Реферат: Тұрғын үй саясатының мемлекетік бағдарламасы және оны жүзеге асыру механизмдері
Қазақстан Республикасы ІІрезидентінің аталған Жарлығында осы сәтте орын алған өзгерістер атап өтілғен Мемлекеттік тұрғын үй қорын жекешелендіру, баға еркіндігі және нарыққа өтудің өзге де процестері, инфляция салдарынан тұрғындардың сатып алушылық қабілеттілігінің төмендеуі тұрғын үй аясындағы жағдайды елеулі түрде өзгертті. Жаңа түрғын үй саясатын жүргізу және оны қоғамның негізгі басымдықтарының біріне айналдыру талап етілді.
Тұрғын үй саясаты бағдарламасының өзекті идеясы конституцияда бекітілгендігін атап өткіміз келіп отыр. Мемлекет азаматтардың тұрғын үйге деген құқықтарының көлемін бұрын болған көлемде мәлімдеуден бас тартты. Сонымен бірге ҚР-сы Конституциясының 25 бабының 2 тармағы бекіткендей, ҚР азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін жағдайлар жасалады. Мұны азамттардың тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін кез-келген тәсілдермен және заңды актілермен көделген тәртіпте жағдайлар жасау деп түсінген жөн.
Заңнама жеке тұрғын құқықтық қатынастар ретінде тұрғын үй қорын пайдалану мен байланысты құқықтық қатынастарды да ажыратады. Заңнамада тұрғын үй қорының мынадай анықтамасы берілген: «тұрғын үй қоры –Қазақстан Республикасы аумағындағы барлық меншік нысандарындағы тұрғын үйлер». Сонымен, тұрғын үй қоры-бұл азамттардың тұрақты тұруы үшін және уақытша тұруы үшін де арналған барлық үй жайлардың жиынтығы деуге болады.
Тұрғын үйлерді пайдалану бойынша шарттық қатынастар жалпы түрде реттелетін ҚР Конституциямен ҚР-ның Азаматтық кодексімен қатар, тұрғын үй құқықтық қатынастары арнайы заңдармен реиттеледі. Тұрғын үй қатынастарын кешенді түрде реттейтін заңды акті болып «Тұрғын үй қатынастары туралы ҚР-ның 16 сәуір 1997 Заңы табылады». Тұрғын үй қатынастарының қазіргі жай күйіне қол жеткізу де аса зор маңызға ҚР-сы Президентінің 5 сәуір 1994 жылы азаматтардың тұрғын үйге деген құқығын қамтамасыз ету туралы №1 -640 жарлығы ие болды. Бұл жарлық қазіргі уақытта әрекет етуде. Тұрғын үй қатынастарының бір қатар мәселелері заңдар мен қатар заңға сәйкес актілер деңгейіндеде реттеледі. Мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйлер беру қазіргі таңда ҚР Үкіметінің 2 қыркүйек 1989 жылғы «Мемлекеттік тұрғын үйлер қорынан, тұрғын үйлерді беру, жалға алу және пайдалану тәртібі туралы » №1-292 жылғы қаулысымен реттеледі.
Кондоминиум; Көп пәтерлі түрғын үйдегі пәтерге, үйдің бір бөліне меншік қүқығы әр уақытта барлық меншік иелері мүдделерінің өз әрекеттесуімен байланысты. Осыны ескере отырып түрғын үй заңнамасымен меншіктің ерекше нысаны ретінде анықталған кондоминиум режимі енгізілген. Кондоминиум қатынастарын бекіту түрғын үйлер жөніндегі меншіктік қатынастардың өзгеруінің салдары болып табылады, соның нәтижесінде түрғын үйлермен, олардың меншік иелерімен тыгыз байла-нысты барлық мүлікті күтіп үстау жөніндсгі ауыртпалықты көтеруді реттеу қажеттілігі пайда болды.
Қазіргі уақьпта, мемлекет түрғын үй қорын басқару бойынша функциялардыц аз ғана бөлігін өзіне қалдыра отырып, түрғын үй қорын басқару, сондай-ақ оны пайдалану, оның сақталуын қамтамасыз сту жөніндегі тікелей функцияларды пәтср иелерінің оздеріне берді.
Сондықтан кондоминиумды үлестік меншік сияқты, мсншік катынастарының күрделендірілген нысаны ғана сияқты қарастыруга болмайды. Үлестік меншіктіктің кәдімгі қатынастарында бірінші кезекке үлестік меншік иелерінін күкықтарын болу міндеті шығады, ал олардың мүлікті күтіп-үстау ауыртпалығын жүзеге асыруга қатысуын қамтамасыз ету тек көмекші міндет ретінде ғана көрінеді.
