Кіріспе Ақша – тарихи дамыған экономикалық категория. Ақша адамдарға ежелден таныс. Бiрақ оның пайда болғандығы туралы құпия сыры және өмiрiндегi мәнi көп уақытқа дейiн беймәлiм болды. Бұл сұрақтарға қоғам өмiрiн зеттей келiп, оқымыстылар ақшаның тауар айналымында атқаратын қызметтерiн, маңызын жан – жақты ашып, жауап бердi. Ақша – тауар өндiрiстiң өнiмi. Ол қоғам дамуының әрбiр сатысында өндiрiс және айырбас процесiнде адамдар арасында қалыптасатын экономикалық қатынастарды көрсетедi. Қоғам экономикалық әр түрлi үлгiсiне өткенде ақшаның маңызы арта түседi. Орталықтанған – жоспарлы экономикалық ақшаның мәнi шектеулi болды. Ақша, негiзiнен есеп жүргiзу және бақылау құралы ретiнде қосалқы қызмет атқарды. Жоғарғы басқару органдары әрбiр кәсiпорынның шығаратын өнiмiне натуралды және құн көрсеткiштерi түрiнде өнiмнiң көлемiне және түрiне жоспар бекiттi. Сол сияқты өнiм бағасын да орталық органдар бекiттi. Өндiрiлген өнiм тұтынушыларға келiсiм – шарт бойынша натуралыды өлшеммен бөлiндi.....
Пән:Қазақстан тарихы Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: 6.2A Х – XІІІ ғғ. Қазақстан территориясындағы мемлекеттер Сабақ тақырыбы: Халықаралық байланыстардың дамуындағы Ұлы Жібек жолының рөлі 1-сабақ Сабақ мақсаты: Ұлы Жібек жолының халықаралық қатынастардың дамуындағы рөлінің маңызын анықтау.
Балуан еді-ау бармағың, Алашқа мәлім аруағың. Ата-анамды айтып жылайын, Тартынбай сөйле, тіл-жағым. Сөз сөйлейін биссимилла, Ал, жамағат, сөз тыңда. Аузымнан қате сөз шықса, Елім мен жұртым мін қылма. Қызыл да тілім сынбайын, Шаршаған жерде тынбайын. Қорлықпен кетті-ау ата-анам, Жыламай қайтіп шыдайын! Биссимилла деген сөз басы-ай, Таусылмас жылау көз жасы-ай.....
Банктің есеп айрысу - кассалық операциялары екі формада жүзеге асады : қолма-қол ақшалар және қолма-қолсыз ақшалармен есеп айырысу. Қолма-қол ақшалармен есеп айырысулар – бұл нақты ақшалармен төлемдер және аударымдар жасауды сипаттайды. Мұндағы нақты ақшаларға : банкноталар және монеталар жатады. Қолма-қол ақшалармен есеп айырысулар көбіне кассалық операциялар көмегімен іске асады. Есеп айырысу операцияларының басым бөлігі қолма-қолсыз түрде жүреді. Қолма – қолсыз ақшалармен есеп айырысулар - клиенттердің банкте ашқан шоттары көмегімен, олардың тапсырмасы негізінде бір шоттан екінші бір шотқа аударылатын төлемдердің жиынтығы. Мұндағы, қолма-қолсыз ақшалар – чектер, пластикалық карточкалар электрондық аударымдар көмегімен пайдаланылатын клиенттердің шоттардағы сақтаған ақшалары (депозиттер). Қолма-қол ақша мен қолма-қолсыз ақшалар арасында тығыз байланыс пен өзара тәуелділік бар. Ол ақшаның үнемі бір айналыс сферасынан екінші біріне өтіп отыруынан байқалады. Айталық, қолма-қол ақшалардың банктегі депозитке салынуы, олардың қолма-қолсыз ақшаға айналуын білдірсе, ал, банктен жалақы, жәрдемақы, шәкіртақы, зейнетақы және т.с.с. төлеу үшін ақша алған жағдайларда қолма-қолсыз ақшалар қолма-қол ақшаларға ауысуы байқалады. «Қазақстан Республикасы аумағында төлем құжаттарын пайдалану және қолма-қолсыз төлемдер мен ақшалай аударымдарды жүзеге асыру ережесі» туралы ҚР Ұлттық банк Басқармасының 2000 жылға 25 сәуірде бекіткен №179 Қаулысына сәйкес, заңды тұлғалар арасындағы 4000 айлық есеп көрсеткішінен асатын мөлшерде есеп айырысулар тек қана қолма-қолсыз тәртіпте жүзеге асырылуға тиіс. Осы ережеге сәйкес қолма-қолсыз есеп айырысуларда қолданылатын төлем құжаттарының түрлеріне мыналар жатады: 1) төлем тапсырмасы; 2) төлем талап-тапсырмасы; 3) инкассолық өкім; 4) чекпен есеп айырысу; 5) вексельмен есеп айырысу; 6) төлем карточкаларымен есеп айырысу.
