Қоғамды ақпараттаңдыру деп басқарудың және ақпаратты өңдеудің компьютерлік жүйелерінде (БАӨКЖ) қолданылатын классификациялау мен техника-экономикалық ақпаратты кодтаудың, құжаттаудың унификацияланған жүйелерінің және ақпараттар массивінің бірыңғай жүйесінің жиынтығын айтамыз.
БАӨКЖ қоғамды ақпараттаңдырусы мәліметтердің, мәліметтерді сипаттау тілдерінің, ақпараттық массивтерді өңдеудің программалық құрылғыларының, сондай-ақ оларды ұйымдастыру, сақтау, жинақтау әдістерінің жиынтығы болып табылады. Осы орайда, қолданушыға жүйенің функционалды есептерін және анықтамалық ақпаратын шешу процессінде барлық керекті ақпарат шығысы Қоғамды ақпараттаңдырусыз етіледі.
БАӨКЖ – де жүйенің толығымен тиімділігі мәліметтерді ұйымдастыру мәселелерін тиімді шешуінен туындайды. Бірақ, жүйенің күрделілігіне, жүйеде шешілетін есептер санының өсуіне, техникалық және программалық құрылғылардың жетілуіне байланысты жүйеде мәліметтерді ұйымдастыру мәселесі күрделіне түседі.
Мәліметтерді формалды сипаттау әдістері мен құрылғыларының жиынтығы, программалық құрылғылар, мәліметтер массивтерін құрастыру мен іске асырудың ұйымдастырылған принциптері Қоғамды ақпараттаңдыруны (АҚ) құрайды. АҚ құрамына:
- БАӨКЖ функционалды көмекші жүйелерінде (подсистемы) есептер жиынтығын шешуде қолданылатын ақпарат құрамы, яғни ақпараттық бірліктер (хабарламалар) тізімі;
- ақпарат құрылымы және оны түрлендіру заңдылықтары, яғни хабарламаны «кіріс-жүйе-шығыс» тізбегі түріне түрлендіру ережелері;
- ақпарат қозғалысының сипаттамалары, яғни ақпараттық ағындар көлемінің және интенсивтілігінің сапалық бағалары, құжаттар маршруттары, құжаталмасу сұлбалары, хабарламаларды түрлендірудің ықтималдық-уақыттық сипаттамалары;
- ақпаратты түрлендіру әдістері, оның құрамына іріктеуді, есептер жиынтығын және функционалды АБЖ-нің ерекше есептерін ақпаратпен Қоғамды ақпараттаңдырусыздандыратын сұлбалар жатады.
Толығымен қарастырғанда, БАӨКЖ АҚ функционалды, құрылымды, трансформаторлы және методологиялық аспектілермен сипатталуы мүмкін.
Функционалды аспект. АҚ сипаттаудың функционалды аспектісі БАӨКЖ әртүрлі есептерін шешуде ереулі орын алады. АҚ келесідей функцияларын ажыратады: аңду (функция слежения), өңдеу жадысы және ақпаратты үйлестіру (распределение). Аңду функциясы объектіні басқару үшін іріктеу, ақпаратты қабылдау және жіберу қызметтерін атқарады. Аңду тұрақты, периодты, оперативті, кешігулі, болжаулы болуы мүмкін. Жады функциясы жүйеде ақпаратты сақтау, іріктеу, сорттау, орналастыру, жаңарту, іздестіру және ақпаратты ұсыну қызметтерін атқарады. Өңдеу функциясы ақпаратты логикалық түрлендіру қызметімен, ал үйлестіру функциясы басқару иерархиясы деңгейлері бойынша ақпаратты жеткізу қызметімен қамтылған. ....

