жүйесі, әсіресе,оның оқыту әдіс – тәсілдері үздіксіз жаңару кезеңдерін бастан көшіруде. Бұл табиғи өмір талабы қоғамымыздың тұрапты өзгеріп, нарық соқпағына түскен сайын ерекше сипат алады. Мектептердің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне жол ашылды. Мектеп өмірінің күнделікті іс-тәжрибесі дәуір талабына сай жас ұрпаққа білім беру, оларды ғылым саласына қызықтыру, өмір сүруге деген талпыныс әрекетін ұйымдастыру. Мектептегі біліммен тәрбие беру басты тұлға ұстазға жүктелген. Демек, мұғалім алдына қойылған міндет өте ауқымды, білім жүйесін іштей қайта құру: құрылымдық, құндылық, қызметтік.
Білімді түрлендіруде, білім беру процесін реформалауда зерттеуші мұғалім мен көшбасшы мұғалім «ЖАҢА ФОРМАЦИЯ» мұғалімі ретінде орталық тұлға болып табылады. Ол рухани дамыған, әлеуметтік есейген, білікті маман, өзін - өзі жетілдіруге ұмытылатын шығармашыл тұлға және шығармашыл тұлғаны қалыптастыру, тәрбиелеуге жауапты.
Қоғам талабына сай деңгейден көріне білу кез келген мұғалімнің ісінен танылады деу қиын. Ұстаз тәрбие сатыларынан, шыңдалу белестерінен өтіп, тәжірибе жинақтап барып нәтижелі істерге қол жеткізеді.
Мектептің бүгінгі таңдағы бағыты - оқушылардың қабілетін дамыта оқыту. Оқытудың әр - түрлі педагогикалық технологиялары жасалып, мектеп практакасына енгізілуде.
Инновациялық үрдісті өмірге енгізудің мәні оқу материалын оқушыға дайын күйінде жеткізу емес, шәкіртпен бірлесе оны шешудің түрлі жолдарын тәсілдерін іздестіру. Осы орайда мұғалім өз пәнінен «Деңгейлеп - саралап оқыту» Ж.Қараев, В.Ф.Шаталовтың «Тірек сигналдары арқылы оқыту», «Проблемалық оқыту», «Блум таксономиясы», «Сын тұрғысынан ойлауды дамыту», «Ойын арқылы оқыту технологиясы», «Семантикалық карта», «Оқытудың компьютерлік-программалық технологиясы» т.б технология-ларды, сабақта пайдаланып, оқушының қалыптан тыс ойлануына, дайын білімді пайдалана салмай жаңа шешім іздеп, жаңалық ашуға, жаңа жол табуына жетелейді. Осы технологиямен жұмыс істеген оқушыда материалды талдай, топтай, қорытындылап түйіндей алу қалыптасады, яғни оқушылар сөздік энцнклопедия, анықтамалық, алғы сөздіктермен жұмыс жасау, компюьтермен, конспект, реферат, аннотация құра білуге дағдыланады. Оқушының білім, білік, дағдылары: өз ойын әдеби тілмен жеткізу, аудитория алдына шығып сөйлеу, тезис құрай алу, сұрақ қою арқылы накты дәлелдемелермен тыңдаушының көзін жеткізе білу қалыптасады.....

Ғалымдардың зерттеуінше, неғұрлым шаш ұзын болса – соғұрлым әйелдің нәзіктігі артады екен. Олай болса, шашыңызды өсіріңіз. Қалай? Фото: zastavok.net Фильмдерден, клиптерден шашы қысқа үнді қызын көргенсіз бе? Жоқ! Олардың бәрінің шашы ұзын. Өйткені, олар осы үш әдісті қолданады. Шаш өсіру үшін сіз де пайдаланып көріңіз. Гүлді өсіру үшін оған күтім жасау керек. Дәл сол сияқты шашты өсіру үшін де оған арнайы көңіл бөлген дұрыс. Бұл тұрғыда гүлге қажетті суды шашқа арналған нәрлендіргіш маскаларға теңеуге болады. Осы орайда үнді қыздарының шаш өсіруде қолданатын әдістерімен таныс болыңыз. ......