Кондоминиумда түрғын үй-жайлардың барлық меншік ислсрі үшін ортақ маңызға ие болатын мүлікті басқару міндеті Басым болып табылады Тұрғын үйді жеке меншікке беру жөніндегі шарттарға мыналар жатады:
Бұзылуға жататын үйді соның орнына сол маңда немесе жердсгі жер учаскесінде салынатын түрғын үйді беру мен босату туралы шарт;
Қүрылыс салушыға қүрылыс алаңында орналасқан және бұзылуға гиісті түрғын үйлерде түратын азаматтарды орнына басқа түрғын үйлер бсру шартымен шығару үшін түрғын үйлер беру түралы шарт.
Егер жаңа тұрғын үй шартта көрсетілген мерзімде берілмесе, құрылыс салушы соттың шешімі бойынша өз қаражаты есебінен тұрғын үй айырылган меншік иесіне (жалға алушыға) шарттың іс коздслген талаптарға сәйкес басқа түрғын үй сатып алуға міндстті болады. Сонымен қатар, қүрылыс салушы шарттық міндеттсмелердің бүзылуы салдарынан келтірілген залалдыда өтеуге міндеттенеді.
Сонымен тұрғын үйді жалдау шарты консенсуалды, ақылы және екі жақты шарт ретінде жасалады.
Жалға беруші жалға алушының пайдалануына шарт жәнс түрғын үй заңнамасының талаптарына сәйкес келетін түрғын үй-жайды беруге міндетті түрғын үйді күтіп үстау тәртібі тікслей шартпен анықталады.
Жалга алушы түрғын үйді өзінің түруы үшін және өз отбасының мүшслері түруы үшін пайдалануға қүқылы. Шартпен жалга алушының түрғын үйді тек жеке өзінің түруы үшін пайдалапатындығы тікелей көзделуі мүмкін.
Егер жалга алу шартында өзгеше көзделмесе, жалға алушы жалга алынган үй-жайға қосымша жалдаушыларды және уақытшаа тұрғындарды қоныстандыруға қүқылы.
Жалга алушының нсгізгі міндеттері шартпен көзделген мөлшермсн мерзімдсрдс түрғын үйді жалға алғаны үшін ақы төлеуден көрініс табады. Жалға алушы түрғын үй-жайды мақсатына сай пайдалануға жонс оның бүлінуіне жол бермеуге, оны бүзбауға міндетті.
Егер шартта өзгсше коздслмеген болса, жалға алушы жалға алынған үй-жайды алты айға дейінгі мерзімге тастап кетуге құқылы. Бұдан псғүрлым үзақ уақыт бойы болмаған жағдайда ц күіпі жалга берушінің келісімімен ғана сақталады.
Мемлекеттік түрғып үй қорынан сондай-ақ түрғын үйге мүқтаж мсмлсксттік қызметшілерге, бюджеттік ұйымдардың қызметкерлеріне әсксри қызметітлерне және сайланбалы мемлекеттік кызмет атқаратын адамдарға беріледі.
Азаматтар мына жағдайларда түрғын үйге мүқтаж деп танылады, егер:
1) олар Қазақстан Республикасының аумағында меншік
қүқығы бойынша түрғын үйге ие болмаса; олар тиісті елді мекенде мемлекеттік түрғын үй қорынан сондай-ақ меншіктің мемлекеітік емес нысанына негізделген заңды түлғаларға тиесілі үйлерде, соның ішінде, түрғын үй (түрғын үй-қүрылыс) кооперативтерінің үйлерінде түрақты түр-
де пайдаланатын түрғын үйге ие болмаса;
2.отбасы түрып жатқан түрғын үй нормативті санитарлық
және техникалық талаптарға сай келмесе
3.аралас, оқшауланбаған түрғын үй-жайларда екі немесе
одан да көп отбасылар түрып жатса;
4.отбасы қүрамында кейбір созылмалы аурулардың ауыр
түрлеріне шалдыққан аурулар болса, жөне сол ауру-
лармен бір түрғын үйде түру мүмкін болмайтын болса
Есепке алу үшін қажетті қүжаітардың тізбесі мен нысанын Казақстан Республикасының Үкімсті бекітеді.
Азаматтардың өздерін жоне өздерінің жанүя мүшелерін мсмлскеттік түрғын үй қорынан түрғын үй беруге мүқтаж ретін-де есспке қою туралы арыздары түрғылықты жері бойынша тиісті жергілікті атқарушы орында каралады.