Интернет адам өміріне маңызды роль атқарады: әлемде болып жатқан жаңалықтар, телеарнадан көрсетуге тиым салынған хабарламалар, үйден шықпай ақ дүкендерді шолу, сату,сатып алу, тіпті өмірлік қажетіңнің барлығын осында табасын. өкіндіретін бір жайт, интернет құрттардың төндіретін қауіпі өте зор. Мен өз курстық жұмысымда осы туралы шолып өтсем,..
Ақпараттық қауіпсіздік және болашақтағы интернет қандай болмақ? Компьютерлер де өмірлік маңызы бар жүйелі жұмыстарда өте көп қолданылады: әуежайлардың диспетчерлік облыстарда, энергетиканы басқаруға, ядролық және химиялық өндірушілерде. Ақпарат қауіпсіздігінің мәселесі жылдан жылға күшеюде. Жабық ақпаратқа заңсыз кіру –берілген аймақтағы тек бір бөлігі.
Қазақстанда желі интернетінің массалық таралғанына 7 жылдай уақыт өтті. Күшті структуралар интернетті қадағалап, интернеттегі мүмкін цензураларды талқылау туралы ақпараттар шығуда. Бірақ, желідегі барлық хаттар немесе тек электрондық почталарды қадағалау мүмкін емес. Болашақта бір жағынан интернетте еркіндік сақтау, екінші жағынан компьютерлік желідегі қылмыстық істерді болдырмау үшін желіде жұмыс істеу ережелері қандай болуы керек? Кей кезде ақпараттық кеңістікте ретке келтіру үшін белгілі бір қолдану көрсетеді. Мысалы, АҚШ елінде Advice жүйесін құру жоспарлануда. Бұл автоматтық жүйе интернеттен кез келген өзгерісті бақылауға мүмкіндік береді- блокта көрінуі, трафик көлемі, интернет дүкендерінен сатып алу. Осындай жүйе көрсетілген қатерлерге кері әсерін бере ала ма? Ол жеке электронды почтаның вирусын тексермейді, ал интернет дүкендерді бақылау компьютерлік қылмыстарға көмек беретіні екі талай.
Интернетте тоталды цензура керек пе? Шын мәнісіне келгенде, бәрін қадағалау және әр бұзушымен жеке күрессе әжептәуір қымбат және ең жақсы шешім емес. Желіде жұмыс персонификация жүйесін дұрыстау эффективті және арзанырақ. Осы ғана бастапқы қадамда компьютерлік қылмыстарды толық істен шығарады....

Паскаль тілінде: латынның әріптері (Аа, ..., Zz)а,б цифрлары (0,...,9) және арнайы таңбалар қолданылады. Арнайы таңбалар:
-арифметикалық және салыстыру амалдары (+,-,*,/,>,,=,@);
-арифметикалық және логикалық функциялар (DIV,MOD, NOT,AND,OR,IN,SHL,SHR).
-әр түрлі тыныс белгілері:
{} немесе (**)-түсініктеме жазатын жақшалар;
[] – массив индекстерін және жиын элементтерін белгілеу;
() – айнымалы тізімін белгілеу;
‘ ‘ – апостроф; := - меншіктеу белгісі;
; - операторлар мен хабарларды ажырату;
: - айнымалыны бөліп көрсету;
= - айнымалының типін типтің сипаттамасынан немесе тұрақтыны өз мәнінен бөліп көрсету;
, - тізім элементтерін ажырату;
Программа құрылымы
Программа келесі бөлімдерден тұруы мүмкін, бұл бөлімдер (тек соңғыдан басқасы) бір-бірінен нүктелі-үтір арқылы ажыратылады:
• программа тақырыбы;
• белгілер бөлімі;
• тұрақтылар бөлімі;
• типтерді сипаттау бөлімі;
• процедура мен функцияларды сипаттау бөлімі;
• программа денесі;
Программалау барысында алдын-ала анықтауды қажет етпейтін мәліметтердің стандартты типтері мен программалаушының өзі анықтайтын типтерді пайдалануға болады.
Стандартты типтер
- бүтін типтер-SHORTINT, INTEGER, LONGIN, BYTE,WORD;
- нақты типтер – REAL, SINGLE, DOUBLE, EXTENDED, COMP;
- логикалық тип -BOOLEAN ; символдық тип CHAR ; жолдық тип STRING ; ASCII –жолдық- PCHAR; текстік файл TEXT;
Басқа типтердің барлығы типтер бөлімінде, айнымалылар немесе тұрақтыларды сипаттау бөлімінде анықталуы қажет. Нақты типтен басқа қарапайым типтер үшін мына функциялар анықталады:
DEC(N) N-ді азайту (қысқарту)
INC(N) N-ді үлкейту (ұзарту)....

