XIX ғасырдан бастап қазақтың жазба әдебиетi — әлеумет халiн ұғып, ел қамын жақтауға кiрiсiп, өлең бұрынғыша, қызық, сауық сияқты ермек емес, қауым қызметiн атқара бастады, елдiң саяси пiкiрi мен тiлек, мақсат, мұң, зар сияқты сезiмдердiң басын қосып, жаңадан ой негiзiн, салт санасын құрауға кiрiстi, бұл уақытқа шейiн болмаған әлеуметшiлдiк сарыны, азаматтық нысанасы бой көрсеттi. Осындай әлеуметшiлдiк сарынды көбейткен тарихи оқиғалар бұл дәуiрде орыс отаршылдығымен байланысты туды. Ресей империясына бодан болу, сонымен байланысты туған ел iшiндегi өзгерiстер, қанаудың күшеюi, халықтың тiршiлiк ету аясының тарылуы, ұлттық намыстың тапталуы қазақ ақындары шығармаларында кеңiнен бейнелендi. Осы өзгерiске.....

Қаласың кірсең бір жасап,
Тұра алмас бақтар сыр бүгіп.
Сал самал өнін шырқаса-ақ
Шыға бір келер дүрлігіп.
Думанға....

Жақсысы атылған заман,
Жаманы сатылған заман.
Еркегі қатыннан жаман,
Қатыны шатылған заман.
Ібіліс ылыққан заман,
Бүлініп, былыққан заман.
Құлқыны құныққан......

Сіз туған күн думанымыз!
Елден ерек жаралдыңыз,
Қазақ болды құраныңыз,
Ұлтым болды ұраныңыз.

Қайырмасы:

Сіз туған күн! Сіз туған күн!
Қазағымның болашағы,
Еркіндігі, азаттығы,
Дербестігі....

Махамбет Өтемісұлы – күрескер ақын, жаужүрек батыр, балкөмей жырау, дәулескер күйші. Исатай Тайманұлы бастаған көтерілістің көсемі әрі жалынды жыршысы, өз қоғамының идеялық күрескері.

Махамбет!

Бұл есім – өмірдегі қайсарлықтың синониміне, өнердегі қасиеттің символына.......

Арыстан қартайды. Аңдарды бұрынғысындай аулай алмайтын болды. Енді аңдарды айламен аулағысы келді. Өзі үңгірде жатты да:
- Аурумын, жүруге әлім жоқ, - деп барлық аңдарға хабар таратты.
Аңдар бір-бірлеп арыстанның халін білуге келеді. Арыстан аңдардың.......

Еуропалық ұшқыш, бір бай адамға тиесілі жеке ұшақ апатқа ұшырап, Африканың ну ормандарының біріне құлапты. Әзер жаны қалған ұшқыш жергілікті тайпаның адамдарымен жолығып қалады.
Ұшқыш: Мен ана жерде жатқан үлкен темір құспен....