Аталған төлем құжаттарының мынадай өзіне тән көрсеткіштері болуға тиіс: 1) төлем құжатының атауы; 2) төлем құжатының номері, толтырылған күні, айы, жылы; 3) ақшаны аударушының (төлеушінің) толық аты-жөні және жеке идентификациондық коды; 4) ақшаны аударушы банктің толық аты-жөні және банктік идентификациондық коды; 5) бенефициардың (ақшаны алушының) толық аты-жөні және жеке идентификациондық коды; 6) бенефициар – банктің толық аты-жөні және банктік идентификациондық коды; 7) төлемнің тағайындалу коды; 8) санмен және жазбаша түрде берілген төлем сомасы; 9) төлемді немесе ақшалай аударымды жасайтын тұлғаның қолдары мен мөрлері (егер құжат қағаз түрінде толтырылған болса); 10) бенефициардың және ақшаны аударушының салықты төлеуші ретіндегі тіркеу номері(СТТН). Төлем құжаттары қағаз және электрондық жолмен толтырылуы мүмкін. Төлем құжаттарының дұрыс толтырылуына үлкен мән беріледі. Әсіресе, ондағы төлемнің тағайындалу коды 1999 жылғы 15 қарашадағы «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік классификаторы – төлемдердің тағайындалуының бірдей классификаторын пайдалану ережесі туралы» ҚР Ұлттық банктің Басқармасының бекіткен №388 Қаулысына сәйкес болуға тиіс. Төлемдердің тағайындалуының бірыңғай классификаторы толтырылатындарға мынадай төлем құжаттары жатады: 1) төлем тапсырмасы; 2) төлем талап-тапсырмасы; 3) салық (кеден) органдарының инкассолық өкімі; 4) аударуға берген өтініші. ....
Айдап салдым жылқымды ақ қауданға, Жабағы арық, тай семіз көп сауғанға, сәулем-ай. Қуанғаннан жүрегім от боп жанар, Ақ білегің сыбанып қой сауғанға, сәулем-ай.
Екі ғана жирен-ай, Өңшең манат кигені-ай. Оймақ ауыз, күлім көз, Ғашық жардың сүйгені-ай......
Дөртуіл деген ел еді, Үкірдайды айтайын. Атқа мінген шағынан. Он алты жыл тақ мінді Айдынының зорынан. Зәресі жанның қалмаушы ед, Шабарманы шақырған. Ел-жұртына қадірлі, Ақтарылған ағынан. Айтулы нағыз ер еді, Дос-жұртына танылған. Алмас семсер секілді ед, Кезеліп жауға шабылған. Алмайтын жауы жоқ еді, Бет алып шыққан жағынан. Ұры-қары, содырдың Тас ошағы шағылған. Әділ билік—сарабы, Дертке шипа табылған.....