Стандартталмаған өлшеу құралдары бұл – белгілі бір бағытты (бағыттың қандай болуы тікелей өндіріс орнына байланысты) өндірісте, өнеркәсіпке қажетті операциялар үшін арналған құралдар
Стандартталмаған өлшеу құралдары өнеркәсіпте жүздеп – мыңдап шығарыла бермейді. Олар пайдалану ауқымына, қолдану саласына байланысты болады. Өлшеу құралының күрделілігі қолданылатын үрдіске, өндірісінің көрсететін, атқаратын қызметіне және қоғамдағы пайдалану қажеттілігіне тікелей байланысты.Стандартталмаған өлшеу құралдары қолдану кәдуілгі стандартталған өлшеу құралдарын қолдану үрдістер жиынына өте қатты ұқсас болып келеді. Дегенмен әр іс-әрекетінің өзіндік ерекшеліктермен оңашаланып тұрады. ”Стандартталған” ұғымы адамның сана сезіміне сапалы, мықты, тиімді, өте пайдалы және басқа да жағымды ойлар, жағымды ассоциациялы сөздер басқа келеді. Стандартталған өлшеу құралдары стандартталмаған өлшеу құралдарынан “атақтылығымен” өзгешеленеді. Басқа сөзбен түсіндіруге бет алғанда, стандарталған өлщеу құралдарының атауларын стандартталмаған өлшеу құралдарынан көбірек кездестіріп тұруы мумкін немесе стандарталған өлщеу құралдары стандартталмаған өлшеу құралдарынан пайдалану жағынан ауқымды орын алады.....

Кездейсоқ сандар түрлі желілік қосымшаларын шифрлеген кезде маңызды рөл атқарады. Криптография шараларына негізделген кейбір желілерді қорғау алгоритмдері кездейсоқ сандарды пайдаланғанды дұрыс деп табады.
Криптографиялық қосымшалар әдетте кездейсоқ сандарды алгоритмдік генерирлеу тәсілі көбіне қолданылады. Сәйкес алгоритмдер детерминирлі болып келеді, сондықтан сандардың жүйелігінен туындатады, ал олар өз кезегінде статистикалық кездейсоқ емес. Бірақ, егер алгоритм жеткілікті жақсы болса, онда одан туындайтын сандардың жүйелілігі кездейсоқтыққа көптеген тесттерді шыдай алады. Кездейсоқ сандар ретінде детерминирлі алгоритмдерді генерирлеу қолданылады. Бұл философиялық қарсылықты туындататын болса да, ол жалпы жұмыс істейді.....

Сараптау жүйелерінің пайда болуының алғы шарттары өткен ғасырдың 70 жылдарын қамтиды. Бұл уақыт кезеңінде мәліметтер базасымен қатар білім базаларын қолдану мәселесі пайда болды. Яғни білімді ұсыну бойыншы бір қатар модель түрлері құрылады. Мысалы Нью Эл және Саймон атты ғалымдар білімді ұсынудың продукциондық моделін, ал 75 жылы Минский білімнің фрэймдық моделін ұсынды. Сонымен қатар логикалық есептеулер үшін бір қатар сараптау жүйелері құрылды. Жалпы сараптау жүйелерінің бірнеше анықтамалары бар:
1.Сараптау жүйесі белгілі бір қолдану саласы мәселесін шешу барысындағы мамандардың іс-қимылын модельдеуге және имитациялауға арналған интелектуалды есептеу жүйесі.
2.Сараптау жүйесі кез-келген қолдану саласында пайда болған мәселені сарапшы маман жүзеге асырғандай етіп орындайтын жасанды интелектуалды есептеу жүйесі.
3.Сараптау жүйесі сарапшы мүмкіндіктерін компьютер мүмкіндіктерімен біріктіретін жүйе.
4.Сараптау жүйесі өте күрделі программалық кешен, себебі мұнда қолдану салаларының мамандарының барлық білімдері қамтылған және олар тәжірибиеде басқа деңгейдегі пайдаланушыға таратылады.....