Сұлтандар мен сұлтаншалар
Жүргізуші: Құрметті ата - аналар, ұстаздар, оқушылар бүгінгі Жаңа жыл мерекелеріңіз құтты болсын! Жаңа жыл сіздерге бақыт, табыс ала келсін. Дендеріңіз сау, отбасыларыңызда аманшылық болсын! Бүгінгі «Қош келдің, Жаңа жыл»атты жаңа жылдық ертеңгілігімізге қош келдіңіздер! Ортаға мектеп алды даярлық тобы менен 1 «Д» оқушыларын шақырамыз.
Балалар жаңа жылдық киіммен алдында үш ақ ат шана сүйреткен, қоңыраулармен ән әуенімен кіріп билейді. (Балалар беттерінде аттар бетпердесі болады)
Шыршаны айнала тұрады (шырша шамдары жанбайды).
Жүргізуші: Енді балалар бәріміз қол ұстасып «Шырша жырын» орындайық.
Хор: «Зырлайды шанамыз.».....

Оқыту түрі: Көркем әдебиет
Апталық тақырыбы: Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президент күніне арналған.
Күн тақырыбы: «Мақта қыз бен мысық» ертегісі. Сахналау.
Мақсаты: Балалардың бойында ертегілер туралы түсініктерін кеңейту, кейіпкерлердің айқын бейнесін көрсете білуге және кіші қойылымдарды сахнауларды үйрету. Балалардың ойлау қаблеттерін, қимылдарын дамыту. Ауыз әдебиетіне деген қызығушылықтарын арттыру.
Технология: «Дьенеш блогі»
Көрнекіліктер: Ертегілер кейіпкерлері: аю, қасқыр, түлкі, ата, әже, қыз, мысық, күшік, бауырсақ, қоян, ешкі, лақтар т.б.
Іс-әрекет кезеңі Тәрбиешінің іс-әрекетері Балалардың іс-әрекетері
Ұйымдастыру
Қортынды
Күтілетін
нәтиже:
Білу керек:
Үйрену
Меңгеру: Музыка ойнап тұрады.
- Балалар, мына сиқырлы кілімге отырайықшы.
- Біз қайда келдік?
- Дұрыс.
- Балалар, жан-жақтарыңа қараңдаршы, сендер не көріп тұрсыңдар?
- Балалар, біз алдымен күнмен амандасып, одан жылу алып, жылы тілектер қаратайық.
Армысың, ару күн!
Армысың, балалар!
Аспанымыз ашық болсын!
Денеміз сау болсын!
- Енді ертегілер елін аралайық.
- Кейіпкерлердің арасынан Ерден ата шығады.
- Сәлеметсіңдер ме, балалар!
- Балалар, сендер мені танисыңдар ма, мен ертегі айтатын Ерден аталарыңмын.
- Менің еліме қош келдіңдер!
- Менің елімде не істеп жүрсіндер?

- Жақсы.
- Онда мен сендерді сынап көрейін. Қандай ертегілерді біледі екенсіндер.
- Баяғыда шал мен кемпір өмір сүріпті.
- Шал көмекке кемпірін, қызын, итің, мысығын, тышқанды шақырыпты.
- Бұл қай ертегі?
- Ол орманда адасып қалыпты, бір үйге келеді, үйде ешкім жоқ. Үстелдің үстінде үш кеседе ботқа, және қасында үш орындық, үш төсек болады.
- Бұл қай ертегі?
- Сендер ертегіні жақсы біледі екенсіндер.
- Ал, мына ертегіні әндетіп айтам, қане тауып көріңдерші?
- Лақтарым, лақтарым мен сендердің аналарым. Есікті ешкімге ашпандар.

- Кіріп келіп өнерін көрсетеді.
- Тәрбиеші: Қане, балалар, біз де сиқыршымен бірге, бойымызды сергітіп, сергіту жасап алайық.
- Ерден атай, рахмет балалар, өркендерің өсін!
- Балалар енді біз Ерден атайға, балаларға «Мақта қыз бен мысық» ертегісін сахналап берейік.

Ерден ата, сиқыршы балаларға рахмет айтады.
- Балалар, ертегі ұнады ма?
- Көңіл-күйлерің қалай?
Балалар ертегі кейіпкерлерін, ертегіні ажырата білу.
Сахнада ертегі кейіпкерлерін сондауды үйрену.
Ауыз әдебиетіне деген қызығушылықтарын арттыру. Балалар музыкалық әуенмен залға кіріп, кілемге отырады.
Ертегілер әлеміне.

