Өмірбаян: Хамит Балшабеков (1939-2007)
Балшабеков Хамит, ақын (1939-2007).
Еңбекжолы
Ақын 1939 жылы 20 желтоқсанда Қытай Халық Республикасы Тарбағатай ауданы «Үшқарасу» деген жерде дүниеге келген. Әкесі Балшабек Қытай жерінде болыс болған, ел басқарған. Хамит әкесі мен анасының тәрбиесі мен өнегесін көріп өседі. Халқының көне ән мен жырларына терең үңіліп солар жайлы сыр толғап, жастайынан өлең жазуға – әуестенеді.
Ол Дүрбілжіңдегі жеті жылдық орта мектепті бітіреді. Орта мектептен кейін Үрімшідегі тас жол қатынас техникумына оқуға түсіп, оны қытай тілінде оқып бітіреді. 1962 жылы ақынның отбасы Қытайдан Қазақстанға оралады. Қарағанды облысының Жезқазған аймағы «Жетіқоңыр» совхозына келіп, әкесі мен анасының қасына малшы болып орналасады. Кейін Қарағандыдағы педагогикалық институттың қазақ тілі мен әдебиеті факультетіне сырттай оқуға түседі. Бірақ бұл оқуын аяқтай алмай, кейіннен ақын жоғары білімін Семей қаласындағы Н. Крупская атындағы педагогикалық институттың қазақ тілі мен әдебиеті факультетінде оқуын жалғастырады. Осы оқу орынында ол белгілі ғалымдар Қ. Мұқаметқанов, Қ. М. Жүнісов, Қ. Шаяхметов сияқты ұстаздардан білім алады. 1970 жылы Шығыс Қазақстан облысы Тарбағатай ауданының «Шілікті» совхозына көшіп келеді. Шілікті орта мектебінде көп жылдар қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі болып қызмет атқарды. 1996 жылы құрметті демалысқа шығып, 2007 жылы дүниеден қайтты. Ақын Хамит Балшабеков оқырмандарға «Жылқышы әні», «Балтамыр» , « Қантамыр» тағы басқа жыр жинақтарымен таныс.
Еңбектері
Балшабеков Хамит шығармашылығы:
Балшабеков Х. Қантамыр [Мәтін] : Өлеңдер, поэмалар, балладалар / Балшабеков Х. - Өскемен : [б. ж.], 2003. - 120 б.
Балшабеков Х. Өмір,саған ғашықпын [Мәтін] : Өлеңдер.Толғаулар.Дастан / Балшабеков Х. - Өскемен : [б. ж.], 1993. - 115 б.
Балшабеков, Хамит. Жылқышы әні [Мәтін] : өлеңдер / Х. Балшабеков. - Алматы : Жазушы, 1969. - 72 бет
Сырласым [Мәтін] : Зайсан ауданы ақын-талапкерлерінің өлеңдері. - Өскемен : [Рудный Алтай], 2008. - 165 б (Введено оглавление)
Балшабеков Х. Айнакөлге алғыс мол [Мәтін] : [Зайсан ауд. көркемөнерпаздары туралы ] / Балшабеков Х. // Достық. - 1997. - 21 шілде.- Б.
Балшабеков Х. Алпысымның ауылын іздеп келем. [Мәтін] : [Өлең] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1999. - 23 қараша.- Б.
Балшабеков Х. Аралбайдың түсі [Мәтін] : [Сықақ әңгіме] / Балшабеков Х. // Тарбағатай нұры. - 1997. - 6 наурыз.- Б.
Балшабеков Х. Әрінбекке, Ақынды танығысы келмеген әкімге [Мәтін] : [өлеңдер] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1998. - 28 наурыз.- Б.
Балшабеков Х. Бәйтерек [Мәтін] : [Тарбағатай ауд.И.Нұразхановқа арналған өлең] / Балшабеков Х. // Тарбағатай нұры. - 1997. - 25 сәуір.- Б.
Балшабеков Х. Ертіске кеткен екі арман [Мәтін] : [поэма] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1997. - 6 желтоқсан.- Б.
