Адам мен табиғат арасындағы өзара әрекет әр уақытта да күрделі бір ғылыми проблема болып қала бермек. Адам іс-әрекеті техникалық прогрестің артуына байланысты соңғы кезде ландшафтының әсер етуші күшті факторлардың қатарына қосылуда.
Антропогендік процестердің қарқыны да, аумағы да күн сайын артып келеді. Қазір жер бетінде адам әрекетінің тікелей және жанама әсерлері тимеген бірде-бір ландшафт жоқ. Көптеген ландшафт адам әрекетінің нәтижесінде табиғи қалпын өзгертіп, антропогенді ландшафтының тобын құрыстыруда.
Антропогендік фактор нәтижесінде жаңа сипатқа ие болатын ландшафттың құрамдас бөліктерінің тұрақтануы ортаның экологиялық жағдайымен үйлесім тапқанда ғана байқалады. Олардың құрамдас бөліктер тізбегінен орын алуы тарихи жағдайлармен ландшафтының өздігінен даму ерекшеліктеріне байланысты болып келеді.
Анторопогендік фактордың тікелей әрекеті көбіне ландшафтының морфологиялық құрылымдық бөліктерінің өзгерісінде тез байқалады. Ондай құбылыстар мен процестерге жер бетінің жыралануын, топырақ жамылғысының шайылуын, құм шағылдардың көшпелі құм жондарына айналуын, тағы басқаларды жатқызуға болады. [1]
Жанама әсер ететін адам әрекеті негізінен ландшафттың құрамдас бөліктерінің өзара байланыстарын бұзады. Олар алғашқыда көзге көрінбейтін табиғат құбылыстарын қоздырады да, ұзақ уақыттардан кейін ғана нәтиже береді. Көпшілік жағдайда ландшафтының қалпына келмейтін өзгерісін тудырады. Ф.Энгельс «Табиғат диалектикасы» еңбегінде: «Месопотамияда, Грецияда, Кіші Азияда және басқа жерлерде, егістік жер таппақ болған адамдар орман ағаштарын түп-тамырымен қопара қазғанда, осы арқылы өздерінің бұл елдерді ормандарымен бірге ылғалды жиып, сақтайтын орталықтарынан айырғаны, бұл елдердің қазіргі тып-типыл қалыпқа түсуін бастап бергені түстеріне де кірген жоқ», - деп жазған. Кітапта: «Альпілік итальяндар таудың теріскей беткейінде мұқият сақталып күтілетін қылқанды ағаштарды кесіп тастағанда, олар осы арқылы өз аймағында биік тау баурайларындағы мал шаруашылғының тамырына балта шабамыз, деп ойлаған жақ, олардың мұнан да бетер бір болжай алмаған нәрсесі-олар осы арқылы өздерінің таудан шығатын бұлақтарын жыл ішінде көп уақыт бойы сусыз қалдырды», - деп адам әрекеті мен табиғат құбылыстарының бір-біріне өтулері арқылы әсер ететінін өте нанымды тұжырымдады.[4] ....

Қазір Капшағайла жылына 4-5 мың тонна балық ауланады. Бұқтырмала көксеркенін (судақтың) өзі мың тоннаға дейін ауланады. Шардарада да сондай. Соңғы кезде ихтиолог-ғалымдар бұрын балық өсірілмеген 250 мың гектар су алқабын зерттеді, қазір оларда амур және дөңмайдан (толстобик) секілді балықтар өсіріледі. Суда шөп қаптап кетсе, ол жерге дөңмайдан сияқты шөп жейтін балық жіберіледі. Көксерке, шортан — ұсақ балықтарды жейтін жыртқыштар. Шортанға өз алдына жеке су қажет. Ғалымдар соның барлығын реттеп отырады. Осы бағытта жасалып жатқан жұмыстарды әрмен қарай жалғастыру қажет.
— Биыл еліміздің ғылымында түбегейлі реформалар басталды. Мақсат — биотехнология, нанотехнология, ғарыш саласы, атомдық технология және геология мен кен байлықтарын зерттеу сияқты бес салаға айрықша басымдық беру. Десе де, ауыл шаруашылығы, оның ішінде балық шаруашылығы, медицина және экология сияқты маңызды салалар ескерусіз қалып, таңдалып алынған салалар өзге ғылым салаларының аясын тарылтып тұрғандай. Мұның астарында ел мүддесінен гөрі, жекелеген топтардың мақсаты басымдау көрінеді маған.
Біздің ел — аграрлық мемлекет. Халқымыздың жартысына жуығы ауылдық жерде тұрады және олардың негізгі кәсіптері егін егу, мал бағу және балық аулау. Ауылда тұратын жеті миллион халықтың шамамен жарты миллионы балық аулаумен нан тауып отыр. Қазақстан бидай өсіру мен оны экспортқа сатудан дүние жүзінде алдынғы бестікке кірсе, бекіре тектес құнды балықтың әлемдегі қоры жөнінен алғашқы үштіктен орын алады. Ел халқының жартысының тіршілігіне тікелей қатысы бар осы салалардын, басымдық берілуге тиіс ғылымдар тізімінен тыс қалуы бұл реформаның мәнін төмендетіп жіберген сыңайлы. Болашақта жаңа реформа елдің стратегиялық мәселелерін шеше алмауы мүмкін. Жалпы қазаққа пайдасы жоқ мұндай реформаның елге қажеті бола қояр ма екен?.. Реформа кұрдымға кетпеу үшін қазақтық төл кәсібі — ауыл шаруашылығын міндетті түрде басымдық берілген ғылымдар қатарына енгізу қажет.....

Каспий теңізі - әлемдегі ең үлкен көл.Оның көлемі 232 шаршы миль,яғни 600 мың шаршы километр.Каспий теңізі мен оның бассейн ішіндегі аймақ туралы әңгіме болғанда,Батыс елдері мамандарының сілекейі шұбырады.Бұрын бірқатар мамандар бұл геологиялық аудан мұнай мен табиғи газ қоры жағынан Парсы шығанағы аймағымен тайталасқа түсуі мүмкін дегенде,ондай болжам ғажап қиял сияқты көрінетін.Өткен жылы Қашағаннан мұнайдың ғаламат қоры табылғаннан бері бұл қиял шындыққа айналды.
Бірақ қазірдің өзінде осы бір жақсылықты оқиғамен бірге Каспий фаунасының (жәндік-жануарлар әлемінің) бұрыннан болжағандай қырғынға ұшырауы шындыққа айналып келеді.Өткен аптада Мәскеулік «Московские новости» газеті Астрахандағы балық мамандарының мәліметіне биылғы жылы көптігі арқасында Атыраудың негізгі балығы болып саналатын шабақтың өздігінен қырылып қалғанын жария етті.Өткен жылы Каспийдің тек Қазақстанға қарасты бөлігінде 10 мыңға жуық итбалықтың (тюленьнің) құрбаны болғаны туралы естігенмін.Ал солармен қатар аймақта миллиондаған құстың қырылғанынан хабарымыз шамалы,өйткені бұл туралы көп айтылмайды және жазылмайды. Себебі, Каспий айналасы мен табанындағы шикізат қорын игеруге миллиардтаған доллар инвестиция жұмсап, барымта ретінде ондаған миллиард доллар пайда көздеген.Қазіргідей бәрі ақшамен есептелетін және бағаланатын заманда Қазақстан сияқты елдегі қоғамдық пікірді «қазаншының өз еркі – қайдан құлақ шығарса да» принципіне сай қалыптастыру олар үшін түк те емес.Нәтижесінде мынадай жағдай қалыптасып отыр: судың үстінен ұшатын құс та,бетімен жүзетін итбалық та,астымен жүзетін балық та қырылды.Ал осы қырылғандарға мұнайшылардың әрекетінің байланысы барма,әлде жоқ па-ол белгісіз. «Бар екен» деп көріңіз,сонда әлемнің шар тарапынан келген талай-талай лауазымды,атақты ихтиологтар мен ....

Каспий теңізі - әлемдегі ең үлкен көл.Оның көлемі 232 шаршы миль,яғни 600 мың шаршы километр.Каспий теңізі мен оның бассейн ішіндегі аймақ туралы әңгіме болғанда,Батыс елдері мамандарының сілекейі шұбырады.Бұрын бірқатар мамандар бұл геологиялық аудан мұнай мен табиғи газ қоры жағынан Парсы шығанағы аймағымен тайталасқа түсуі мүмкін дегенде,ондай болжам ғажап қиял сияқты көрінетін.Өткен жылы Қашағаннан мұнайдың ғаламат қоры табылғаннан бері бұл қиял шындыққа айналды.
Бірақ қазірдің өзінде осы бір жақсылықты оқиғамен бірге Каспий фаунасының (жәндік-жануарлар әлемінің) бұрыннан болжағандай қырғынға ұшырауы шындыққа айналып келеді.Өткен аптада Мәскеулік «Московские новости» газеті Астрахандағы балық мамандарының мәліметіне биылғы жылы көптігі арқасында Атыраудың негізгі балығы болып саналатын шабақтың өздігінен қырылып қалғанын жария етті.Өткен жылы Каспийдің тек Қазақстанға қарасты бөлігінде 10 мыңға жуық итбалықтың (тюленьнің) құрбаны болғаны туралы естігенмін.Ал солармен қатар аймақта миллиондаған құстың қырылғанынан хабарымыз шамалы,өйткені бұл туралы көп айтылмайды және жазылмайды.Себебі,Каспий айналасы мен табанындағы шикізат
қорын игеруге миллиардтаған доллар инвестиция жұмсап,барымта ретінде ондаған миллиард доллар пайда көздеген.Қазіргідей бәрі ақшамен есептелетін және бағаланатын заманда Қазақстан сияқты елдегі қоғамдық пікірді «қазаншының өз еркі – қайдан құлақ шығарса да» принципіне сай қалыптастыру олар үшін түк те емес. ....

Каспий өңірі... Соңғы жылдары бұл аймақтағы мұнай-газ кен орындарын қарқынды игеру оның атағын дәуірлетіп-ақ жіберді. Жұртшылық оны өлеңге қосып, еліміздің экономикасына жаңа серпін беріп, қайта өрлеуіне жол ашар деген үмітпен,оған көз тіге қалды. Мұнай мен газдың орасан зор қоры тек бұрын игеріліп келген Маңғыстау мен Ембіде ғана емес екен, сонымен бірге Қазақстанның осы Батыс өңіріндегі Ақтөбе және Батыс Қазақстан облыстарының жарасты қабаттарында “қара маржан” теңізі тұнып жатқаны анықталды. Ол аз десеңіз Каспий қайраңы тұңғиығынан да тура бүгін-ертең мұнай өнімін алу көзделуде.
XVIII ғасырдың басындағы орыс карталарында Каспий-Арал арасы “Иесіз маң дала” деп көрсетіліпті. Әрине, бұл білместіктен, зерттелмегендіктен,шынтуайтқа келгенде өгей көзқарастан болғаны анық. Ал қазіргі кезде “болашағы зор аймақты ” бас көзге қарамай құлшына игеру осы Каспий өңірін шынымен де “маң далаға” айналдырып жібере ме деп қауіптенесің. Себебі ондай қиянат білместіктен емес, біле тұра белден басылып, адамзат тарихының ақтаңдағына соқтырмай ма деген ойға еріксіз жетелейді.
Каспий қойнауындағы қара алтын басты орынға шығып, теңі келмес флорасы мен фаунасы, экологиялық ахуалы жайлы мәселе көлеңкеде қалып отырғаны жан күйдіреді.
Алайда соңғы жылдары аз да болса Каспий өңірінің проблемаларына бет бұрылып, оларды шешудің жолдары қарастырылуда.....

Орталық Азияның батыс бөлігі Қазақстан мен Түркменстан, Кавказ өңірі, Ресей Федерациясының кейбір аудандарымен, Иранның солтүстік аумағы Каспий аймағын қүрайды. Бұл аймақ өз кезегінде Еуразия материгінің орталық бөлігін құрап, қазіргі таңда әлемнің саяси картасында ерекше орын алады. Еуразияның географиялық орталығы бола тұра, Каспий аймағы экономикалық және саяси маңызды аймақтардың, Шығыс Еуропаның, Таяу және Орта Шығыс, Оңтүстік Азияны, Азия-Тынықмұхит аймағын және Ресей Федерациясының солтүстік-батысындағы дамыған аудандарын байланыстырып, сонымен қатар, оларды бір-бірінен бөліп тұрады.
Каспий теңізі арқылы мұнай мен газ тасымалдайтын құбырлар мен онымен шектесетін аймақтарды байланыстыратын кеме жолдары өтеді. Сондықтан, ағымдағы саяси, сауда-экономикалық және демографиялық ерекшеліктері Каспий өңіріндегі мемлекеттер мен халықаралық қатынастардың маңызды субъектілерінің Еуразия орталығы арқылы бір-бірімен қандай сипатта байланысатындарын анықтайды.
Геосаясат ғылымынын негізін қалаушылары Каспий өңірінің әскери-саяси және экономикалық артықшылықтар беретін географиялық ерекшеліктеріне бұрыннан көңіл бөлген. Британ географы Х.Макиндер аймақты «Әлем аралы» деп сипатама берген.
Тақырыптың өзектілігі – қазіргі таңда әлемдік экономиканың қарқынды дамуы, халықтың өмір деңгейінің жоғарылауы елдерде энергия тұтынысының өсуіне байланысты дамыған әлем державаларының негізгі мұнай ағымын қадағалауға, стратегиялық қорларының көлемін өсіруге бағытталған энергия ресурстары шоғырланған аудандардың бірі Каспий аймағындағы мұнайқұбыр коммуникациялар геосаясатының қарама – кайшылықтары мемлекеттердің экономикалық мүдделерінің сай келмеуі болып табылады.
Энергия ерте уақыттын бері билік, байлық және әділеттілік мәселелерімен тығыз байланысты. Өткен жүзжылда құрылған энергетикалық жүйе жаппай өнеркәсіптік өндірістің қарқынды өсуіне, адамдардың жақсы тұрмыс хәлінің өсуіне әсер етті, осыған байланысты осы заманғы консьюмеризмді анықтады, әлеуметтік теңсіздіктің жаңа түрлерін және маңызды геосаяси және экономикалық мәселелерді тудырды. Аймақтағы мұнайқұбыр коммуникациялары геосаяси күштердің тоғысуының негізгі объектісі болып табылады. Каспий аймағында АҚШ, Ресей, Иран, Түркия, Қытай және Еуропалық Одақ (ЕО) сияқты әлемдік және аймақтық геосаяси күштердің және кіші транзиттік мемлекеттердің экономикалық мақсаттары шоғырлануда. Қазіргі таңдағы Каспий аймағындағы мұнай құбыр коммуникациялары аясындағы геосаяси жағдайларды келесі тенденциялар арқылы сараптауға болады: Баку – Тбилиси – Джейхан (БТД) жобасын іске асыру арқылы АҚШ-тың аймақтағы ролін нығайту; Ресейдің аймақтағы транзиттік мүмкіншіліктерін жоғалтпауға бағытталған іс-әрекеттері; Каспий аймағындағы Қытайдың өз позициясын нығайту. ....

ВВЕДЕНИЕ
Каспийское море является крупнейшим в мире внутриконтинентальным водоемом с площадью водной поверхности около 440 тыс. кв. км. Каспийское море и окружающие территории обладают огромными запасами углеводородного сырья. По прогнозам специалистов ресурсы только казахстанской части моря и суши оцениваются по нефти в 4.5млрд. тонн, газовому конденсату – 1.6 млрд. тонн, природному газу – 5.9трлн.кубометров.значительными запасами обладают и другие прикаспийские государства – Азербайджан, Иран, Россия и Туркменистан. Появление на берегах Каспия новых государств на месте бывшего СССР породило принципиально иную геополитическую ситуацию: Каспийское море из моря двух государств превратилось в море пяти государств. В связи с этим возникла объективная необходимость в определении нового правового статуса Каспия и разграничении сфер юрисдикции в таких областях как судоходство, рыболовство, использование морского дна, его недр и охрана окружающей среды. Статус Каспийского моря и использование нефтегазового потенциала – вокруг данного вопроса скрестились интересы пяти прикаспийских государств, также к Каспийскому вопросу проявляют пристальное внимание ведущие мировые державы- США, Япония, Великобритания и другие.
Актуальность данной темы заключается в том, что Каспий – это стратегически важный геополитический объект, имеющий огромные запасы энергоресурсов и является одним из факторов экономического развития в частности для Казахстана и определение его правового статуса зависит разрешение спорного вопроса в области правомерного использования и контроля над Каспием. Вокруг Каспийского моря замешаны интересы США, Японии и Великобритании которые глубоко заинтересованы в доступе к нефтегазовому потенциалу региона и которые активно участвуют в дипломатической борьбе вокруг региона с выгодой для собственных интересов. Нефтегазовые ресурсы каспийского бассейна существенно влияют на расстановку сил на мировом энергетическом рынке. Месторождения этого района способны в какой-то степени ослабить зависимость мировой экономики от ближневосточной нефти. Особое значение энергоресурсы Каспия могут иметь для удовлетворения быстрорастущих потребностей в энергосырье Китая и других азиатских государств с высокой динамикой экономического роста. Добытые здесь энергоресурсы способны конкурировать с российскими, которые играют главную роль в экспорте в Европу, а в недалеком будущем, вероятно, будут иметь не меньшее значение в ее торговле с Китаем и Японией. Кроме того, следует отметить, что стратегическое значение Каспийского региона заключается не столько в его нефтегазовых запасов, сколько в месторасположении – он расположен между основными сегодняшними и перспективными рынками сбыта нефти и нефтепродуктов (Европа и Азия) с одной стороны, а также основными сегодняшними поставщиками жидкого топлива (Ближний и Средний Восток, Северная Африка и Россия) на рынки Восточного полушария с другой. Центральная Азия и Закавказье могут стать маршрутом воссоздаваемого Великого .....

ВВЕДЕНИЕ
Каспийское море является крупнейшим в мире внутриконтинентальным водоемом с площадью водной поверхности около 440 тыс. кв. км. Каспийское море и окружающие территории обладают огромными запасами углеводородного сырья. По прогнозам специалистов ресурсы только казахстанской части моря и суши оцениваются по нефти в 4.5млрд. тонн, газовому конденсату – 1.6 млрд. тонн, природному газу – 5.9трлн.кубометров.значительными запасами обладают и другие прикаспийские государства – Азербайджан, Иран, Россия и Туркменистан. Появление на берегах Каспия новых государств на месте бывшего СССР породило принципиально иную геополитическую ситуацию: Каспийское море из моря двух государств превратилось в море пяти государств. В связи с этим возникла объективная необходимость в определении нового правового статуса Каспия и разграничении сфер юрисдикции в таких областях как судоходство, рыболовство, использование морского дна, его недр и охрана окружающей среды. Статус Каспийского моря и использование нефтегазового потенциала – вокруг данного вопроса скрестились интересы пяти прикаспийских государств, также к Каспийскому вопросу проявляют пристальное внимание ведущие мировые державы- США, Япония, Великобритания и другие.
Актуальность данной темы заключается в том, что Каспий – это стратегически важный геополитический объект, имеющий огромные запасы энергоресурсов и является одним из факторов экономического развития в частности для Казахстана и определение его правового статуса зависит разрешение спорного вопроса в области правомерного использования и контроля над Каспием. Вокруг Каспийского моря замешаны интересы США, Японии и Великобритании которые глубоко заинтересованы в доступе к нефтегазовому потенциалу региона и которые активно участвуют в дипломатической борьбе вокруг региона с выгодой для собственных интересов. Нефтегазовые ресурсы каспийского бассейна существенно влияют на расстановку сил на мировом энергетическом рынке. Месторождения этого района способны в какой-то степени ослабить зависимость мировой экономики от ближневосточной нефти. Особое значение энергоресурсы Каспия могут иметь для удовлетворения быстрорастущих потребностей в энергосырье Китая и других азиатских государств с высокой динамикой экономического роста. Добытые здесь энергоресурсы способны конкурировать с российскими, которые играют главную роль в экспорте в Европу, а в недалеком будущем, вероятно, будут иметь не меньшее значение в ее торговле с Китаем и Японией. Кроме того, следует отметить, что стратегическое значение Каспийского региона заключается не столько в его нефтегазовых запасов, сколько в месторасположении – он расположен между основными сегодняшними и перспективными рынками сбыта нефти и нефтепродуктов (Европа и Азия) с одной стороны, а также основными сегодняшними поставщиками жидкого топлива (Ближний и Средний Восток, Северная Африка и Россия) на рынки Восточного полушария с другой. Центральная Азия и Закавказье могут стать маршрутом воссоздаваемого Великого Шелкового Пути, т.е. коммуникационных путей которые должны связать Китай и Европу, укрепив самое слабое звено сегодняшнего глобального рынка. Администрация Буша придерживается позиции, согласно которой поддерживаемые США трубопроводные маршруты “Восток-Запад” и в первую очередь маршрут Баку-Джейхан, добавят новые нефтетранспортные мощности, которые позволят продолжать увеличение производства и экспорта......