Аю, қасқыр, түлкі, қыз, мысық, қоян, ешкі, лақтар т.б.

Сәлеметсіз бе, атай!
Иә, иә танимыз.
Біз ертегіні жақсы көреміз, саяхат жасап жүрміз.
«Шалқан» ертегісі балалар барлығы жауап берді.
«Маша мен үш аю» ертегісі.

«Қасқыр мен жеті лақ» ертегісі.
Балалар ертегіні сахналайды......

✅ 1. Қол беріп амандасқанда, қыздар көбіне қолды қыспайды.

✅ 2. Қыздар көп жағдайда қолын бос қалдыруды жөн көрмейді. Сондықтан қолына міндетті түрде сөмке ұстап жүреді. Сөмке болмаса, гүл, қолғап, т.б. ұстайды.

✅ 3. Қыздар отырған кезде, екі аяғын бір-біріне параллель етіп қояды немесе аяғын айқастырады.

✅ 4. Әйелдердің жүрегі ер адамдардың жүрегіне қарағанда 20%-ға кіші.......

Адам өліміне әкеліп соғатын кез келген билер шешіміне мен қарсымын. Ол адамдыққа, адамгершілікке жатпайды.

Автор

Адал махаббаттың құрбаны болған ғашықтардың жан түршігерлік өліміне әкеліп соққан билер шешімінің нүктесі - Еңлік пен Кебектің мойнына арқан салып, екі аттың құйрығына байлап алып, сүйреп, "Матайлап" ұрандатып шауып-шауып төбеге төмпешік жасап тынды. Тіпті адам түгілі, жыртқыш аңда өз баласына өлім тілемейді. Бұл жаза өте қате шешім еді.

Қай заман, қай ғасырда болмасын екі жастың бақытты болғанын қаласа жүрегінде мейірімі, басында тауықтың миындай ақылы болса шешім шығарған билер өлімге кеспес еді. Осындай өлімге әкеліп соғатын билердің ауыр шешіміне себеп - ауылда қалған билердiң сұңғыла Қараменде дәл басып айтқан “менмендiгiнде” және бозбалалардың (матай жағы) жалған намысшыл кеудемсөқтығында. Терең ойсыздықпен, асығыс ақылсыздық арқасында ғашық жандардың өмірі қыршыннан қиылды. .....

Операциялық жүйе ДЭЕМ-дегі кез келген программалық жабдықтардың ажырамас екінші бөлігі болып саналады. Әрбір адамға ЭЕМ-нің барлық құрылғыларын басқару мүмкіншілігін беретін, сол себепті басқа программаларды аппаратурамен байланыс жасатудан босататын, компьютерде жұмыс істегісі келетін әрбір адамға өте қажет операциялық жүйенің немесе системаның (ОС) алатын орны ерекше болып есептеледі.
ОС-тың екі негізгі қызметін атап айту қажет, олар:
1) Барлық қолданбалы және жүйелік программалардың жұмысын оларды бір-бірімен және аппараттық жабдықтармен байланыстыра отырып, қамтамасыз ету;
2) Әрбір адамға ЭЕМ-нің жалпы басқару мүмкіншілігін беру.
ОС-тың негізгі жұмысына программалардың бір-бірімен және сыртқы құрылғылармен байланыса отырып әрекет етуін қамтамасыз ету, оған керекті ЭЕМ-нің жадын бөлу, программаларды және жұмыс нәтижесін қағазға, экранға шығару жолдарын ұйымдастыру, мәліметтерді сыртқы ортадан алу және беру функциялар жатады. ОС-тың негізгі ядросы машина іске қосылған сәттен бастап ЭЕМ-нің жадында болады. Машинаны басқару ОС-тың командалық тілі арқылы жүргізіледі, ол дискіні басқару, мәліметтерді көшіру, кез келген программаны іске қосу, керекті жұмыс режимін орнату сияқты әртүрлі әрекеттерден тұрады.
Сонымен, ОС – адам мен ЭЕМ аппараттарының арасындағы байланысты ұйымдастыратын программа немесе біріктірілген программалар тобы. Оның құрамына өз командалары және драйверлер – сыртқы құрылғыларды басқару программалары, утилиттер – жұмысты жеңілдететін программалар және тағы басқалар кіреді. ....