Жоғарыда айтылғандай, 73-бапта азаматты түрғын үй есебінен шығару негіздері белгіленген. Бүл тізімдегі негіздердің барлығы барлық жағдайларда түлғаны есепке алғаннан кейін пайда болады. Өмірлік жағдайларда 73-бапта көзделген негіздердің кейбірлері түлғаны есепке алғанға дейін де пайда болуы мүмкін
Бүдан басқа, азаматты мемлекеітік түрғын үй қорынан 'түрғын үй берілуге мүқтаждар есебінен шығару (есепке алудан бас тарту) мына жағдайларда мүмкін болады:
- егер ол басқа елді мекепге түрақты түру үшін кетсе;
- егер азамат мемлекеттік түрғын үй қорынан түрғын үй
берілуге мүқтаждысы туралы шындыққа сай келмейтін мәлі-
меттер берсе
Егер азаматтың соңғы бсс жылдың ішіндс түргыи үй жағдайларын төменде көрсетілгеп жолдың бірімен қасақана нашарлатуы саладарынан түргын үйгс мүқтажға айналғандығы анықталса, онда азаматты есепке қоюдан бас тартылуы мүмкін ал түрғын үй есебіне негізсіз қойылган азамат одан алынып тасталуға жаталды.,Осы салдарға әкслетін бұзушылықтарға мыналар жатады:
1) түрғын үй жайын айырбастау;
2) Қазақстан Республикасының дәл сол нсмссс өзгс слді
мекенінде орналасуына қарамастан, озіне мсншік күкығымен
тиесілі, түру үшін жарамды түргын үйді иелігінен шыгаруы;
3)түрғын үйдің оның өзінің кінәсінің бұзылуы немссс бүлінуі;
4)түрган кезінде оның мемлекеттік түргын үй қорынан түр-
ғын үй берілуінс мүқтаж болмаган ксздс түргын үйінеи кстуі;
5.жүбайынан, комслсткс толмагам жопс сцбсккс жарамсыз
балаларынан, сондай-ақ, сңбсккс жарамсыз ата-аналарьшан бас-
қа адамдарды түрғызғаны.
Мемлекеттік түргын үй қорынан түрғын үйді жалдау шарты бір жағынан жергілікті атқарушы орган немесе мемлекеттік кәсіпорынның әкімшілігі (жалға беруші) мен азамат (жалға алушы) арасында бекітіледі. Шарт жазбаша нысанда бекітіледі. Мүндай жолдау шарты, мәні бойынша жылжымайтын мүлікке қатысты қүқықтарды бекітетін шарт болып табылатынына қарамастан, мемлекеттік тіркеуге алуға жатпайды. Заңнамада бүл шарттың жазбаша нысанын сақтамаудың салдары корсетілмеген.' Тәжірибеде бүл шарттар бірқатар жағдайларда бскітілмейді, мүндай жағдайларда тараптардың қүқықтары мен міндеттері заңнамаға сәйкес анықталады.
Мемлскеттік түрғын үй қорында жалдау шартының пәні болып жеке түрғын үй табылады. Басқа бөлмеғе (шектес бөлме) шығатын (кірстін) есігі бар түрғын бөлме, бөлменің бір бөлігі, сондай-ақ потердегі қосалқы үй-жайлар мемлекеттік түрғын үй қорынан түргын үйді жалдау шартының дербес пәні бола алмайды.
Жалға алушы отбасының кәмелетке толған баска мүшелерінің келісімінен бұрын жасалған жалға алу шарты бойынша алғашкы жалға алушының орнына өзін жалға алушы деп тануды талап ете алады. Жалға алушы қайтыс болған жағдайда кайтыс болған адамның отбасының кәмелетке толған кез келген мүшесіне нақ осындай құқық беріледі. Жалға алушының өзгеруі тұргын үйді жалдау шартын қайта рәсімдеуді қажет етеді.
Жалға алушы мемлекеттік тұргын ұй қорындағы өзі тұратын тұрғын үйге отбасы мүшелерімен қатар жұбайын, балаларын, ата-анасын баска адамдарды кіргізуге құқылы
Кіргізу үшін жалға алушымен бірге түратын отбасының' кәмелетке толмаған мүшелерініц жазбаша келісімі талап стіледі. Егер жалға алушы өзінің кәмелетке толмаган баласын кіргізіп жатса, отбасы мүшелерінің келісімі талап етілмейді
Егер тұрғын үйді жалға алушының өзі косымша жалға берсе онда қосымша жалдау шартын мерзімінен бұрын тоқтатуға жеке тұрғын үй қорында тұрғын уйді жалдау шартын мерзімінен бұрын тоқтату туралы жалпы ережелер қолданылуға тиіс.
Егер жалға алушы немесе оның отбасы мүшелері алты айдан артық уақыт болмаса, оларға түрғын үйді сақтау мерзімі үзар-тылуы мүмкің Қазақстан Республикасыпың 'Түрғын үй қатынастары туралы" Заңының 85-бабының 2-тармағындағы норманың мағынасы бойынша түрғын үйді сақтау мсрзімш үзарту туралы жалға алушының немесе отбасы мүшесінің арызы жалға' оеруші оодьщ табылатын органмен қарастырылады. Жалға алушы мен жалга беруші арасында келісімгс қол жеткізілмесе, дау сот қарауына берілуі мүмкің.
