Аса өрнекті, әлеміш ажарлы ғұмыр күмбезінде дәуір баурайынан құтайып, керіш уақытқа із салған, кеніш көңілдің қыртысын жазып, адамзат аманатын айғақтаған өшпес із бар. Кезеңдерден қонып, дәуірлерден түскен – замансөз. Біздіңше, таңбалы хат, танымды публицистика, кесімді пікір. Ғарасатқа дейінгі адамзат баласының ақ қағаз бетіндегі үндеуі, жоғына жамау, барына сауап арқалаған құтпарақ. Абай бабам атаған келер заман – көк тұманның өлшемінен бөлек, өткен мен бүгіннің жаднамасы, ұлтқа ұстахана, жазарманға – қамсау сарай. Қисынды, сұлу болғаны өз алдына, жанның сарайы. Бағамдасам, ғұмырында қанатымен парасат мекенін қапқан көңіл құсын өз көкірегінде ұялатқан Әбіш Кекілбайұлы жансарайынынан осындай биік леп байқалады. Жүрекке жылы, жанға жайлы желемік. Халыққа тыныс, ұлтқа сая. «Арға тартпай арман тұл, намыс қумай мақсат тұл!» – дейді «Ұлттық намыс туралы ойласақ» тұрыпты толғамының әлқиссасында Әбіш Кекілбайұлы. Жазарман үшін бұл атаулы жезайыр ұран ұлт мінберіндегі тұтас борыштың жолашары, айнымас пейіл, ақжолтай ниеттің тұнығы. Ахаң, Ахмет Байтұрсынұлы, айтқан көсемсөздің нақ мұраты әрі жазумен айтылып, жүрекпен жеткен тіркес. Қазақ замансөзінің ұрпақ ауысып, дәуір көшкен өткелек шағы – тәуелсіз кезеңнің алғашқы адымында көтерген жүгі. Халықтық мақсат, елдік мүдде тұрғысындағы ақинақ сөз.

«Тарихта «кіндік кезең» деп саналатын тұстар болады. Ондайда белгілі бір саяси құрылыстың ғана емес, күллі қоғамдық тіршіліктің өзгеруі талап етіледі. Біздің бүгінгі бастан кешіп отырған көп ретте сондай кіндік кезеңді еске салады. Бұл орайда жиі талас тудырып жүрген мәселе – ұлттық мемлекет идеясы... Ал ұлттық сана дегеніміздің өзі де,.. әр ұлттың өз тіршілігін өзі бағдарлауы, өзінің барар жерін, шығар биігін өзі белгілеуі, өзінің алдына мақсат қоя білуі ғой» деген биік парасат иірімінде шыныққан азаматтық ойлар – ұлттық мемлекет ұстыны: ұлттық құндылық пен ұлттық сана биігінде қылаң береді. ......

Мектепті ауылдан бітіріп, үлкен қалаға оқуға түстім. Қалада туысқандарымыз болмағандықтан, пәтер жалдауға тура келді. Пәтерақыны ауылдағы ата-анам ай сайын салып тұрды, ал мен шәкіртақыма күн көріп жаттым. Осындай күндердің бірінде сабақтан келе жатсам, жаныма бір ақ джип тоқтайды. Джиптан сымбатты бір аққұба жігіт басын шығарып: "Қарындас, қайда барасыз? Жеткізіп тастайын" деді таза қазақша. Мұндай көріністі кинодан ғана көрген мен бейбақ не істерімді білмей тұрып қалдым. Өзім қарапайым отбасыдан шыққанмын, бір жағынан өмірімде осындай қымбат көлікке мініп көрейін деп ойладым. Біздің таныстығымыз осылай басталды.

Оның есімі Нұрғожа екен. Алматыда 2 қабатты үлкен коттеджде ата-анасы, қарындасы төртеуі тұратынын айтты. Шынымды айтсам, ертегі әлеміне тап болғандай болдым. Ешқашан мұншалықты бай жігітке жолығам деп ойламаппын. Нұрғожамен кездесуіміз жиілей берді. Ақшаны уыстап ұстайтын десем, артық айтқаным емес. Қазір ойлап қарасам, әр кездесуімізде айтатын сөзі - байлық туралы болыпты. Ауылдан келген қарапайым студент қыздың бәрін саралауға енді ғана ақылы жетіп отырған жайы бар. Аузым ашылып, әңгімесін тыңдай беретінмін. Келе-келе ол мені қатты қадірлейтінін айта бастады. Өйткені оның сөзімен айтсақ, "мен сияқты қыз бүкіл әлемде жоқ". Басты себеп - өздеріңіз де түсініп отырғандай, менің жігіт атаулысымен жақындаспағаным. Ал мен оның тәтті сөздеріне сене бастадым. Оны көрген құрбыларым: "сені пайдаланып кеткісі келіп жүр" дегенде, ешкімге құлақ аспайтынмын. Сол кезде құрбыларым шырылдап, "мені құтқарғысы келген екен-ау" деп қазір ғана ойланамын. Амал қанша, оның әрбір сөзіне құлай сеніп, еш күмән келтірмедім. Оның үстіне ол суреттен ғана көрсететін 2 қабатты зәулім үйде келін боп жүргенім елестегенде, қуанышым қойныма сыймайтын......

Айналама қарасам, әр түрлі тағдырлар, әр түрлі сезімдер мен құштарлықтар. Барлығы әйтеуір бір жандардың басынан өтуде. Біреуі қуаныштан басы айналып жүрсе, біреуі сол сезімінен қиналып жүр, ал енді біреулері тіпті сүйгені үшін өкінеді. Жер бетінде қаншама жан болса соншама тағдыр, соншама махаббат хикаясы бір-бірлеріне еш ұқсамайды. Міне, өмір, сонысымен қызық қой. Енді, өзім куә болып жүрген осындай тамаша да сұлу сезім жайлы, көркем махаббат хикаясы жайлы айтам деймін.

Сарғайған сары күзде басталған, көктемдей көгерген жас сезім, сол бір күзді мәңгі жүректе де, санада да қалдырды. Олар үшін бұл сарғайған сары күз емес, сезім шашқан алтын күз болды және солай болып қала бермек. Бозбалалық сылқым мінезіне салынған бозбала жастықтың алып ұшпа қызығушылық сезімімен өзінен бір курс төменде оқитын қызбен, жастардың қазіргі кездегі жедел жәрдемі агент арқылы сөйлесіп жүреді, және оған сол агент атты хабаршымен сөз айтады. Бірақ, сол кезде бұл жас жігіттің сол сөз айтқан қызының қасында жатақханада өзінің жүрегінің жартысы отырғанын білмегенде еді. Бұл күздің бастапқы айлары еді, бірақ бұл агент арқылы жеткен махаббат ойындары ойын ретінде жалғасын таба берді. осындай күндердің бірінде Дауренге бір қыздан авторизация келеді, қабылайды, танысады, есімі – Жаңыл, өзі агент арқылы сөз айтқан қызбен бір бөлмеде тұратын құрбысы. Қабылдады, агент арқылы әңгіме басталды, Жаңыл:

- Сәлем!

- Сәлем!

- Қалайсың?.....

Ешкім де ,ешнәрсе де ұмытылмақ емес! Соғыс –күйретуші күш! Дәл солай! Барды жоқ етеді, тауды жер етеді. Жер бетіндегі тіршілік атаулының бәрін жалмап жұтатын ажал. Сол қанды кезеңді еске түсіріп,елестететін газет-журнал материалдары немесе радиохабарлар, кинолар аталар ерлігін мақтаныш тұта бізге жеткізді. Иә, содан бері жарты ғасырдан астам уақыт өтсе де, ешнәрсе де ұмытылған жоқ. Ұлы Отан соғысы... Бұл сол кездегі кеңес халқының ержүректілігі мен төзімділіктерін паш ететін, тарихта мәңгі қалатын күн. Бұл күнді соғыстың алғы шептерінде қайсарлықпен шайқас жүргізіп, ерліктің сан үлгісін көрсеткен ардагерлер тойлайды.
Неменеңе жетістің бала батыр,
Қариялар азайып бара жатыр.
Бірі мініп келместің кемесіне,
Бірі күтіп, әнекей, жағада тұр,- деп тебіренген Мұқағали мұңында жұмыр басты пенде үшін теңдесіз құндылық ұрпақаралық қимастық, сыйластық сезімдері мөлдіреп тұр. Қариялар азайып бара жатқаны, әсіресе олардың ортасында Ұлы Отан соғысынан аман оралған ақсақалдарымыздың қарасы жыл санап азайып барады емес пе?! Солардың жанымен, қанымен, терімен, көз жасымен, күшімен, ісімен, ерлігімен, атаның туын жықпай, ананың намысы үшін туған жердің топырағын жауға таптатпай, еңіреп жүріп жауды жеңіп, тауын шағып, туын жығып, жеңістің таңбасын басқан күн – Жеңіс күні. Бұл күннің толғағы ащы болса да, туғаны бар халқы үшін қуаныш болған күн. Сондықтан да бұл Ұлы мереке. Оққа ұшқан қарулас жолдастарының аманатын арқалап, аман оралған ардагер аталарымыздың өздері қорғап, қамқор болып оралған арттағы қалың елдің қамығып жеткен Жеңіс күнін, біз ұмытсақ та тарих ұмытпайды. Ол - өмір заңы. Біз Ұлы Отан соғысындағы Ұлы Жеңіске ештеңеге теңеспейтін ұлы ғажап күшпен жеттік. .....

«Адамзат баласының алдында үш айғақты зор міндет тұр: бірі – бейбітшілікті, екіншісі – руханиятты, үшіншісі – табиғатты қорғау hәм сақтап қалу. Бұлардың қай – қайсы да біздің тіршілігіміздің басты бағдары. Бір-бірін толықтыратын ұғымдар. Осы үш бастауға Қазақстанның ғана емес, бүкіл әлемнің болашағы байлаулы» деп елбасымыз Н.Ә.Назарбаев айтпақшы адамзат баласының өмір сүруіне қажет деп танитын осы үш фактор. Мұның ішінде, әсіресе «руханият» ең маңыздысы. Себебі адам баласы рухани азықсыз өмір сүре алмайды. Жалпы әлемдегі кез-келген алыпты алып қарасақ та ең алдымен тәлім-тәрбиеге, білімге, адамгершілікке үндейді, болашақ ұрпақтың өн бойына рухани азық сіңіруге тырысады. Өйткені тәлім-тәрбиенің, адамгершілік қасиеттердің адам өмірінде алар орны ерекше. Атақты ғұлама ғалым, әлемнің екінші ұстазы Әл-Фарабидің де «Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы» деген аталы сөз бар. Осыдан – ақ тәрбиенің адам өміріндегі маңызын көруге болады. Осы тұрғыдан келгенде қазақ халқының ұлыақыны Абай Құнанбайұлының өлеңдері мен қара сөздері халыққа ерекше тәрбие береді, адамгершілікке үндейді. Оңайдан қиынға қарай, жақыннан жыраққа қарай, қызықты, күлкілі жайдан үлкен толғаулы қорытындыға қарай біртіндеп жетектейді. Мұның барлығы адамзатты адамгершілікке жетелеу мақсатында еді. Енді ақынның бірнеше қара сөздеріне көңіл аударып көрелік. Абайдың қара сөздерінің кім үшін болса да, тәрбиелік мәні зор. Әйтсе де білімге ұмтылушы жастар үшін адамның қолын бақытқа жеткізетін ілім – білімді игеру де жастардың ғана қолынан келетін іс. Қартайған адамға қанша ұмтылса да, өндірері аз болмақ. Сондықтан білімге ұмтылған жастар ұлы ақынның бұл айтқандарын берік есте сақтау қажет. .....

Міне, мәре-сәре болып жүріп кеште батып қалды. Үйде бала –шаға атаулысы толып жур. Ақжүніс жаз мезгілінде атасы мен әжесінің үйінде демалысын өткізеді. Туылған шағынан – ақ осы осы үйден тәлім – тәрбие, үлгі – өнеге алды. Кейіннен 12 жасында әке – шешесінің үйіне көшіп барды. Содан бері атасы мен әжесінің үйіне сенбі сайын ғана баратын болды. Әр сенбі сайын бұл уйге қыз – ұлдары, немерелері жиналып, бір бас қосатын күн болатын. Бір – бірімен әңгімелесіп, шер тарқатып, күліп – ойнап, шуылдап кешке үй – үйлеріне қайтатын. Ақжүніс жаздық демалыста болған сон, ата – әжесінің қасында қонуға қалады. Бәрі жиналып кеткен соң, ол күні бойы жиналған ыдыс – аяк, анау – мынау ұсақ – түйектерді жинап, реттеп жүріп үйге бірақ кіретін...
...Ақжүніс өте арманшыл қыз. Махаббат, өмір тақырыбында бірнеше тақпақ шығарып, өзінің жеке дәптеріне жазып жүретін. Бірақ, бір қызығы бұл өнері туралы жақындары мүлдем білмейтін. Себебі, кішкентай кезінен ұялшақ болып өскен қыз, өлең – тақпақ шығаратынын ешкімге айтқысы келмейтін. Ұнамай қала ма деп қорқатын. Оның мектепте бірге оқитын, сырын, мұңын айтатын жалғыз құрбысы болады. Есімі Арайлым. Ақжүніс оны туған сіңлісіндей көріп, әрдайым Арайлымнан көмегін еш аяған емес. Ақылын айтып, сырын айтып, мұң – шерін тарқатып сеніп журген , өзгеден артық көретін құрбысы Ақжүністің көңілін қалдырады. Бұл оқиға тек екеуінің аралында қалады. ақжүніс өте өкпелі болады. сенген қойым сен болсан, кесегенім не болады, - дегендей, сенген адамы, арқасынан пышақ сұнғандай болады. Осымен екеуінің бір – біріне деген ара – қатынасы лезде суып кете берді. Ол кезде Ақжүніс І курсты бітірген. Сол кезде оның Сезім және Үміт атты құрбылары болады. Ақжүніс, осындай түсінігі мол, қарапайым, ашық мінезді, сулу жандарды кездестіргеніне қатты қуанады......

ВВЕДЕНИЕ
Первый реалистический роман в истории русской литературы – «Евгений Онегин». Виссарион Григорьевич Белинский писал: «Онегин» есть самое задушевное произведение Пушкина, самое любимое дитя его фантазии, и можно указать немногие творения, в которых личность поэта отразилась бы с такою полнотою, светло и ясно, как отразилась в «Онегине» личность Пушкина. Здесь вся жизнь, вся душа, вся любовь его; здесь его чувства, понятия, идеалы. Оценить такое произведение – значит оценить самого поэта во всем объеме его творческой деятельности». Роман «Евгений Онегин» занимает центральное место в творчестве А.С. Пушкина.
Пушкин работал над своим романом больше восьми лет – с весны 1823 до осени 1831 года. Роман писался в Кишиневе и в Одессе, в Михайловском и в Петербурге, и в Болдине – писался в разные времена и при разных обстоятельствах жизни. За те годы, в течение которых он создавался, многое менялось и в России и, и в самом Пушкине, и все эти перемены не могли не найти своего отражения в романе. Роман создавался по ходу жизни и становился поэтической хроникой русской жизни и своеобразной ее поэтической историей. Это были годы полной творческой зрелости поэта. Сохранившиеся рукописи «Евгения Онегина» показывают какой громадный труд вложил Пушкин в свое создание, добивался наиболее точного и поэтического выражения своей мысли и чувства, как не раз менял он в процессе работы и план своего романа, и отдельные его подробности.
В самом начале своей работы над «Евгением Онегиным» Пушкин писал поэту П. А. Вяземскому: « Я пишу теперь не роман, а роман в стихах – дьявольская разница!».
«Евгений Онегин» - это не только общественно – бытовой роман, объективно изображающий конкретную эпоху, ее типических выразителей, но и плод «ума холодных наблюдений и сердца горестных замет». Пушкин изображал современную ему действительность и мечтал о будущем, исходя из самых передовых воззрений своего времени, воззрений просвещенного дворянства.
Пушкин, рисуя русскую действительность в одном из наиболее интереснейших периодов ее развития, создал роман глубоко национальный по исторической верности и полноте характеров, подлинно народный по передовой идейности, по демократизму языка. Роман истинно реалистический по конкретно – исторической типизации характеров и их социальной среды, подлинно критический по его объективно – историческому конфликту, отображающему ведущие социальные противоречия и закономерности того времени. Такого еще не было в истории русской романистики. Создав «Евгения Онегина», Пушкин окончательно закрепил позиции критического реализма в русской литературе. Как роман в стихах он остается непревзойденным по своему неповторимому мастерству во всей мировой литературе.
В «Евгении Онегине» воссоздана целая историческая эпоха, картина жизни различных слоев русского общества 20 – х годов: петербургского «высшего света», московского барства, провинциального дворянства, крепостного крестьянства. Поэтому Виссарион Григорьевич Белинский с полным правом назвал пушкинский роман в стихах «энциклопедией русской жизни и в высшей степени народным произведением»......

ВВЕДЕНИЕ
Есте¬ствознание затрагивает вопросы не только собственно естественно-научные, но и гуманитарные, потому что в нем освещаются пути познания Человеком Приро¬ды. т. е. пути развития науки. А изучение этих путей составляет предмет философии (как науки о мышлении и познании) и социо¬логии (как науки о развитии человеческого общества) или психо¬логии (как науки о человеческом интеллекте).
Есте¬ствознание является до известной степени основой всякого зна¬ния - и естественнонаучного, и технического, и гуманитарного. Поэтому он имеет особое значение для меня, всту¬пающего а третье тысячелетие, ибо ведущей тенденцией развития современной цивилизации в ближайшем будущем становятся интеграционные (объединительные) процессы. Процессы, получив¬шие названия {{Великого единения}} или «Высокого соприкоснове¬ния» самых разнообразных научных и (философских идей в рам¬ках возрождающегося гуманизма. Человеческое общество вступило в век господства микроэлектроники, информатики и биотехнологии, которые в корне преобразуют промышленное и сельскохозяйственное производство.
ГЛАВА 1. КУЛЬТУРА И ПРИРОДА
Данная проблема взаимоотношений была затронута многократно и она никогда не потеряет своей актуальности. О проблемах природы, культуры и человека говорили многие писатели прошлых веков и современности. В русской литературе советского периода, взаимоотношение человека с природой часто изображались в соответствии с тезисом тургеневского Базарова "Природа не храм, а мастерская, и человек в ней работник." Долгое время каждый с гордостью произносил: "Широка страна моя родная, много в ней лесов, полей и рек...". Так если много - значит ли это, что природные богатства не надо беречь? Безусловно, люди сегодня сильнее природы, и перед их ружьями, бульдозерами и экскаваторами она устоять не может.
"Прощание с Матерой" - книга о том, что взаимоотношения человека и земли - проблема не обычная, а глубоко нравственная. Не случайно слова Родина, народ, родник, природа - одного корня. В повести образ Родины неизменно связан с образом родной земли. Матера - это и остров, и древняя деревенька с таким же названием, матера должна быть стерта с лица земли. Должно исчезнуть все: дома, огороды, луга, кладбище - вся земля уйдет под воду на вечно. С большой тревогой и безнадежной иронией говорит старуха Дарья "Она, жисть ваша, ишь какие подати берет: Матеру ей подавай, оголодала она.
Другая жительница деревни - Анна, как и все старики знает только свою родную Матеру, любит её и не хочет с ней расставаться. По её мнению, самый большой грех на свете - это лишить человека его родины. А старая Настасья откровенно тоскует "Кто ж старое дерево пересаживает ?!"
Символична та весть; которая побудила героев активно действовать, принес Богодул. Этот герой воспринимается не иначе как своеобразный дух Матеры (живет он на острове, одному богу известно сколько). Войдя к сидящим за самоваром старухами, он возвестил: мертвых грабят, наверное многое старухи могли бы снести молча, безропотно, но не это......

Бұл оқиға менің ең тәтті мектеп кезіндегі шақтарымда орын алды. Он бірінші сынып оқып жүріп бір жігітпен таныстым. Басында жай ғана жүре берем деп ойлаған едім, кейіннен қатты бауыр басып кеттім. Екеуіміз талай күндерді бірге өткізіп бақыттан басымыз айналғандай болды. Енді міне мектеппен қоштасар сәт те келді, аман есен мектебімізді бітіріп, екеуміздің жолымыз екіге айырылды. Ол Өскеменде оқуға қаламын деді, ал мен Семейдегі Медицина Университетіне түстім. Ол маған апта сайын келіп тұрды, екеуміз күнде хабарласып, агенттен сөйлесіп тұрдық. Мен оның маған деген сезіміне еш күдіктенген жоқпын.

ОЛ мені ешқашан тастамайды деп ойладым, себебі екеуміз жақын қатынаста болдық, және үйлену тойымызды да белгілеп қойған болатынбыз. Ал бірақ мен екінші курс оқып жүргенде жаман оқиға болды.
Мен аяғым ауыр болғанын екі ай болғанда білдім, қуанышымда шек болмады себебі өзім жанымнан да артық жақсы көретін адамымнан жүкті болған едім. Жігітіме айттым, ол да риза болғандай болды......