Си тіліндегі бағдарламалау- мәліметтер құрылымын анықтау, тұтынушылар құрылымын қамтамасыз етеді. Ол бір атпен жинақталған топпен жұмыс істеуге ыңғайлы және бір немесе бірнеше обьектілердің жиынтығы болып табылады. Құрылым жұмыс бағдарламасының принциптерін түсінуді және жазуды жеңілдетеді, сонымен қатар қандай да бір жалпы түсінікпен біріктірілетін мәліметтерді жинақтауға көмектеседі
( мысалы, мәліметтер: аты/ фамилиясы/ туған жылы/ емтихан бағалары бойынша студент туралы мәліметтер құрылымын орналастыруға болады). Құрылым бір-бірімен өзара ауыспалы байланысқан көп жеке элементтер, сонымен қатар бір толық қолданылады. Массив тәріді, құрылым өзімен бірге мәліметтер жиынтығын ұсынады, бірақ одан айырмашылығы оның элементтерінің аты бойынша әр типті болуында. Құрылым қай жерде бір обьектіге қатысты түрлі мәліметтерді біріктіру үшін қолдану қажетті болып табылады. ....

Соңғы елу жыл ішінде ЭЕМ (электронды есептеу машиналары) даму дәуірінде көптеген өзгерістер болды. Алғашқы шамды ЭНИАК есептеуіш техникасынан бастап бүгінгі күні дербес компьютерлерге дейінгі ЭЕМ дамуын төрт сатуға бөлуге болады.
Бірінші сатыға бізге белгілі алғашқы сериалды шамды БЭСМ-1, “Стрела” есептеуіш машиналарынан бастап 60-шы жылдарға дейінгі ЭЕМ-дерді жатқызуға болады. Бірінші сатыдағы ЭЕМ-дер қатарына: БЭСМ-1, БЭСМ-2, Стрела, Минск-1, М-20 жатады. Бұл ЭЕМ-дер есептеу барысында бір секундта оншақты мыңдай амал орындай алаған.
Екінші сатыға – транзисторлы есептеуіш машиналары жатады (секундына 100 мыңдай амал орындайды). Екінші сатыдағы ЭЕМ-дер қатарына кіші есептеуіш машиналар (Минск сериалы) Урал типті машиналар және БЭСМ-6 жатады.
Үшінші сатыға - интегралдық жүйеге негізделген есептеуіш комплекстер жатады (секундына миллиондай амал орындайды). Осы сатының машиналары бірлесіп қызмет істей алатын немесе біріккен жүйенің ЭЕМ-дерді қатарына ЕС ЭЕМ (IBM 360/370) сериасымен жасалып шыққан есептеу комплекстері кіреді (секундына оншақты миллион амал орындайды).
ЭЕМ-нің қолданылатып жерлері өте көп. Олар физикалық процестерді модельдеу (мәселен, ауа-райын болжау), биологиялық процестерді зерттеу, автоматты түрде жобалау жұмыстарын жүргізу, вокзалдардағы анықтама бюросының қызметін атқару, автоматты түрде билеттерді сату жұмыстарын ойдағыдай атқарып келеді.
Қазіргі уақытта ғылыми техниканың дамудың жетістіктеріне сай, алдыңғы қатарлы ЭЕМ - өміріміздің әралуан саласында кеңінен қолданылуда. Осыған орай – ЭЕМ-да жұмыс істеу реттерін программа арқылы басқара алатын систематехника инженерлеріне сұраныс көп. ЭЕМ-сы мен арақатынасын қалыптастыруға керекті алгоритмдік тілдер: ....

Ақпараттарды қорғау мәселесі 80-жылдардың соңы мен 90 жылардың басында ақпаратқа қатысты, осы аймақтағы мамандарды мазалай бастады. Оларды мазалағаны компьютерлік қауіпсіздік пен көптеген дербес компьютерлерді, қолданушылардың қауіпсіздігін сақтау үшін болатын. Бұл компьютерлік технологиялардың терең дамуымен, байланысты болатын. Сол кезден бастап «ақпарат» ұғымына деген түсінік те өзгерді.
Қазіргі кезде ақпарат ұғымы – бизнесте де, үлкен масатқа жету үшін қолданылатын құрал болып табылады. Және қорғау да, өте тиімді құралға айналды, бұл өндіріс үшін ақпараттарды қорғаудың, өте жақсы белгісі болып табылады. Бірақ та ақпараттық технологиялар көп қолданысқа ие, құралдардың бірі болып табылады. Сондықтан қазірігі кезде көп сатылы қорғанысты қолдану қажет болып отыр. Дегенмен де ақпарат иесінің ақпаратын сақтау үшін де, үлкен көлемде ақша төлеуіне тура келеді, өйткені бұл өзінің ақпаратын сақтауға, тиімді жол болып табылады.
Тағы айта кететіні ақпараттық сфера саясатқа да әсер етуде, тек саясатқа ғана емес, эконмикаға және басқа да қауіпсіздікті қамтамассыз ету үшін, қажет болып отыр.
Ақпаратты қорғаудың қажеттігі артуда, ол санкциясыз қол жеткізуді кіруді, ұрлық, ақпаратты жою іс әрекетерін тыю үшін қолданылуда. Бірақ көптеген қолданушылар мұны моиындамай, жеке құпияларын қауыпсіздіксіз сақтауға тәуекел етуде. Соның ішінде азғанатайы ғана, әйтеуір кейбір әдістермен, өз мәліметтерін сақтап қалуда.
Сонымен, бұл жағдайларды жою мен ақпараттың қауіпсіздігін сақтау үшін, криптоинтерфейс пен криптожүйелерді қолдану өте тиімді болып отыр. Өйткені қазіргі кезде, криптожүйелік шифрлауды кең түрде қолдануды артыру қажет деп ойлаймын.
Әр адам шифрлау туралы әр түрлі түсінікте болуы мүмкін. Дегенмен нағыз криптография дегеніміз – бұл нақты бір ақпаратты құпиялық түрде шифрлау мен қорғау тәсілдері десек те болады. Бірақ криптография (strong cryptography) ол өте үлкен жағдайдағы құпиялықты, қамтамассыз етуіге қажет. Ол дегеніміз – криптографиялық ақпараттарды, сенімді түрде қорғау үшін және көптеген ірі ұйымдармен мысалға алсақ мафия, трансұлттық корпарациялардан, және ірі мемлекеттерден ақпаратты олардың алуынан, сақтау мен қорғанысты қамтамасыз ету үшін қажет. Қазіргі кездегі криптография, бұрынғы кездері тек әскери мақсаттарға ғана көзделіп қолданылған, десек те болады. Бірақ қазір, ақпараттық қоғамның құрылуына байланысты, бұл орталық құралға, яғни ақпараттардың қауіпсіздігін сақтау үшін кең түрде қолданылуда. ....

Кіріспе
Turbo Pascal – жоғарғы деңгейлі программалау жүйесі. Оның тұңғыш нұсқасын 1970 жылы швейцрия физигі Niklaus Wirth ұсынған.Автор тілді алғашқы арифметикалық есептеу машинасын жасаған француздың ұлы ғалымы Блез Паскальдің құрметіне Паскаль деп атап , тіл атауын үнемі бас әріппен жазылуын сұраған.Кейінен тілдің көптеген нұсқалары жарық көреді. Кейінен тілдің көптеген нұсқалары жарық көреді.Солардың ішінде 1983 жылы Борланд корпорациясының талантты қызметкері Андерсон Хейлсбергтің жасаған жаңа үлгісі Turbo Pascal программалаушылар арасында жоғарғы сұранысқа ие болды.
Бейсик тілі сияқты, Паскаль оқып-үйренуге жеңіл, түрлі салалық информациямен жұмыс істеуде нәтижелі болғандықтан, дүние жүзінде көп тараған тілдердің бірі
Turbo Pascal программалау тілінің басқа тілдер сияқты өзіне тән алфавиті бар.
Жоғарғы деңгейлі программалау тілдерінің бірі − Паскаль. Қазіргі кезде Паскаль тілінің кеңейтілген ондаған диалектісі бар, оның ішінде IBM PC-ге үйлесімді дербес компьютерлер жұмыс істей алатын Турбо Паскаль диалектісінің варианттары да жеткілікті.....