Солтүстік Америка – өзіміз тұратын Еуразиямен бірге солтүстік жарты шарда орналасқан материк. Үлкендігі жөнінен Еразиядан мен Африкадан кейінгі екінші орынды алады, жерінің ауданы 24,2 млн, км². Табиғатының мынадай басты ерекшеліктері бар:
• Дүние жүзіндегі аса ұзын, әрі енді тау жүйесі – Кордильера, оның ұзындығы 9000км–ге жуық, ең енді бөлігі 1600 км–ге тең.
• Дүние жүзіндегі ең үлкен, әрі терең Колорадо каньонының тереңдігі 1600 м, ұзындығы 446 км, ені 25км – ге дейін жетеді;
• Дүние жүзіндегіең ұзын жер асты үңгірі – Флинт–Мамонт Аппалач тауының оңтүстік шығысында орналасқан, оның ұзындығы 500км;
• Дүние жүзіндегі ең үлкен тау мұздығы – Аляска жотасында орналасқан Хабборт мұздығы, оның ұзындығы 500 км;
• Дүние жүзіндегі ең биік ағаш – биіктігі 100 м–ден асатын мәңгі жасыл секвойя материктің Тынық мұхит жағалауында өседі;
• Материктегі ең ыстық жер – Өлім аңғары ( +57°C), бұл – солтүстік жарты шар материктерінде байқалатын ең жоғары температура.
• Солтүстік Америкадағы ең суық жер – Гренландия аралының орталығы, мұнда –70°C тіркелген.
• Материктің теңіз деңгейінен ең төмен орналасқан нүктесі – Өлім аңғары, ол теңіз деңгеййінен 86 м төмен жатыр.....

Халық шаруашылығындағы маңызы. Сұлы - тағамдық және малазықтық мақсатта қолданылады. Оның дәнін жарма, геркулес, талқан, галет (қатырма нан), кофе суррагатын өндіруге пайдаланады. Бұл өнімдер жақсы сіңімділігінің арқасында диеталық және балалар тағамы ретінде маңызы зор. Сұлы жармасы - ақуызында адам ағзасы үшін қажетті амин қыш-қылдары (аргинин, гистадин, лизин және триптофан) көптігімен ерекшеленеді. Сұлы дәні сонымен қатар В, дәруменіне (тиамин) жөне темір, калыдий, фосфор қосылыстарына бай.
Сұлы дәні жылқы мен басқа да жануарлар төлі үшін таптырмайтын концентратты малазық. Ол барлық ққрама жем түрлерінің құрамдас бөлігі. 100 кг сұлы 100 малазықтық бірлікке сәйкес. Сұлының сабаны мен топанының малазықтық құндылығы, басқа дәнді дақылдардікінен әлдеқайда жоғары. Өсірілетін аудандары мен жағдайларға байланысты дақылдың көк балаусасында 22-26 % қүрғақ зат; 2,7-3,8 - протеин; 0,7-0,9 - май; 5,5-7,1 - жасунық; 11,6-11,7 - АЭЗ; 1,4-2,3 % күл, 40-45 мг/кг каротин болса, сүрлемінде олар сәйкес - 26,2; 2; 1,8; 7,1; 13,1; 1,9; 12. Дәнінің 100кг құрғақ затында плазмала азықтық өлшем, 8,9 кг қорытылатын протеин; шөбінде олар сәйкес 73 және 6,9; сүрлемінде - 67 және 3,3-3,7 болады.
Біржылдық бұршақ дақылдаримен (сиыржоңышқа, асбұршақ, ноғатық) араластырылып егілген сұлыны пішен, көказық және сүрлем ретінде жиі пайдаланады. Бұршақпен араластырып еккен сұлы егісі екпе сүрі жер орнына пайдаланылады. Бидайдың тамыр шірігі ауруы болатын аудандарда, сұлы сауықтырушы дақыл болып есептелінеді.
Сұлы ескі дақылдар қатарынажатады. Ертеректе ол бидай мен арпаның ластауышы ретінде олардың егісінде кездесетін. Бидай мен арпаның өсірілетін аумақтары солтүстікке жоне тауға қарай жылжыған сайын, сұлы олардан төзімдірек болуынан бидай мен арпаны ығыстырып мәдени дақыл болып енді. Еуропада сұлы б.э.д. 1,5-1,7 мың жыл бүрын белгілі. Ресейдің территориясында 7 ғасырдан өсіріледі. ....

Пән: Қазақ әдебиеті
Бөлім атауы: Көркем әдебиет және эпикалық сарын
Сабақтың тақырыбы: Шәкәрім Құдайбердіұлы «Жастарға» өлеңі 4-сабақ
Осы сабақ арқылы жүзеге асатын оқу мақсаттары: Б/С 8.3.3. 1 - шығарманың көркемдік-идеялық құндылығын гуманистік тұрғыдан талдап, әдеби эссе жазу;
Сабақ мақсаты: шығарманың көркемдік-идеялық құндылығын гуманистік тұрғыдан талдап, әдеби эссе жазады.....

Айнала аппақ қар. Балалар далада сырғанақ......

1. Трилобиттәрiздiлер тип тармағы
Трилобиттер класы
2. Желбезекпен тынысалушылар немесе Бранхиата тип тармағы
Шаянтәрiздiлер класы
Желбезекаяқтылар класс тармағы
Бақалшақты шаянтәрiздiлер класс тармағы
Жоғарғы шаяндар класс тармағы
3. Хелицерата тип тармағы
Шаяндар класы (жойылып кеткен)
Семсер құйрықтылар класы (жойылып кеткендер).....

«Алтын бала» кіреді.
«Алтын бала»: Құрметті достар! Сіздерге бақытты балалық шақ тілеймін.
“Мен – қазақпын”Жұбан Молдағалиев
Мен - қазақпын мың өліп, мың тірілген,
Жөргегімде таныстым мұң тіліммен.
Жылағанда жүрегім,күн тұтылып,
Қуанғанда күлкімнен түн тірілген.
Мен - қазақпын, бір биік белеспін мен,
Европа да, Азия да емеспін мен.
Аралықпын, жетінші материктей,
Бірақ барша адаммен тең өстім мен.
Мен - қазақпын, мен баймын,байтақ елмін,
Қайта тудым, өмірге қайта келдім.
Мен мың да бір тірілдім мәңгі өлмеске -
Айта бергім келеді, айта бергім!
Жүргізуші: Ал, енді қазылар алқасы сайыстың қорытындысын шығарғанша әнге кезек берейік.
Ән: «Туған жер»......

Ұйымдастырылған оқу іс – әрекетнің
технологиялық картасы
Топтың жас ерекшелігі: ересек топ
Білім беру саласы: «Шығармашылық»
Бөлімі: сурет салу
Тақырыбы: «Қазақстан – менің туған өлкем»
Мақсаты: балаларды туған өлкесі Қазақстанның табиғатының сұлулығымен таныстыру.
Туған жердің көрінісін қағазға түсіре білуге үйрету, өз еліне деген сүйіспеншілік пен патриоттыққа тәрбиелеу. Суретшінің бере білген көңіл - күйді сезіну қабілеттілігін қалыптастыру, табиғаттың әрбір құбылысы өзінше тамаша екендігін сезіну.
Құрал - жабдық: туған өлкеміздің табиғатты бейнеленген суреттері, мольберт, жай қарындаш және қылқалам мен акварель бояуы, ақ қағаз.
Сөздік жұмыс: туған өлкем, суретшілер А. Черкасский, А. Мамбеев, Ә. Кастеев.
Қостілділік компонент: туған өлкем - родной край.

Ұйымдастырылған оқу іс – әрекетінің барысы:
І. Мотивациялық – қозғаушылық кезеңі.
Педагог балаларды «Қуаныш шеңберіне» тұрғызады.
Балалар «Қуаныш шеңберіне» тұрып.
Арайлап бүгін атты күн,
Шашты бүгін шапағын
Тілейміз ақ таңнын
Қуанышын шаттығын.
Қайырлы таң,
Қайырлы таң!
Қуанышты күн бүгін......

Ауылым – алтын бесігім
Жүрегім, жырым сенікі,
Кеңесті далам, кең далам.
Тудым, өстім, есейдім.
Ең далам – анам, мен - балаң деп ақын атамыз жырлағандай, менің ең далам, тұғырым - Қазақ елі. Туған өлкемнің тұнып тұрған әсем көрінісі бойыма еріксіз мақтаныш сезімін құяды. Тау етегіндегі қуыстарды қуалай өскен бұталы орманы, тау суын сарқырата кең далаға алып қашқан өзендері, дән теңізіне шалынған жазық даласы, төрт түлікмалға төсін ашқан құтты жайлау қырлары, көк жасыл желекке бөленген ауыл үйлері, зәулім ғимаратты үлкен, көрікті қалалары бойыңа еріксіз күш, қайрат, еліме деген махаббат сезіміне бөлейді.......

Сабақтың тақырыбы: Ш дыбысы мен әрпі
Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік: Осы кезге дейінгі өтілген әріптерді қайталау. Ш дыбысы және әрпімен таныстыру, түсіндіру.«Ш» дыбысын таныту. Құрамында жаңа дыбысы бар сөздерді дұрыс оқуға үйрету. Ш дыбысының айтылу артикуляциясымен таныстыру.
2. Тәрбиелік: Ұжымдық жұмысқа үйрету, әдептілік пен ұқыптылыққа баулу.
3. Дамытушылық: Есте сақтау қабілеттерін дамыту. Алғырлыққа тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі: Кеспе қалта, кеспе әріп, кеспе буындар, суреттер, дидактикалық материалдар, «Ойын - саяхат» схемасы, суретті таблица, жұмбақтар мен жаңылтпаштар.
Оқыту әдісі: көрсету, түсіндіру, қайталату.
Сабақтың мазмұны
Ұйымдастыру: Түгендеу, партаға дұрыс отыру. Сабаққа зейіндерін аудару.
Мақсат қою: Тақырыбын, мақсатын хабарлау. .....

Мақсаты: Кішкене бүлдіршіндерге эстетикалық тәрбие беру, көпшілік алдында сөйлеуге баулу, өнерлерін шыңдау, тапқырлыққа, ұқыптылыққа үйрету.
Көрнекілігі: нақыл сөздер.
Барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі.
Әдемі әуен айналып турады
- Құрметті жиналған қауым!
Бүгін біздің сыныпта дүбірлі той!
Ден қойып тыңдаңыздар көңілді қой!
Жырдан шашу шашылсын, күй күмбірлеп!
Қош келдіңіздер, халайық, сергісін бой.
Уа жамағат, халайық!
Баршаға жар салайық.
Арулар мен аналарды ортаға шақырып,
Қол соғып қарсы алайық!
2. Арулармен таныстыру
1. Сары балапан секілді,
Бір бүлдіршін келеді,
Күлімдеген көздері
Жанға жылу береді .....