Мемлекеттік түрғын үй қоръшан түрғын үй азаматтар үшін заңнамада басқа тікелей көзделғеп жаідайларда үзақ мерзімдерге сақталады. Соңың ішінде түргын үйге дсген қүқық мына жағдаиларда сақталады:
- Қазақстан Республикасының қарулы күштерінде негмесе
Қазақстан Републикасының қатысуымен одан тыс жерлерде
қүрылған қарулы күштер қүрамында әскери қызметтен өткенде
- қызмет мерзімі ішінде;
- мерзімді еңбек шарты (келісім шарт) бойынша немесе сай-
ланбалы қызіцетке сайлануына байланысты жүмысқа кеткенде —
бүкіл жүмыс істеген уақыты ішінде;
қызметтіқ іс-сапар бойынша стажировкадан өту үшін, республиканың дипломатиялық, консулдық мекемелерінде жұмыс, істеу үшін және заңнамада көзделген басқа да негіздер бойынша шетелге кеткенде – шетелде болған уақыты ішінде;
оқуга кеткенде-оқу уақыты ішінде;
Балаларды балалар мекемессіне тәрбиелеуге орналастырғанда олардан осы мекемеде болған бүкіл уақыты ішінде туысқандарының және қорғанышысының қолында – балалар қамелетке толғанға дейін
Қорғанышы міндеттерін орындауға байланысты кеткенде бұл міндеттерді тоқтатқанға дейінгі барлық уақытта
Емделуге кеткенде емделуде болған уақыты ішінде
Мемлекеттік тұрғын үй қорындағы тұргын үйге деген қүқығынан айыру бұл жағдайда сот үкімімен көзделуі мүмкін.
Қазақстан Республикасының тұрғын үй қатынастары туралы заңының 14 таралуымен мемлскеттік тұрғын үй қорындағы тұрғын үйлерді пайдалану құқығын тоқтату және олардан шығару тәртібі көзделген. Тұрғынн үйді жалдау қатынастарын тоқтату негіздерін бөлудің басты белгісі— кайсыбір негіздер бойынша тұрғын үйден шығару кезінде бұрынғының орнына жаңа түрғын үй беріле ме немесе берілмей ме. Тұрғын үй бұрынғының орнына берілмейтін жағдайларда шығару негіздері ретінде жалға алушының құқыққа қайшы тәртібінмемлекеттік тұрғын үй қорындары сол немесе өзге бір тұрғын үйді құқықтық режимін ескереді.
Жалдаушы, оның отбасы мүшелері, олармен бірге түратын басқа адамдар басқа тұрғын үй берілмей шығарылуы мүмкін, егер:
олар тұрғын үйді үнемі қиратса немесе бүлдірсе;
олар тұрғын үйді заңнамамсн белгілепген талантарды бұза
отырып пайдаланса;
олар жатақхана ережелерін үнемі бұзу аркылы басқалар-
дың өздерімен бір бөлмеде немесе бір тұрғып үйде түруына мүм-
кіндік бермейтін болса;
- олар дәлелді себептерсіз тұрғын үйді пайдаланғаны үшін
ақы төлеуден қатарынан алты ай бойы жалтарса;
- олар ата-аналық құқықтарынан айрылған болса және
олардың ата-аналық құқықтарынан айрылуына байланысты
балаларымен бірге тұруы мүмкін емес дел танылса;
олар қүқыққа қайшы әрекет жасап, соның салдарынан
тұрғын үйді жалға алу шарты жарамсыз деп танылса;
олар меншік құқығымен орналаскан жеріне қарамастан
езге тұрғын үй сатып алған болса.
Қазақстан Республикасының "Тұрғын үй қатынастары туралы заңында қызметтік тұрғын үйден шығаруға қатысты өтеплі ережелер бекітілген. Егер қызметтік тұрғын үйлер аталған заң күшіне еңгізілгенге дейін берілген болса, онда адамдардың белгілі бір категориясын басқа тұрғын үй берместен шығаруға болмайды.
Олар:
- І және II топтағы мүгедектер. Өздері жасаған қылмыс салдарынан мүгедек болған адамдарды қоспағанда;
- Ұлы Отан соғысының қатысушылары мен оларға теңестірілген адамдар;
- мемлекеттік немесе қоғамдық міндеттерді, әскери қызмет міндеттерді атқару кезінде, адам өмірін құтқару кезінде, құқық тәртібін қорғау кезінде, өндірістегі жазатайым жағдайдын, салдарынан қаза тапқандардың немесе хабар-ошарсыз кеткен жауынгерлердің отбасылары;
- Дәрігерлік-әлеуметтік сараптама комиссиясының қорытындысы бойынша Чернобыль апатының, Семей полигонындағы ядролық сынақтар жарылыстарының, сондай-ақ басқа да азаматтық және оскери мақсатгағы ядролық объектілердегі төтенше жағдайлардың салдарынан денсаулық жағдайы нашарлаған азаматтар;
- Қызметтік тұрғын үй берген кәсіпорында немесе мекемеде кемінде он жыл жұмыс істеген адамдар;
- Қызметтен босатылған, өздеріне соған байланысты қызметтік тұрғын үй берілген, бірақ сол кәсіпкермен, мекемемен еңбек қатынастарын тоқтатпаған адамдар;
- Жасы бойынша немесе денсаулық жағдайы бойынша, сондай-ақ штаттардың қысқаруына, кәсіпорынның немесе мекеменің таратылуына байланысты жұмыстан босатылған адамдар;....