Балшабеков Х. Есімде қалған бір есім [Мәтін] : [Тарбағатай ауд. Ұлағатты ұстаз Х.Құдайбергенов жайында] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1998. - 4 тамыз.- Б.
Балшабеков Х. Жұлдыздар алыстан жарқырайды [Мәтін] / Балшабеков Х. // Дидар. - 2005. - 5 наурыз.- Б.2
Балшабеков Х. Жұлдыздарда жылу бар [Мәтін] : [Тарбағатайлық жас өнерпаздар жайында] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1995. - 26 сәуір.- Б.
Балшабеков Х. Жыланның уы [Мәтін] : [Поэма] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1995. - 25 қараша.- Б.
Балшабеков Х. Көкдауыл [Мәтін] : [Поэма] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1994. - 27 желтоқсан.- Б.
Балшабеков Х. Көкдауыл [Мәтін] / Балшабеков Х. // Семей таңы. - 1999. - 2желтоқсан.- Б.11
Балшабеков Х. Қара көз [Мәтін] : [Өлең] / Балшабеков Х. // Тарбағатай нұры. - 1997. - 24 қаңтар.- Б.
Балшабеков Х. Құдай жолы [Мәтін] : [Поэма] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1998. - 20 қараша.- Б.
Балшабеков Х. Қыз жүрегіндегі тамшылар [Мәтін] : Тарбағатай ауд.Өлең] / Балшабеков Х. // Тарбағатай нұры. - 1997. - 16 мамыр.- Б.
Балшабеков Х. Мұзтауға бардым [Мәтін] : [Оралхан Бөкеевке арнау] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1999. - 27 наурыз.- Б.
Балшабеков Х. Поэзия [Мәтін] : [Поэма] / Балшабеков Х. // Тарбағатай нұры. - 1995. - 16 наурыз.- Б.
Балшабеков Х. Тағылық тағдыр [Мәтін] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1999. - 21желтоқсан.- Б.
Балшабеков Х. Теңіздердің толқынын соңыма ертіп.Қыран монологі [Мәтін] : [өлеңдер] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1997. - 15шілде.- Б.
Балшабеков Х. Тораңғының шарт сынған бұтағындай. [Мәтін] : [Жыр дәптерінен] / Балшабеков Х. // Семей таңы. - 1999. - №9-15 қыркүйек(N36).- Б.9.
Балшабеков Х. Төрге шық,амандық [Мәтін] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1998. - 4 қыркүйек.- Б.
Балшабеков Х. Тілек [Мәтін] : [Тарбағатай ауданының 70 жылдық мерейтойына орай] / Балшабеков Х. // Тарбағатай нұры. - 1998. - 2 қазан.- Б.
Балшабеков Х. Ұмытылмас тұлға [Мәтін] : [Қилы заманның қиыншылығын көрген зайсандық Ә.Төгісов жайлы] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1997. - 22қараша.- Б.
Балшабеков Х. Шындықты айттым жасқанбай [Мәтін] : [Ақын С.Ғабдуллинге жауап] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1998. - 22 желтоқсан.- Б.
Балшабеков Х. Шыңғыс және торғай [Мәтін] : [Баллада] / Балшабеков Х. // Тарбағатай нұры. - 1997. - 24 қаңтар.- Б.
Балшабеков, Хамит. Пенделерге хат [Мәтін] : поэма / Х. Балшабеков // Ақ Ертіс. - 2011. - № 2.- Б.33-43.
Балшабеков Хамит туралы :
Ғафуров Аслан. Хамит ақын халықтың жүрегінде! [Мәтін] : ақын Хамит Балшабекұлыныңтуғанына 70 - жыл / А. Ғафуров // Мәдениет жаршысы / Шығыс Қазақстан облыстық мәдениет басқармасы=Управление культуры Восточно-Казахстанской области. - Өскемен, 2009. - N 12.- Б.22-24
Байбатыров Ғ. Талантқа тағзым [Мәтін] : [Тарбағатай ауд. ақын Х.Балшабековтың шығармашылық тойы өтті] / Байбатыров Ғ. // Дидар. - 1995. - 30 қараша.- Б.
Қорабай А.А. Шілікті [Мәтін] : баяндамалар, өмірдеректер, әңгімелер, өлеңдер / Қ. А. Ануарбекұлы. - Өскемен : [б. ж.], 2012. - 196 б
Тоқпатаев У. Менің замандастарым [Мәтін] / Тоқпатаев У. - Өскемен : [б. ж.], 2006. - 440 б.
Шығыс Қазақстан қаламгерлерінің кітапханасы = Библиотека литературы Восточного Казахстана [Мәтін]. [2-ші кітап] : С. Ғабдуллаұлы. Х. Балшабеков. Ғ. Байбатыров. К. Ерқасов. - Алматы : ҚазАқпарат, 2008. - 326 б. (Введено оглавление)
Көпшікбаева Ш. Хамаңның "Қантамырын" оқығанда [Мәтін] / Көпшікбаева Ш. // Тарбағатай нұры. - 2003. - 20 қыркүйек.- Б.3
Қайратұлы Б. Шын ақынның толғағы [Мәтін] : [Тарбағатайлық ақын Х.Балшабековке арналған өлең] / Қайратұлы Б. // Дидар. - 1995. - 28 қаңтар.- Б.
Қайырбаев Ә. Мен де бір күн айналамын көшкінге [Мәтін] : [Тарбағатайлық ақын Х.Балшабеков жайлы үзік сыр] / Қайырбаев Ә. // Қазақстан әйелдері. - 1995. - №2.- Б.24
Нұқайұлы Т. Ақын мен уақыт [Мәтін] / Нұқайұлы Т. // Дидар. - 1995. - 23 қараша.- Б.
Тоқпатаев У. "Санамда сәулесі мол жыр-таңым бар..." [Мәтін] : [Облысымызға танымал тарбағатайлық ақын Хамит Балшабеков туралы] / Тоқпатаев У. // Дидар. - 2001. - 2 қазан.- Б.3
Еңбекжолы
Ақын 1939 жылы 20 желтоқсанда Қытай Халық Республикасы Тарбағатай ауданы «Үшқарасу» деген жерде дүниеге келген. Әкесі Балшабек Қытай жерінде болыс болған, ел басқарған. Хамит әкесі мен анасының тәрбиесі мен өнегесін көріп өседі. Халқының көне ән мен жырларына терең үңіліп солар жайлы сыр толғап, жастайынан өлең жазуға – әуестенеді.
Ол Дүрбілжіңдегі жеті жылдық орта мектепті бітіреді. Орта мектептен кейін Үрімшідегі тас жол қатынас техникумына оқуға түсіп, оны қытай тілінде оқып бітіреді. 1962 жылы ақынның отбасы Қытайдан Қазақстанға оралады. Қарағанды облысының Жезқазған аймағы «Жетіқоңыр» совхозына келіп, әкесі мен анасының қасына малшы болып орналасады. Кейін Қарағандыдағы педагогикалық институттың қазақ тілі мен әдебиеті факультетіне сырттай оқуға түседі. Бірақ бұл оқуын аяқтай алмай, кейіннен ақын жоғары білімін Семей қаласындағы Н. Крупская атындағы педагогикалық институттың қазақ тілі мен әдебиеті факультетінде оқуын жалғастырады. Осы оқу орынында ол белгілі ғалымдар Қ. Мұқаметқанов, Қ. М. Жүнісов, Қ. Шаяхметов сияқты ұстаздардан білім алады. 1970 жылы Шығыс Қазақстан облысы Тарбағатай ауданының «Шілікті» совхозына көшіп келеді. Шілікті орта мектебінде көп жылдар қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі болып қызмет атқарды. 1996 жылы құрметті демалысқа шығып, 2007 жылы дүниеден қайтты. Ақын Хамит Балшабеков оқырмандарға «Жылқышы әні», «Балтамыр» , « Қантамыр» тағы басқа жыр жинақтарымен таныс.
Еңбектері
Балшабеков Хамит шығармашылығы:
Балшабеков Х. Қантамыр [Мәтін] : Өлеңдер, поэмалар, балладалар / Балшабеков Х. - Өскемен : [б. ж.], 2003. - 120 б.
Балшабеков Х. Өмір,саған ғашықпын [Мәтін] : Өлеңдер.Толғаулар.Дастан / Балшабеков Х. - Өскемен : [б. ж.], 1993. - 115 б.
Балшабеков, Хамит. Жылқышы әні [Мәтін] : өлеңдер / Х. Балшабеков. - Алматы : Жазушы, 1969. - 72 бет
Сырласым [Мәтін] : Зайсан ауданы ақын-талапкерлерінің өлеңдері. - Өскемен : [Рудный Алтай], 2008. - 165 б (Введено оглавление)
Балшабеков Х. Айнакөлге алғыс мол [Мәтін] : [Зайсан ауд. көркемөнерпаздары туралы ] / Балшабеков Х. // Достық. - 1997. - 21 шілде.- Б.
Балшабеков Х. Алпысымның ауылын іздеп келем. [Мәтін] : [Өлең] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1999. - 23 қараша.- Б.
Балшабеков Х. Аралбайдың түсі [Мәтін] : [Сықақ әңгіме] / Балшабеков Х. // Тарбағатай нұры. - 1997. - 6 наурыз.- Б.
Балшабеков Х. Әрінбекке, Ақынды танығысы келмеген әкімге [Мәтін] : [өлеңдер] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1998. - 28 наурыз.- Б.
Балшабеков Х. Бәйтерек [Мәтін] : [Тарбағатай ауд.И.Нұразхановқа арналған өлең] / Балшабеков Х. // Тарбағатай нұры. - 1997. - 25 сәуір.- Б.
Балшабеков Х. Ертіске кеткен екі арман [Мәтін] : [поэма] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1997. - 6 желтоқсан.- Б.
Балшабеков Х. Есімде қалған бір есім [Мәтін] : [Тарбағатай ауд. Ұлағатты ұстаз Х.Құдайбергенов жайында] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1998. - 4 тамыз.- Б.
Балшабеков Х. Жұлдыздар алыстан жарқырайды [Мәтін] / Балшабеков Х. // Дидар. - 2005. - 5 наурыз.- Б.2
Балшабеков Х. Жұлдыздарда жылу бар [Мәтін] : [Тарбағатайлық жас өнерпаздар жайында] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1995. - 26 сәуір.- Б.
Балшабеков Х. Жыланның уы [Мәтін] : [Поэма] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1995. - 25 қараша.- Б.
Балшабеков Х. Көкдауыл [Мәтін] : [Поэма] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1994. - 27 желтоқсан.- Б.
Балшабеков Х. Көкдауыл [Мәтін] / Балшабеков Х. // Семей таңы. - 1999. - 2желтоқсан.- Б.11
Балшабеков Х. Қара көз [Мәтін] : [Өлең] / Балшабеков Х. // Тарбағатай нұры. - 1997. - 24 қаңтар.- Б.
Балшабеков Х. Құдай жолы [Мәтін] : [Поэма] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1998. - 20 қараша.- Б.
Балшабеков Х. Қыз жүрегіндегі тамшылар [Мәтін] : Тарбағатай ауд.Өлең] / Балшабеков Х. // Тарбағатай нұры. - 1997. - 16 мамыр.- Б.
Балшабеков Х. Мұзтауға бардым [Мәтін] : [Оралхан Бөкеевке арнау] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1999. - 27 наурыз.- Б.
Балшабеков Х. Поэзия [Мәтін] : [Поэма] / Балшабеков Х. // Тарбағатай нұры. - 1995. - 16 наурыз.- Б.
Балшабеков Х. Тағылық тағдыр [Мәтін] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1999. - 21желтоқсан.- Б.
Балшабеков Х. Теңіздердің толқынын соңыма ертіп.Қыран монологі [Мәтін] : [өлеңдер] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1997. - 15шілде.- Б.
Балшабеков Х. Тораңғының шарт сынған бұтағындай. [Мәтін] : [Жыр дәптерінен] / Балшабеков Х. // Семей таңы. - 1999. - №9-15 қыркүйек(N36).- Б.9.
Балшабеков Х. Төрге шық,амандық [Мәтін] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1998. - 4 қыркүйек.- Б.
Балшабеков Х. Тілек [Мәтін] : [Тарбағатай ауданының 70 жылдық мерейтойына орай] / Балшабеков Х. // Тарбағатай нұры. - 1998. - 2 қазан.- Б.
Балшабеков Х. Ұмытылмас тұлға [Мәтін] : [Қилы заманның қиыншылығын көрген зайсандық Ә.Төгісов жайлы] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1997. - 22қараша.- Б.
Балшабеков Х. Шындықты айттым жасқанбай [Мәтін] : [Ақын С.Ғабдуллинге жауап] / Балшабеков Х. // Дидар. - 1998. - 22 желтоқсан.- Б.
Балшабеков Х. Шыңғыс және торғай [Мәтін] : [Баллада] / Балшабеков Х. // Тарбағатай нұры. - 1997. - 24 қаңтар.- Б.
Балшабеков, Хамит. Пенделерге хат [Мәтін] : поэма / Х. Балшабеков // Ақ Ертіс. - 2011. - № 2.- Б.33-43.
Балшабеков Хамит туралы :
Ғафуров Аслан. Хамит ақын халықтың жүрегінде! [Мәтін] : ақын Хамит Балшабекұлыныңтуғанына 70 - жыл / А. Ғафуров // Мәдениет жаршысы / Шығыс Қазақстан облыстық мәдениет басқармасы=Управление культуры Восточно-Казахстанской области. - Өскемен, 2009. - N 12.- Б.22-24
Байбатыров Ғ. Талантқа тағзым [Мәтін] : [Тарбағатай ауд. ақын Х.Балшабековтың шығармашылық тойы өтті] / Байбатыров Ғ. // Дидар. - 1995. - 30 қараша.- Б.
Қорабай А.А. Шілікті [Мәтін] : баяндамалар, өмірдеректер, әңгімелер, өлеңдер / Қ. А. Ануарбекұлы. - Өскемен : [б. ж.], 2012. - 196 б
Тоқпатаев У. Менің замандастарым [Мәтін] / Тоқпатаев У. - Өскемен : [б. ж.], 2006. - 440 б.
Шығыс Қазақстан қаламгерлерінің кітапханасы = Библиотека литературы Восточного Казахстана [Мәтін]. [2-ші кітап] : С. Ғабдуллаұлы. Х. Балшабеков. Ғ. Байбатыров. К. Ерқасов. - Алматы : ҚазАқпарат, 2008. - 326 б. (Введено оглавление)
Көпшікбаева Ш. Хамаңның "Қантамырын" оқығанда [Мәтін] / Көпшікбаева Ш. // Тарбағатай нұры. - 2003. - 20 қыркүйек.- Б.3
Қайратұлы Б. Шын ақынның толғағы [Мәтін] : [Тарбағатайлық ақын Х.Балшабековке арналған өлең] / Қайратұлы Б. // Дидар. - 1995. - 28 қаңтар.- Б.
Қайырбаев Ә. Мен де бір күн айналамын көшкінге [Мәтін] : [Тарбағатайлық ақын Х.Балшабеков жайлы үзік сыр] / Қайырбаев Ә. // Қазақстан әйелдері. - 1995. - №2.- Б.24
Нұқайұлы Т. Ақын мен уақыт [Мәтін] / Нұқайұлы Т. // Дидар. - 1995. - 23 қараша.- Б.
Тоқпатаев У. "Санамда сәулесі мол жыр-таңым бар..." [Мәтін] : [Облысымызға танымал тарбағатайлық ақын Хамит Балшабеков туралы] / Тоқпатаев У. // Дидар. - 2001. - 2 қазан.- Б.3
Мақала ұнаса, бөлісіңіз:
Іздеп көріңіз: