Соғыстың төртінші кезеңі ( 1944 жыл 1 қаңтар – 1945 жыл мамыр )[өңдеу]
Одақтастар барлық майданда жаппай шабуылға шықты. 1944 жылы қысқы және көктемгі шабуыл нәтижесіде Қызыл Армия Румыния жеріне өтті. Жазғы және күзгі щабуылдардан кейін 19 қыркүйекте Финляндия Мәскеуде уақытша бітім жасаты. Кеңес армиясы Польша және Шығыс Пруссияға келіп кірді. Оларға поляк армиясы көмектесті. .....
1914 жылы басталған дүниежүзілік соғыстың салдарынан Ресей империясы үлкен дағдарысқа ұшырады: бірінші – экономикалық , екінші – саяси дағдарыс. Соғыстың салдарынан елдің шаруашылығы қирады, өндіріс орындары тоқтады, теміржол қатынасы бұзылды, ауыл шаруашылығы күйреді. Бұл дағдарыс жұмысшылар мен шаруалардың өкіметке деген үлкен наразылығын туғызды. Патша өкіметі бұл дағдарыстан шығудың жолын таба алмады, сөйтіп елді басқару қабілеті төмен болды. Осы аталған дағдарыс патша өкіметінің 1917ж. ақпан айында құлауына себеп болды. Оны Ақпан төңкетісі деп атайды. Осы төңкерістің нәтижесінде қос өкімет - жұмысшылар мен шаруалардың кеңесі және буржуазиялық Уақытша өкімет құрылды. Патша өкіметі құлатылғаннан кейін бүкіл Ресейдегі сияқты Қазақстанда да қос өкімет орнады. Бұрынғы патша шенеуліктері, эсерлер, меньшевик- тер және буржуазиялық ұлтшылдар басқарған буржуазиялық Уақытша өкі- мет органдарымен қатар халықтық өкіметтің жаңа органдары–жұмысшылар, шаруалар және солдат депутаттарынң кеңестері құрылды. Жергілікті жерлерде Уақытша өкіметті органдары құрыла бастады. Қазақстанда қазақ интеллигенциясы басқарған қазақтардың ұлттық облыстық және уездік комитеттері ұйымдастырлды. Оларға комиссарлар болып ұлттық интеллигенцияның өкілдері, атап айтқанда Торғай облысында Әлихан Бөкейханов Жетісу облысында Мұхамеджан Тынышпаев, Түркістанда Мұстафа Шоқаев тағайындалды. Патша өкіметінің құлатылуын Қазақстан еңбекшілері саяси және ұлттық азат алудың бастамасы ретінде қабылдады. Бұл жеңіс өлкедегі еңбекшілердің саяси белсенділігін арттырды. Қазақстанның әртүрлі қалаларында қазақ жастарының 20 шақты үйірмелері мен топтары пайда болды. Олар халық арасында листовкалар, сол күндердің көкейтесті мәселелеріне арналған тақпақ-өлеңдер таратты. Әулиеатада Тұрар Рысқұлов «Қазақ» жастарының революцияшыл одағы деген ұйым құрды. Оның құрамына қазақ халқының орташа және кедей топтарынан шыққан алдыңғы қатардағы жастар енді Буржуазиялық уақытша өкіметке үміт артқан қазақ зиялылары өз халқын еркіндікке жеткізуді, отарлаудан құтылуды арман етті. Осы мақсатқа жету үшін олар қазақтың ұлттық саяси партиясын құру жолын іздеді. Олар «Қазақ» газеті арқылы қазақ халқына арнайы үндеу жолдады. 1917ж. 21-26 шілдеде Орынборда болған «Бүкілқазақтық» съезде Алаш партиясы қалыптасып, басшы органдарын сайлады. Оның құрамына Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов, Мұстафа Шоқай, Мұхаметжан Тынышпаев т.б. кірді.....
Империалистік дәуірде жеке елдердің біркелкі дамымауының нәтижесінде бірінші дүниежүзілік соғыс болды. ХХ ғасырдың басында халықаралық жағдай күрт шиелеңісіп, ірі мемлекеттер арасындағы бақталастық күрес күшейді. Англия дүниежүзілік шеберхана атанған дәрежесінен өнеркәсібі дамудағы бірінші орнынан айрылды. Елдің басын біріктіру арқасында және Француз–прусс соғысының нәтижесінде бес миллиард марк контрибуция алған Германия өз экономикасын жедел дамыту мүмкіндігіне жетіп, өнеркәсіп өнімдерін шығаруда Англияны үшінші орынға ығыстырып, дүиие жүзінде АҚШ-тан кейінгі екінші орынға шықты. 1912 жылы мысалы, Германияда 17,6 миллион тонна шойын қорытылса, Англияда 9 миллион тонна ғана болды. Экономикалық қуатыныц шапшаң өсуін пайдаланған жас герман империалистері жаңа нарықтық аймақтарды алуға, отарланған жерлерді қайта бөлісуге, еуропалық континентте билік жүргізуге тырысты. Германияның күшеюі Еуропадағы басқа ірі мемлекеттерді абыржытты. Әсіресе отарлап алған жері жеткілікті әрі өнеркәсібі ерте дамыған, байырғы империалистік елдерді ― Франция мен Рссейді қатты алаңдатты. Оның үстіне герман–австриялық одақ шартына қол қойылды, оған Италияның қосылуы жас герман империалистерінің Еуропадағы салмағын күшейтті. Осы құрылған үштік одаққа жауап ретінде орыс-француз одағы пайда болды. Бұл еуропалық мемлекеттерді екі антогонистік топқа бөліп, екі жақты шешуші шайқасқа дайындыққа кірісті. Алайда, британиялык басқарушы топтар осы екі тогопистік одаққа деген қарым катынасын бірден айқын ұстаған жоқ. Өйткені, ағылшын империалистерінің француз және ресейлік империалис-теріне карағанда карама кайшылықтары күрделі еді. Тіпті Англия алғашқы империалистерінің Еуропадағы ықпалының өзінің орыс және француз бақталастарын әлсіз деп ессптеді. Ресейді әлсірету мақсатымен британиялық басшылар 1902 жылы ағылшын-жапон одақ шартын жасады. Жапония мұны өзінің Ресейге қарсы соғысында шебер пайдаланды.....
Пән:Қазақстан тарихы Ұзақ мерзімді жоспар: Қазақстан Ұлы Отан соғысынан кейінгі жылдарда (1946-1953 жж.) Сабақтың тақырыбы: Соғыс жылдарындағы Қазақстанның мәдени жетістіктері қандай болды? Белгілі бір оқыту мақсаты: • ғылым салаларын дамытудағы қазақ ғалымдардың ролін анықтайды • соғыс жылдарындағы өнер мен әдебиеттің халық рухын көтерудегі маңызын түсінеді Сабақтың мақсаты: 8.2.2.5 соғыс жылдарындағы өнер мен әдебиеттің халық рухын көтерудегі маңызын бағалау.....
- Саған осы атты лайық көрдік, Жолдыбай. Өзгелерден бойың да, жасың да кіші екен. Алас ұрып тұрған асау атқа ие бола алмассың. Жолдыбай бригадир меңзеген атқа жүген сала тұрып, аттың бір көзінің жоқ екеніне, қабырғалары арса-арса, мейлінше жүдеулігіне, ең бастысы, арқасындағы ошақтай жауырынынан тамшылап ағып тұрған қанды іріңге назар аударған. Өздеріне тиісті аттарын жүгендеп алып, көңілдері тау бұлағындай тасқындап тұрған балалардың бірі.
- Опыр-ай, мына Жолдыбайдың асығы алшысынан түсуін қара, соқыр десең соқыр, жауыр десең жауыр. Мына атқа мінгенде, біздің Жолдыбай әлгі кім еді, диірменмен соғысатын?
- Е-е, ол жазушы Сервантестің Дон Кихоты ғой. Санчодан аумай қалатын болды тегі,- деп тұрғандарды қыран күлкіге бөлеген. Жолдыбай ел қатарлы атын ерттемек болғанда, қуырдақтың көкесін түйе сойғанда көрерсіңнің кері келіп, соқыр ат ер салғызбай мөңкіп тулап, әлек-шәлегін шығарған. Өлдім-талдым дегенде ерді салып, айылын тарта бастағаны сол еді, аспанға шапшып, тебініп, шайнап ала жаздаған.Мұны көрген шөпші балалар: .....
Пән:Қазақстан тарихы Ұзақ мерзімді жоспар: 5.4В Сарматтар Сабақ тақырыбы: Сарматтар қандай мемлекеттермен соғыс жүргізді? (2сағат) Сабақ негізделген оқу мақсаты (мақсаттары): 5.3.2.1 сақ, сармат тайпаларының халықаралық аренадағы орнын анықтау Сабақ мақсаттары: Сарматтардың көрші/ шалғай елдермен саяси қатынасын зерделеп талдау. Әскери өнердегі әйелдердің рөлін анықтау.
Ұлы Отан соғысы қарсаңындағы және соғыс жылдарындағы совет мектебі (1937—1945 жылдар) 1939 жылы ВКП(б)-ның XVIII съезі өз қарарларында еліміздегі социалистік құрылыстың барлық салаларындағы зор табыстарын қорытты, социалистік қоғам құруды аяқтау және бірте-бірте коммунизмге өтудегі міндетті анықтады. Съездегі есепті баяндамада екінші бесжылдық кезеңінде елімізде шын мәнінде мәдени революция жүзеге асырылғандығы аталып көрсетілді. СССР халықтарының барлық тілдерінде жаппай бастауыш білім беру жүзеге асырылды. Мектептің және онда оқитын оқушылардың саны едәуір көбейді, жоғары оқу орнын бітірушілердің саны артты, жаңа совет интеллигенциясы қалыптасты. Съезд қарарлары мектептің барлық жұмыс сапасын жақсартуды батыл талап етті. Оқушыларды ғылым негізімен қаруландыруда совет мұғалімдері едәуір табыстарға ие болды. Мұғалімдердің талабының артуына қарамастан, оқушылардың сабақ үлгірімі жақсарды, класта екі жыл қалып қоюшылардың саны азайды, балалардың сауатын жақсартуға көп көңіл бөлінді. Сонымен қатар мектеп жұмысында елеулі кемшіліктер орын алып келді: оқушылардың қоғамдық пайдалы жұмыстарға араласуы әлсіреді, оқытуда көбінесе кітапқа, сөзге негізделген әдістер басым орын алды, оқушылардың білімінің өмірмен байланысына аз көңіл бөлінді, политехнизм мен еңбек тәрбиесі нашарлады. 1940—1941 оқу жылында совет мектебінде жаңа оқу жоспары енгізілді. Бұл алғашқы қала және ауыл мектептеріне де бірдей міндетті жоспар еді. 1940 жылы мектепте жаппай оқытуға жататын балалардың толық есебі алынды, олардың мектепте оқуына қатаң бақылау қойылды.....
Кіріспе 1853-1856 жж. Қырым согысыныц халыкаралык қатынастар тарихыида алатын орыны ерекше. Қырым согысы Осмаи нмпермясы меп Реесмдһі дамуына, тарихына үлкен әсер еткен XIX гаеырдьщ маңызды халыкаралык оқигалардың бірі. Тақырыптыц өзектілігі. Біріншіден. Негізінен Қырым соғысының басталуына себепші болган орыс патшасы - Николай I екені сөзсіз. Патша соғысты өзі бастап. өз елімің даму жағынан артта калгандықтан, дипломатимда, мемдекеттік баскаруда жәнс әскери ұйымдастырудагы элсіздігіне байланысты озі-ақ согыста женілген еді. Алайда соғыс тек патшалык Ресей жагьзнан агресснвті болған жок. Екіншіден. Қырым соғысы Англия мен Францияныи жаулап алушылық жоспарларыньщ, державалардың нағыз саяси келбеттерінін ашылғаи кезІ еді. Дегенмен, бүл елдердің агылшындык А. Кинглек жэне француз К. Базанкур спяічгы тарихшылары Анғлия мен Франция Қырым согысына Түркияны Ресейдің шабуылдарынан қорғау мақсатымен енгеиі жаилы жазуда. Ал орыс зерттеушілердің айтуынша екі держава да Үшіншіден. Жетекші держава бір жағынан Түркияга көмектескенде кейІн бүл елдің есебінен өзін марапаттау үшін, РесеГіді Жерорта теңізінен ыгыстыру арқылы бұл аймақта ықпалдарын кеңсйтуге тырысып, оз қолдарьша Түркияның экоиомикасын, мемлекеттік қа]эжысын алғысы келген.деп жазудп. Бірақ екінші жагынан мүмкін державалар шынымен әлемде тепе-тецдік сақтау мақсатымен Түркияны қорғагысы келгеи шыгар. Төртіншіден. яғни Қырым соғысы жайлы екі жакты көзқарастардын бар болуы.....
Ешкім де, ешнәрсе де ұмытылмақ емес! Соғыс - күйретуші күш! Дәл солай! Барды жоқ ететін, тауды жер ететін. Жер бетіндегі тіршілік атаулының бәрін жалмап жұтатын қасірет! Ұлы Отан соғысы... Бұл сол кездегі кеңес халқының ержүректілігі мен төзімділіктерін паш ететін, тарихта мәңгі қалатын күн! Бұл күнді соғыстың алғы шептерінде қайсарлықпен шайқас жүргізіп,ерліктің тамаша үлгісін көрсеткен ардагерлер тойлайды. Ұлы Отан соғысынан оралған ардагерлеріміздің саны жыл санап азаюда. Солардың жанымен, қанымен, терімен, көз жасымен, күшімен, ісімен, ерлігімен, атаның туын жықпай, ананың намысы үшін туған жердің топырағын жауға таптатпай, еңіреп жүріп жауды жеңіп, тауын шағып, туын жығып, жеңістің таңбасын басқан күн – Жеңіс күні! Бұл күннің толғауы ащы болса да, туғаны бар халқы үшін қуаныш болған күн. Сондықтан да бұл Ұлы мереке. Оққа ұшқан қарулас жолдастарының аманатын арқалап, аман оралған ардагер аталарымыздың өздері қорғап, қамқор болып оралған арттағы қалың елдің қамығып жеткен Жеңіс күнін, біз ұмытсақта тарих ұмытпайды! Біз Ұлы Отан соғысындағы Ұлы Жеңіске ештеңе теңеспейтін ғажап күшпен жеттік. Ол күш әрине “Бірлік”. Қаншама халық бір тудың астында бірігіп күштерін бір арнаға салды. Қазақ ел басына күн туғанда толарсақтан саз кешетін жауынгер халық. Ұлы Отан соғысының қатпарлары парақтарына үңіліп қарасақ, қазақтардың қанды қырғынға қаймықпай соғысқанына ашық көзіміз жетеді. «Өз халқын құрметтеп, сүймеген адам – опасыз, оңбаған адам»,- деп Бауыржан Момышұлы айтқандай, Отан үшін өз басын өлімге байлап, ажалмен алысып, өз ұрпақтарының, өз халқының намысын қорғағаны өз халқын шын сүйетіндігінен болса керек. Сондай қиыншылық жағдайда дұшпанның қаптаған қарақұрым күшіне төтеп беріп, олармен табан тіресе шайқасқан аталарымыздың ерлігі біздің көкірегімізге мақтаныш сезімін ұялатады......
1853-1856 жж. Қырым согысыныц халыкаралык қатынастар тарихыида алатын орыны ерекше. Қырым согысы Осмаи нмпермясы меп Реесмдһі дамуына, тарихына үлкен әсер еткен XIX гаеырдьщ маңызды халыкаралык оқигалардың бірі. Тақырыптыц өзектілігі. Біріншіден. Негізінен Қырым соғысының басталуына себепші болган орыс патшасы - Николай I екені сөзсіз. Патша соғысты өзі бастап. өз елімің даму жағынан артта калгандықтан, дипломатимда, мемдекеттік баскаруда жәнс әскери ұйымдастырудагы элсіздігіне байланысты озі-ақ согыста женілген еді. Алайда соғыс тек патшалык Ресей жагьзнан агресснвті болған жок. Екіншіден. Қырым соғысы Англия мен Францияныи жаулап алушылық жоспарларыньщ, державалардың нағыз саяси келбеттерінін ашылғаи кезІ еді. Дегенмен, бүл елдердің агылшындык А. Кинглек жэне француз К. Базанкур спяічгы тарихшылары Анғлия мен Франция Қырым согысына Түркияны Ресейдің шабуылдарынан қорғау мақсатымен енгеиі жаилы жазуда. Ал орыс зерттеушілердің айтуынша екі держава да Үшіншіден. Жетекші держава бір жағынан Түркияга көмектескенде кейІн бүл елдің есебінен өзін марапаттау үшін, РесеГіді Жерорта теңізінен ыгыстыру арқылы бұл аймақта ықпалдарын кеңсйтуге тырысып, оз қолдарьша Түркияның экоиомикасын, мемлекеттік қа]эжысын алғысы келген.деп жазудп. Бірақ екінші жагынан мүмкін державалар шынымен әлемде тепе-тецдік сақтау мақсатымен Түркияны қорғагысы келгеи шыгар. Төртіншіден. яғни Қырым соғысы жайлы екі жакты көзқарастардын бар болуы. басқаша айтқанда шетел тарихшылары Қырым согысын бір жолмен баяндаса, орыс ғалымдары алғашқылардың тарихыи жоқка шығарып, согысты өзғс жолмен баяндап, Қырым согысының тарихы жайлы сәйкессіздік туган еді. Осы себептен меи бұл тақырыпты таіщап, деректер мен әдебиеттерді бір-бірімен салыстыра отырып, сараптама арқылы Қырым соғысы атты тақырыпты ашуға тырыстым. ....