Тұрғын үй саясаты бағдарламасының өзекті идеясы конституцияда бекітілгендігін атап өткіміз келіп отыр. Мемлекет азаматтардың тұрғын үйге деген құқықтарының көлемін бұрын болған көлемде мәлімдеуден бас тартты. Сонымен бірге ҚР-сы Конституциясының 25 бабының 2 тармағы бекіткендей, ҚР азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін жағдайлар жасалады. Мұны азамттардың тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін кез-келген тәсілдермен және заңды актілермен көделген тәртіпте жағдайлар жасау деп түсінген жөн.
Заңнама жеке тұрғын құқықтық қатынастар ретінде тұрғын үй қорын пайдалану мен байланысты құқықтық қатынастарды да ажыратады. Заңнамада тұрғын үй қорының мынадай анықтамасы берілген: «тұрғын үй қоры –Қазақстан Республикасы аумағындағы барлық меншік нысандарындағы тұрғын үйлер». Сонымен, тұрғын үй қоры-бұл азамттардың тұрақты тұруы үшін және уақытша тұруы үшін де арналған барлық үй жайлардың жиынтығы деуге болады.
Тұрғын үйлерді пайдалану бойынша шарттық қатынастар жалпы түрде реттелетін ҚР Конституциямен ҚР-ның Азаматтық кодексімен қатар, тұрғын үй құқықтық қатынастары арнайы заңдармен реиттеледі. Тұрғын үй қатынастарын кешенді түрде реттейтін заңды акті болып «Тұрғын үй қатынастары туралы ҚР-ның 16 сәуір 1997 Заңы табылады». Тұрғын үй қатынастарының қазіргі жай күйіне қол жеткізу де аса зор маңызға ҚР-сы Президентінің 5 сәуір 1994 жылы азаматтардың тұрғын үйге деген құқығын қамтамасыз ету туралы №1 -640 жарлығы ие болды. Бұл жарлық қазіргі уақытта әрекет етуде. Тұрғын үй қатынастарының бір қатар мәселелері заңдар мен қатар заңға сәйкес актілер деңгейіндеде реттеледі. Мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйлер беру қазіргі таңда ҚР Үкіметінің 2 қыркүйек 1989 жылғы «Мемлекеттік тұрғын үйлер қорынан, тұрғын үйлерді беру, жалға алу және пайдалану тәртібі туралы » №1-292 жылғы қаулысымен реттеледі.
Кондоминиум; Көп пәтерлі түрғын үйдегі пәтерге, үйдің бір бөліне меншік қүқығы әр уақытта барлық меншік иелері мүдделерінің өз әрекеттесуімен байланысты. Осыны ескере отырып түрғын үй заңнамасымен меншіктің ерекше нысаны ретінде анықталған кондоминиум режимі енгізілген. Кондоминиум қатынастарын бекіту түрғын үйлер жөніндегі меншіктік қатынастардың өзгеруінің салдары болып табылады, соның нәтижесінде түрғын үйлермен, олардың меншік иелерімен тыгыз байла-нысты барлық мүлікті күтіп үстау жөніндсгі ауыртпалықты көтеруді реттеу қажеттілігі пайда болды.
Қазіргі уақьпта, мемлекет түрғын үй қорын басқару бойынша функциялардыц аз ғана бөлігін өзіне қалдыра отырып, түрғын үй қорын басқару, сондай-ақ оны пайдалану, оның сақталуын қамтамасыз сту жөніндегі тікелей функцияларды пәтср иелерінің оздеріне берді.
Сондықтан кондоминиумды үлестік меншік сияқты, мсншік катынастарының күрделендірілген нысаны ғана сияқты қарастыруга болмайды. Үлестік меншіктіктің кәдімгі қатынастарында бірінші кезекке үлестік меншік иелерінін күкықтарын болу міндеті шығады, ал олардың мүлікті күтіп-үстау ауыртпалығын жүзеге асыруга қатысуын қамтамасыз ету тек көмекші міндет ретінде ғана көрінеді.
Кондоминиумда түрғын үй-жайлардың барлық меншік ислсрі үшін ортақ маңызға ие болатын мүлікті басқару міндеті Басым болып табылады Тұрғын үйді жеке меншікке беру жөніндегі шарттарға мыналар жатады:
Бұзылуға жататын үйді соның орнына сол маңда немесе жердсгі жер учаскесінде салынатын түрғын үйді беру мен босату туралы шарт;
Қүрылыс салушыға қүрылыс алаңында орналасқан және бұзылуға гиісті түрғын үйлерде түратын азаматтарды орнына басқа түрғын үйлер бсру шартымен шығару үшін түрғын үйлер беру түралы шарт.
Егер жаңа тұрғын үй шартта көрсетілген мерзімде берілмесе, құрылыс салушы соттың шешімі бойынша өз қаражаты есебінен тұрғын үй айырылган меншік иесіне (жалға алушыға) шарттың іс коздслген талаптарға сәйкес басқа түрғын үй сатып алуға міндстті болады. Сонымен қатар, қүрылыс салушы шарттық міндеттсмелердің бүзылуы салдарынан келтірілген залалдыда өтеуге міндеттенеді.
Сонымен тұрғын үйді жалдау шарты консенсуалды, ақылы және екі жақты шарт ретінде жасалады.
Жалға беруші жалға алушының пайдалануына шарт жәнс түрғын үй заңнамасының талаптарына сәйкес келетін түрғын үй-жайды беруге міндетті түрғын үйді күтіп үстау тәртібі тікслей шартпен анықталады.
Жалга алушы түрғын үйді өзінің түруы үшін және өз отбасының мүшслері түруы үшін пайдалануға қүқылы. Шартпен жалга алушының түрғын үйді тек жеке өзінің түруы үшін пайдалапатындығы тікелей көзделуі мүмкін.
Егер жалга алу шартында өзгеше көзделмесе, жалға алушы жалга алынган үй-жайға қосымша жалдаушыларды және уақытшаа тұрғындарды қоныстандыруға қүқылы.
Жалга алушының нсгізгі міндеттері шартпен көзделген мөлшермсн мерзімдсрдс түрғын үйді жалға алғаны үшін ақы төлеуден көрініс табады. Жалға алушы түрғын үй-жайды мақсатына сай пайдалануға жонс оның бүлінуіне жол бермеуге, оны бүзбауға міндетті.
Егер шартта өзгсше коздслмеген болса, жалға алушы жалға алынған үй-жайды алты айға дейінгі мерзімге тастап кетуге құқылы. Бұдан псғүрлым үзақ уақыт бойы болмаған жағдайда ц күіпі жалга берушінің келісімімен ғана сақталады.
Мемлекеттік түрғып үй қорынан сондай-ақ түрғын үйге мүқтаж мсмлсксттік қызметшілерге, бюджеттік ұйымдардың қызметкерлеріне әсксри қызметітлерне және сайланбалы мемлекеттік кызмет атқаратын адамдарға беріледі.
Азаматтар мына жағдайларда түрғын үйге мүқтаж деп танылады, егер:
1) олар Қазақстан Республикасының аумағында меншік
қүқығы бойынша түрғын үйге ие болмаса; олар тиісті елді мекенде мемлекеттік түрғын үй қорынан сондай-ақ меншіктің мемлекеітік емес нысанына негізделген заңды түлғаларға тиесілі үйлерде, соның ішінде, түрғын үй (түрғын үй-қүрылыс) кооперативтерінің үйлерінде түрақты түр-
де пайдаланатын түрғын үйге ие болмаса;
2.отбасы түрып жатқан түрғын үй нормативті санитарлық
және техникалық талаптарға сай келмесе
3.аралас, оқшауланбаған түрғын үй-жайларда екі немесе
одан да көп отбасылар түрып жатса;
4.отбасы қүрамында кейбір созылмалы аурулардың ауыр
түрлеріне шалдыққан аурулар болса, жөне сол ауру-
лармен бір түрғын үйде түру мүмкін болмайтын болса
Есепке алу үшін қажетті қүжаітардың тізбесі мен нысанын Казақстан Республикасының Үкімсті бекітеді.
Азаматтардың өздерін жоне өздерінің жанүя мүшелерін мсмлскеттік түрғын үй қорынан түрғын үй беруге мүқтаж ретін-де есспке қою туралы арыздары түрғылықты жері бойынша тиісті жергілікті атқарушы орында каралады.
Жоғарыда айтылғандай, 73-бапта азаматты түрғын үй есебінен шығару негіздері белгіленген. Бүл тізімдегі негіздердің барлығы барлық жағдайларда түлғаны есепке алғаннан кейін пайда болады. Өмірлік жағдайларда 73-бапта көзделген негіздердің кейбірлері түлғаны есепке алғанға дейін де пайда болуы мүмкін
Бүдан басқа, азаматты мемлекеітік түрғын үй қорынан 'түрғын үй берілуге мүқтаждар есебінен шығару (есепке алудан бас тарту) мына жағдайларда мүмкін болады:
- егер ол басқа елді мекепге түрақты түру үшін кетсе;
- егер азамат мемлекеттік түрғын үй қорынан түрғын үй
берілуге мүқтаждысы туралы шындыққа сай келмейтін мәлі-
меттер берсе
Егер азаматтың соңғы бсс жылдың ішіндс түргыи үй жағдайларын төменде көрсетілгеп жолдың бірімен қасақана нашарлатуы саладарынан түргын үйгс мүқтажға айналғандығы анықталса, онда азаматты есепке қоюдан бас тартылуы мүмкін ал түрғын үй есебіне негізсіз қойылган азамат одан алынып тасталуға жаталды.,Осы салдарға әкслетін бұзушылықтарға мыналар жатады:
1) түрғын үй жайын айырбастау;
2) Қазақстан Республикасының дәл сол нсмссс өзгс слді
мекенінде орналасуына қарамастан, озіне мсншік күкығымен
тиесілі, түру үшін жарамды түргын үйді иелігінен шыгаруы;
3)түрғын үйдің оның өзінің кінәсінің бұзылуы немссс бүлінуі;
4)түрган кезінде оның мемлекеттік түргын үй қорынан түр-
ғын үй берілуінс мүқтаж болмаган ксздс түргын үйінеи кстуі;
5.жүбайынан, комслсткс толмагам жопс сцбсккс жарамсыз
балаларынан, сондай-ақ, сңбсккс жарамсыз ата-аналарьшан бас-
қа адамдарды түрғызғаны.
Мемлекеттік түргын үй қорынан түрғын үйді жалдау шарты бір жағынан жергілікті атқарушы орган немесе мемлекеттік кәсіпорынның әкімшілігі (жалға беруші) мен азамат (жалға алушы) арасында бекітіледі. Шарт жазбаша нысанда бекітіледі. Мүндай жолдау шарты, мәні бойынша жылжымайтын мүлікке қатысты қүқықтарды бекітетін шарт болып табылатынына қарамастан, мемлекеттік тіркеуге алуға жатпайды. Заңнамада бүл шарттың жазбаша нысанын сақтамаудың салдары корсетілмеген.' Тәжірибеде бүл шарттар бірқатар жағдайларда бскітілмейді, мүндай жағдайларда тараптардың қүқықтары мен міндеттері заңнамаға сәйкес анықталады.
Мемлскеттік түрғын үй қорында жалдау шартының пәні болып жеке түрғын үй табылады. Басқа бөлмеғе (шектес бөлме) шығатын (кірстін) есігі бар түрғын бөлме, бөлменің бір бөлігі, сондай-ақ потердегі қосалқы үй-жайлар мемлекеттік түрғын үй қорынан түргын үйді жалдау шартының дербес пәні бола алмайды.
Жалға алушы отбасының кәмелетке толған баска мүшелерінің келісімінен бұрын жасалған жалға алу шарты бойынша алғашкы жалға алушының орнына өзін жалға алушы деп тануды талап ете алады. Жалға алушы қайтыс болған жағдайда кайтыс болған адамның отбасының кәмелетке толған кез келген мүшесіне нақ осындай құқық беріледі. Жалға алушының өзгеруі тұргын үйді жалдау шартын қайта рәсімдеуді қажет етеді.
Жалға алушы мемлекеттік тұргын ұй қорындағы өзі тұратын тұрғын үйге отбасы мүшелерімен қатар жұбайын, балаларын, ата-анасын баска адамдарды кіргізуге құқылы
Кіргізу үшін жалға алушымен бірге түратын отбасының' кәмелетке толмаған мүшелерініц жазбаша келісімі талап стіледі. Егер жалға алушы өзінің кәмелетке толмаган баласын кіргізіп жатса, отбасы мүшелерінің келісімі талап етілмейді
Егер тұрғын үйді жалға алушының өзі косымша жалға берсе онда қосымша жалдау шартын мерзімінен бұрын тоқтатуға жеке тұрғын үй қорында тұрғын уйді жалдау шартын мерзімінен бұрын тоқтату туралы жалпы ережелер қолданылуға тиіс.
Егер жалға алушы немесе оның отбасы мүшелері алты айдан артық уақыт болмаса, оларға түрғын үйді сақтау мерзімі үзар-тылуы мүмкің Қазақстан Республикасыпың 'Түрғын үй қатынастары туралы" Заңының 85-бабының 2-тармағындағы норманың мағынасы бойынша түрғын үйді сақтау мсрзімш үзарту туралы жалға алушының немесе отбасы мүшесінің арызы жалға' оеруші оодьщ табылатын органмен қарастырылады. Жалға алушы мен жалга беруші арасында келісімгс қол жеткізілмесе, дау сот қарауына берілуі мүмкің.
Мемлекеттік түрғын үй қоръшан түрғын үй азаматтар үшін заңнамада басқа тікелей көзделғеп жаідайларда үзақ мерзімдерге сақталады. Соңың ішінде түргын үйге дсген қүқық мына жағдаиларда сақталады:
- Қазақстан Республикасының қарулы күштерінде негмесе
Қазақстан Републикасының қатысуымен одан тыс жерлерде
қүрылған қарулы күштер қүрамында әскери қызметтен өткенде
- қызмет мерзімі ішінде;
- мерзімді еңбек шарты (келісім шарт) бойынша немесе сай-
ланбалы қызіцетке сайлануына байланысты жүмысқа кеткенде —
бүкіл жүмыс істеген уақыты ішінде;
қызметтіқ іс-сапар бойынша стажировкадан өту үшін, республиканың дипломатиялық, консулдық мекемелерінде жұмыс, істеу үшін және заңнамада көзделген басқа да негіздер бойынша шетелге кеткенде – шетелде болған уақыты ішінде;
оқуга кеткенде-оқу уақыты ішінде;
Балаларды балалар мекемессіне тәрбиелеуге орналастырғанда олардан осы мекемеде болған бүкіл уақыты ішінде туысқандарының және қорғанышысының қолында – балалар қамелетке толғанға дейін
Қорғанышы міндеттерін орындауға байланысты кеткенде бұл міндеттерді тоқтатқанға дейінгі барлық уақытта
Емделуге кеткенде емделуде болған уақыты ішінде
Мемлекеттік тұрғын үй қорындағы тұргын үйге деген қүқығынан айыру бұл жағдайда сот үкімімен көзделуі мүмкін.
Қазақстан Республикасының тұрғын үй қатынастары туралы заңының 14 таралуымен мемлскеттік тұрғын үй қорындағы тұрғын үйлерді пайдалану құқығын тоқтату және олардан шығару тәртібі көзделген. Тұрғынн үйді жалдау қатынастарын тоқтату негіздерін бөлудің басты белгісі— кайсыбір негіздер бойынша тұрғын үйден шығару кезінде бұрынғының орнына жаңа түрғын үй беріле ме немесе берілмей ме. Тұрғын үй бұрынғының орнына берілмейтін жағдайларда шығару негіздері ретінде жалға алушының құқыққа қайшы тәртібінмемлекеттік тұрғын үй қорындары сол немесе өзге бір тұрғын үйді құқықтық режимін ескереді.
Жалдаушы, оның отбасы мүшелері, олармен бірге түратын басқа адамдар басқа тұрғын үй берілмей шығарылуы мүмкін, егер:
олар тұрғын үйді үнемі қиратса немесе бүлдірсе;
олар тұрғын үйді заңнамамсн белгілепген талантарды бұза
отырып пайдаланса;
олар жатақхана ережелерін үнемі бұзу аркылы басқалар-
дың өздерімен бір бөлмеде немесе бір тұрғып үйде түруына мүм-
кіндік бермейтін болса;
- олар дәлелді себептерсіз тұрғын үйді пайдаланғаны үшін
ақы төлеуден қатарынан алты ай бойы жалтарса;
- олар ата-аналық құқықтарынан айрылған болса және
олардың ата-аналық құқықтарынан айрылуына байланысты
балаларымен бірге тұруы мүмкін емес дел танылса;
олар қүқыққа қайшы әрекет жасап, соның салдарынан
тұрғын үйді жалға алу шарты жарамсыз деп танылса;
олар меншік құқығымен орналаскан жеріне қарамастан
езге тұрғын үй сатып алған болса.
Қазақстан Республикасының "Тұрғын үй қатынастары туралы заңында қызметтік тұрғын үйден шығаруға қатысты өтеплі ережелер бекітілген. Егер қызметтік тұрғын үйлер аталған заң күшіне еңгізілгенге дейін берілген болса, онда адамдардың белгілі бір категориясын басқа тұрғын үй берместен шығаруға болмайды.
Олар:
- І және II топтағы мүгедектер. Өздері жасаған қылмыс салдарынан мүгедек болған адамдарды қоспағанда;
- Ұлы Отан соғысының қатысушылары мен оларға теңестірілген адамдар;
- мемлекеттік немесе қоғамдық міндеттерді, әскери қызмет міндеттерді атқару кезінде, адам өмірін құтқару кезінде, құқық тәртібін қорғау кезінде, өндірістегі жазатайым жағдайдын, салдарынан қаза тапқандардың немесе хабар-ошарсыз кеткен жауынгерлердің отбасылары;
- Дәрігерлік-әлеуметтік сараптама комиссиясының қорытындысы бойынша Чернобыль апатының, Семей полигонындағы ядролық сынақтар жарылыстарының, сондай-ақ басқа да азаматтық және оскери мақсатгағы ядролық объектілердегі төтенше жағдайлардың салдарынан денсаулық жағдайы нашарлаған азаматтар;
- Қызметтік тұрғын үй берген кәсіпорында немесе мекемеде кемінде он жыл жұмыс істеген адамдар;
- Қызметтен босатылған, өздеріне соған байланысты қызметтік тұрғын үй берілген, бірақ сол кәсіпкермен, мекемемен еңбек қатынастарын тоқтатпаған адамдар;
- Жасы бойынша немесе денсаулық жағдайы бойынша, сондай-ақ штаттардың қысқаруына, кәсіпорынның немесе мекеменің таратылуына байланысты жұмыстан босатылған адамдар;....
Мақала ұнаса, бөлісіңіз:
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Іздеп көріңіз: