Халқымыздың төл құрал саймандары

Қазақтың тұрмыс-тіршілігінде құрал-саймандарына қатысты төл сөздерін ұсынып отырмыз.

Ақсақ темір – бір аяғы ұзын, бір аяғы қысқа циркуль тәрізді өлшеуіш әрі ою салатын құрал.
Бақауыз – темірді соққанда ұстайтын тіссіз аспап.
Бұрғы – ағаш кесетін құрал.
Білтегіш – тоқымашының тоқу құралы.
Жонғы – ағаш жабдығын жонатын құрал.
Көземел ине – жасуы үлкен ине.
Инелік – ау тоқитын құрал.
Тебен – қалың бұйымдар (текмет, киіз) тігетін үлкен әрі жуан ине.
Мәймөңке – ұшы қисық ине. Терме жібін теретін қайқыбас кішкентай ағаш.
Сыдырғыш – өрімшінің өрімді тегістейтін құралы (сүйек, қатты ағаш).
Сояу – талдырма киіздерді жөрмейтін, тігетін иненің бір түрі.
Сүргі – терінің көк етін алатын құрал.
Кескір – темір кесетін құрал.
Көрік – ұстаның шоқ үрлейтін құралы.
Қышқаш – өңделетін, істейтін затты тістеп ұстайтын құрал.
Қашау – ағаш оятын құрал.
Қазиек – соғылатын, қыздыратын темірді ұстайтын құрал.
Қуысқұлақ – жүзі қуыс ағаш оятын құрал.
Түрпі – ағаш мінін алатын бұдырлы темір.
Тескіш – темір, қаңылтыр тесетін ұшты құрал.

Ырғақ – тезден шыққан ағаштарды үлгіге келтіретін қарапайым қалып ретіндегі құрал.
Қақсал ағаш – әбден кепкен, үй жасауға жарамды ағаш.
Мор – қақсал ағашты жұмсарту үшін жер үстіне жасалатын пеш.
Обын – үй ағашын жұмсарту үшін жер астында жасалатын пеш.
Қоз – ағашты жұмсарту үшін от жағатын пеш.
Тез – мор, обын, қоздан жұмсарып шыққан үй ағашын түзететін немесе иетін үйші құралы.
Сықаурын – тездегі ағаштың қисығын жамбасқа салып түзететін өте қатты ағаш.
Талқы – кепкен теріні, көнді, сіріні, ұйысқан жүнді жұмсартатын құрал.
Көк – керегені құрайтын таспа.
Үскі – көк өткізу үшін кереге тесетін құрал.
Дақтау, дембі – шеберлер терминінде (белгілеу) деген сөз.
Борлау – түндік, туырлық төзімді, берік болу үшін ақ бормен, не күйген сүйекпен қырнайды.
«Түйе бел» – ши тоқитын құрал. Мұны «ши құрғыш» деп те атайды.
Сыдық – керегеге салынатын терең сызықтар.
Сарнауық – керегеге сызық салатын аспап.
Көзеу – шаңырақ қаламдығын тегістеу үшін қызған темірмен күйдіру.
Уықтың ығуы мен қыдыруы – уықтың ауытқып кетпеуін осылай атайды.
Шалма – уықтың қыдырмауы үшін барлық уықты шалып өтетін терме бау.
Тістеуік – шеге суыратын құрал.

Қож – ұсталардың скөмір салатын қалағы.
Ілдіргі – тоқымашының құралы (ағаш, сүйек, темір)
Шот – ағаш шабатын құрал.
Нәскүрік – ағашты тегістеп жонатын құрал.
Іскенже – темірді қысып тұратын бұрама ауызды құрал.
Миясар – өнердің бірнеше түрін игерген шебер.
Үй – иленетін терінің жүнін түсіретін ащы сұйық.
Сейіт Кенжеахметұлының “Жеті қазына” кітабынан