Реферат: Польша Республикасы
Польшамен экономика, саяси және мәдени салада кең көлемді қатынастар орнатуға мүдделі ел. Себебі әлемдегі мемлекеттердің даму тәжірибесін ескере отырып, елдегі қайта құру ісін нәтижелі жүзеге асыруда Қазақстан үкіметі Шығыс Еуропа елдерінің даму процестерінің жақындығын ескереді,
Польша мен Қазақстан арасындагы қарым-қатынастың даму деңгейін үш салаға бөліп қарастыру негізге алынды.
1 Саяси байланыстардың қалыптасуы мен дамуы және олардың болашақтағы жағдайы.
2 Сауда-экономикалық қатынастардағы екі жақтың мүдделерінің сәйкестігі. Мұндағы етек алып отырған кейбір қиындықтардың орын алуы мен сипаты және оларға анықтама беру.
3 Екі мемлекет ынтымақтастығындағы мәдени қатынастың орны мен маңызына тоқталып, баға беру.
Польша мен Қазақстан арасындағы саяси, экономикалық және мәдени салаларды арнайы түрде зерттеген жұмыстар жоқтың қасы. Бұл тұрғыда осы мәселелер бойынша қысқаша мағлұмат беретін поляк-қазақ қарым-қатынастарын баяндайтын еңбектерді айтуға болады..
Қазақстанның әлемдік экономикалық даму үрдісіне қосылуының тиімді жолдарын іздестіруде Польшаның соңғы он жыл ішінде жүзеге асырған экономикалық реформаларының тәжірибесі назар аударлықтай.
Бұл мәселеге жұмыстың бір тармағын арнауымыздың өзі Польшаның бұл экономикалық тәжірибесінің басқа Еуропа елдеріне қарағанда Қазақстанда үйлесімді болуы мүмкін деген көзқарастан туындап отыр.
Польшаның мамандарға «Польша кереметі» деген атпен белгілі болған бұл экономикалық саясатының мәні мен мазмұны, тез арада көзге көрінген нәтижесі біраз зерттеушілердің назарын аударған.
Польшадағы экономикалық. реформалардың тікелей ұйымдастырушысы оның пионері аталған Л. Бальцеровичтің еңбегінің деректік маңызы өте зор. Автор XX ғ. 80-жж. соңындағы саяси дағдарыс, оның экономикаға тигізгеп әсері, экономикалық реформаның алғышарттары, себептері, осы реформанын іске асырылуына елдегі саяси себептердің кері әсеріне, реформаның нәтижесі, системалық өзгерістерге ғылыми түрде талдау берген.
Польша мен Қазақстан арасындағы қарым-қатынастар жөнінде мемлекет және қоғам қайраткерлерінін, жеке ғалымдардың еңбектері бар.
Бұл жөнінде ең алдымен Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі Қ. Тоқаевтың «Под стягом независимости» және «Қазақстан Республикасының дипломатиясы» деген еңбектері зерттеушілер үшін өте құнды деректер беретіні аян. Бұл еңбектерде Польшаның Қазақстан мемлекетімен ресми байланыстары, олардың ішінде дипломатиялық және экономикалық қарым - қатынастар баяндалады.
Екі ел арасындағы саяси, мәдени, экономикалық байланыстар барысы туралы кезінде Қазақстанның Орталық және Шығыс Еуропа елдеріндегі елшісі кызметін атқарған Т. Сүлейменовтың мақаласы жарияланды. Бұл мақалада Польша мен Қазақстан қарым-қатынастарының жалпы арнасы, оларды дамытудың маңызы мен бағыттары, кемшіліктері, болашағы нақты мысалдар негізінде баяндалады.
Польша мен Қазақстан арасындағы қарым-қатынастарға байланысты нақты зерттеулер енді ғана іске асырылуда. 2000 жылы стратегиялық даму институты мен Польша ғалымдарының біріккен еңбегі жарық көрді. Зерттеу жұмысы Польша және Қазақстандық ғалымдарының бірлескен жұмыстарын қорытындылай әрі жақындастыра келе егеменді Қазақстанның трансформациялық процестеріне аса зор көңіл бөледі. Кітапта сонымен бірге екі мемлекет арасындағы тығыз саяси байланыстары, парламенттер мен үкіметтер арасындағы ынтымақтастық, экономикалық саладағы қарым-қатынастар ерекше аталып өтеді.
Тәуелсіз Қазақстанның сыртқы саясатының басым бағыттарын, яғни оның Польша Республикасымен қарым-қатынастарын зерттеу ісі қолға алына бастаған. Польша Республикасы мен Қазақстан. Республикасының қарым-қатынасының жекелеген салаларын қамтитын мақалалар күнделікті басылымдарда немесе жинақ түрінде жариялануда.
Польша мен Қазақстан арасындағы байланыстың тарихи бастауларын саралап, олардың өзара таныстығы соңғы 10 жылмен шектелмейтінін, оның белгілі бір тарихи сабақтастығы бар екенін көрсету.
Халықаралық аренада екі мемлекет арасындағы ынтымақтастықтың дәйекті қалыптасуына екі жақтың да мүдделер үндестігі негіз болатындығын аныктау.
Екі елдің саяси сферадағы өзара түсінушілік пен ынтымақтастығының қалыптасуының қадамдары мен поляк - қазақ харым-катынастарының принциптік, келісімдік құқықтық негізінің жасалу процесін саралау.
Польшаның қазіргі кезде экономикасын реформалаудағы қол жеткізген табыстарын саралай отырып, біздің республикамыздағы реформалар барысында тигізер үлесін көрсету.
Польша мен Қазакстан арасындағы мәдени-гуманитарлық саладағы байланыстардың қадамдарын, олардың қамтып отырған салаларын көрсете келе, екі жақты байланысты нығайтудағы рөлін негіздеу,
Польша мен Қазақстан арасындағы қатынастардың камтылмай жатқан сфераларын анықтау.
Қазақстан Республикасының экономикасын өркендетуге ат салысып жатқан поляк фирмалары туралы анықтамалар, біріккен кәсіпорындардың тізімі, олардың Қазақстан рыногындағы қызметі, екі жақты қол қойылған конвенциялар, меморандумдар, екі елдің білім министрліктері арасындағы қол қойылған келісімшарттар, Польшаның соңғы он жыл ішіндегі экономикалық көрсеткіштерінен мәлімет беретін экономикалық анықтамалар зерттелді.
Қазақстанның жалпы шетелдер мен экономикалык байланыстары және Польша - Қазақстан экономикалык, әсіресе, сауда байланыстары жөнінде нақты мәліметтер, сандық көрсеткіштер алудың мүмкіндігі туды.
Халықаралық қатынастар теориясы мен сыртқы саясатта қолданып жүрген мемлекеттердің сыртқы саясаттағы ұлттық және мемлекеттік мүдделері принципі методологиялық негізіне алынды.
Методологиялық және теориялық тұрғыдан алға қойған міндетті терең ұғынуда Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаевтың, республиканың басқа да басшы қайраткерлерінің ғылыми еңбектерімен көптеген мақалаларын әріурлі деректермен салыстыра қарау және талдау әдісінің де үлкен маңызы болды.
Қазакстанның Польшамен сыртқы экономикалық қатынасының негізгі бағыттарын зерттеуде статистикалық әдіс қолданылды. Бұл әдіс арқылы Польша мен Қазақстан экономикасының жай-күйін анықтау үшін салыстырмалы анализ жасауға, сол сияқты сыртқы экономикалық ынтымақтастықтың одан әрі дамуының мүмкін деген жолдары мен бағыттарына болжау жасауға мүмкіндік берді XX ғ. 90 жж. Польша мен Қазақстан арасындағы саяси, экономикалық мәдени ынтымақтастығының қалыптасуы мен даму барысын, проблемеларын, ғылыми айналымға қосылды.
- Польша мен Қазақстанның саяси қарым-қатынастырының орнауы, қалыптасуы, дамуы, саяси ынтымақтастықтың негізгі ұстанымдары бірінші рет ғылыми негізде тұжырымдалды;
- Екі мемлекет арасындағы ынтымақтастықтың саяси, экономикалык, мәдени байланыстарының құқықтық негіздері тұтастай жүйеленіп, сарапталынды;
Польша мен Қазақстанның сауда-экономикалық ынтымақтастығының қалыптасуы, жетістіктері мен кемшіліктері алғаш рет нақты түйінделді;
- Екі мемлекет арасындағы мәдени байланыстың білім, ғылым, өнер, ақпарат алмасу салаларындағы қадамдары зерттеліп, оның негізгі нәтижелері сарапталынды;
Алынған нәтижелер негізінде Польша мен Қазақстан қарым-қатынастарының болашағына болжам жасалды.
1991-2000 жж. аралығын қамтиды. Бұрынығы Кеңес Одағы кезінде Польша мен Қазақстан арасындағы байланыстар дербес әрі кең көлемді де, нақты сипат алған жок. Ол әсіресе, саяси, экономикалық мәдени тұрғыдан Қазақстанның алып та ауқымды тоталитарлық империяның бір бөлігі ретінде танылу кезеңі еді. Қазақстан ол кезде өзінің атынан емес, бүкіл КСРО-ның атынан ғана халықаралық байланыстарға шыға алды, сондықтан Польша мен Қазақстан арасындағы байланыстар атап көрсетілген себептерге байланыстар аса шектеулі, бір жақты сипатта болып келді. Қос тарапты жүйе ыдырағаннан кейін екі мемлекет арасындағы қарым-қатынас жаңа деңгейге көтерілді. Екі ел арасындағы саяси, экономикалық және мәдени ынтымақтастық XX ғ. соңғы он жылдығында әр салада нақты нәтижелерге ие болды.
Польша мен Қазақстан арасындағы саяси, сауда-экономикалық, мәдени қарым-қатынастарыңың тарихын жан-жақты зерттеу нәтижесінде келесі тұжырымдар қорғауға ұсынылады:
- Еліміз тәуелсіздік алып, Қазақстанның шетелдермен, оның ішінде, поляк-қазақ қарым-қатынастарының экономикалық бастауларының зерттелуін қарастыру өте маңызды больтп отыр;
- КСРО кезінде Қазақстан тәуелсіз мемлекет ретінде сыртқы саясат жүргізе алған жоқ. Сол себепті де оның Польша-Қазақстан қарым-қатынастарына қатысы тек шартты түрде ғана болатын.
- XX ғ. соңғы онжылдығы ішінде нарықтық қатынас Польша экоиомикасының ұтымды тапқан жолы болып, Польша Шығыс Еуропадағы бірден-бір дамыған мемлекеттер қатарына қосылды. Польшаның он жыл ішіндегі экономикадағы табыстары халықаралық аренада «поляк кереметі» деген атпен белгілі болуының мәні және оның басты жетістіктерін Қазақстан тәжірибесінде қолдану қарастырылды;
Сыртқы саяси саласында Польша Орталық Азия елдерімен қалыпты қатынастар орнатуда, бұл елдер үшін «поляк кереметі» үлгі ретінде әлі де әзірше қызықтыруда КСРО-ның ыдырауынан кейінгі саяси жағдай Польшаға Орталық Азияда жаңа құрылымды пайдалануға мүмкіндік берді. Сараптау нәтижесі көрсеткендей бұл осы аймақта Польшаның басқа Шығыс Еуропа елдеріне қарағанда жетекші рөлге ұмтылуына жағдай жасады;
- Қазақстанның ТМД мемлекеттері ішінде сырттан тартылған инвестицияның жан басына шаққан көлемі бойынша бірінші ұстаған сыртқы саясатының нәтижелі болғандығын білдірсе керек. Қазақстан халықаралық геосаяси тәжірибені игере отырып және геосаяси мүддені айқындай отырып, Қазақстан үшін аса мәнді экономика мен шетелдік қаржы салымы екендігін түсіне білді. Сол себепті де зерттеу жұмысында Польша мен Қазақстан арасындағы инвестицияға қатысты саясат, байланыс ерекше талқыланып, сұрыпталды;
- Польша мен Қазақстан қарым-қатынастарының тарихындағы ең маңызды қыры - мәдениет, ғылым мен білім саласындағы ынтымақтастықтың дамуы болып табылады. Мәдени ынтымақтастықтың барлық саласындағы байланыстардың барысы, қамтып отырған мәселелер ауқымы анықталып, мұндай екі жақты байланыстың екі ел халықтары арасында бір-бірінің мәдениетін, өнерін білудегі маңызы зор екендігі сарапталды Қазасқтан Республикасы мек Польша Республикасы арасындағы ынтымақтастықтағы саяси, экономикалық, мәдени байланыстың алатын орны мен рөлін аныктау болып табылады..
90-жж. басында Польша Республикасынынң сыртқы саясатында негізгі үш бағыт анықталды:
- демократия жолындағы шаруашылығы дамыған және саяси тұрақты Батыс елдері және олардың ұйымдарымен қатынастарды тереңдету;
- жалпы еуропалық қауіпсіздік жүйесін сақтауға қатысу;
- Польшаның қауіпсіздігі және дербестігін нығайту мақсатында көрші елдермен жақын ынтымақтастық пен қарым-қатынастарды қалыптастыру.
90 жж. Польшаның сырткы саясатының негізгі тұстары белгіленді және оның ілгерілеуші жақтары анықталды. Әсіресе 1991 ж. жемісті болды, яғни Польша Республикасы Еуропалық Одақпен келісімге қол қойды, Еуропа Кеңесіне кірді, Батыс және Шығыс елдерімен маңызды екі жақты келісімдер жасалуының нәтижесінде Еуропа құрлығында өз орнын таба білді. Осыдан барып мамандар 1991 ж. Польшаның сыртқы саясаты үшін өзгерісі басым жыл болды деп есептейді.
XX ғ. аяғында соңғы орасан зор әлеуметтік империялардың бірі — Кеңестер Одағы өмір сүруін тоқтатты. Ақырында бұрынғы Кеңестер Одағының аумағында қысқа мерзім ішінде бірнеше тәуелсіз мемлекеттердің қатары бой көтерді, олардың арасында Қазақстан да бар еді.
Қазақстан егемендік туралы Декларацияга және мемлекеттік тәуелсіздік туралы заңға сәйкес өзінің дербес саясатын жүргізе бастады шетелдермен және халықаралық ұйымдармен тікелей саяси және іскерлік қарым-қатынас орнатуға кірісті.
Тәуелсіздік алып, егемендігімізді жариялағанымен, әлемдік қауымдастык Қазақстанға бірден құшағын жая қойған жоқ. Халықаралық қатынастардың тізгінін қолға aлy үшін көптеген проблемаларды шешіп, қиын кедергілерді жеңу қажет болды.
Сондықтан да халықаралық қатынастар орнату, кейбір саясаткерлер мен бұқаралық ақпарат қүралдарының байбаламынан туындаған кедергілерді жою ең маңызды максат еді. Республикаға қарағандардың бетін бұру үшін Н.Ә. Назарбаевқа батыл шаралар қолдануға тура келді. Бұл жайында ол былай деді: «Ондай тұста дүниежүзі мемлекет басшыларымен, жетекші экономикалық алыптармен, халықаралық ұйымдармен тікелей жеке байланысқа шығып, келіссөздер жүргізу арқылы ғана қалыптасып отырған жағдайды бұзып шығуға мүмкіндік туатын еді. Сондықтан да бірнеше шетелдік салаларға қатарынан шығып, қызу қарқынмен жұмыс жасауға тура келді.
1992 ж. қазан айында Польшаның экономика жөніндегі министрі Анджей Арендарскийдің, 1993 ж. мамыр айында А.Скубишевский мен Э.Асанбаевтың кездесулері, сол жылдың желтоқсан айында Петр Юрковецки бастаған Польша шаруашылық делегациясының сапарлары барысында талқыланған мәселелер аумағы осы күнгі екі ел арасындағы қатынастардың бағыттарын анықтап берді. Олар: біріншіден сауда және экономикалық қатынастарды орнатып, дамыту, Қазақстанның нарықтык катынастарға өту жолындағы барлық ұмтылыстарына жан-жақты көмек қолдау көрсету. Екіншіден, саяси салада тікелей екі ел арасында ынтымақтастық орнатып бір-бірінің бейбітшілікті сақтау, демократиялық ұстанымдардың берік орнауына бағытталған іс-шараларды мүмкіндігінше ұштастырып жүргізу және екі жақтың аймақтық, халықаралық ұйымдарда қазіргі халықаралық құқықтың негізгі ұстанымдарының мызғымастығы мен беріктігін сақтауда толық өзара түсіністіклен әрекет жасау. Үшіншіден, екі ел халықтарының мәдени-гуманитарлық, ғылым мен техника салаларындағы байланыстарын жандандыруға деген ынталарына барынша қолдау көрсету. Қазіргі таңда екі ел арасындағы осы саладағы іске асырылып жатқан мәдени шаралар осының нақты айғағы болып табылады.
1994 ж. сәуір айында Алматыда Польша Республикасының елшілігінің ашылуы еді. Елшінің тағайындалуымен Польша-Қазақстан қатынастарының институтциоиалды тұрғыда дамытуда маңызды қадам жасалды. Екі ел арасындағы қатынастарды үйлестіретін жаңа буын қосылды.
Екі мемлекет елшілік қатынастар орнатқан соң ынтымақтастықтың экономикалық саласыда тез қарқынмен дами бастады. 1992 ж, қазан айында екі ел арасында экономикалық және сауда-саттық саласындағы өзара тиімді ынтымақтастық пен нәтижелі байланысты дамытуды көздеген құжатқа қол қойылды. Екі ел арасындағы экономикалық байланыстарды, яғни инвестициялық ынтымақтыққа принциптік, құқықтық негіз болатын, оларды реттейтін және олардың кеңейе беруіне жол ашатын «Инвестицияларды ынталандыру және өзара қорғау», «Қосарланған салық салуды жою және түсім мен капиталға салынатын салықты төлеуден бой тасалауды болдырмау туралы Конвенция» көптен күткен екі жақты келісімдер мен заңдар болатын.
«Екі мемлекет арасындағы саяси, экономикалық және мадени саладағы өзара мүдделердің үйлесуі» атты екінші тарауда Польша мен Қазақстан арасындағы саяси, сауда-экономикалық, мәдени қатынастардың даму барысы, жетістіктері, ынтымактастықтың осы саласындағы орын алып отырған қиындықтар жөнінде баяндалған.
Екі жақты карым-қатынас жаңа кезеңіндегі ең елеулі оқиғалардың бірі болған - Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың тәуелсіз мемлекет басшысы ретінде Польша Республикасына 1997 ж. қараша айында жасаған ресми сапары болды. ....
Польша мен Қазақстан арасындагы қарым-қатынастың даму деңгейін үш салаға бөліп қарастыру негізге алынды.
1 Саяси байланыстардың қалыптасуы мен дамуы және олардың болашақтағы жағдайы.
2 Сауда-экономикалық қатынастардағы екі жақтың мүдделерінің сәйкестігі. Мұндағы етек алып отырған кейбір қиындықтардың орын алуы мен сипаты және оларға анықтама беру.
3 Екі мемлекет ынтымақтастығындағы мәдени қатынастың орны мен маңызына тоқталып, баға беру.
Польша мен Қазақстан арасындағы саяси, экономикалық және мәдени салаларды арнайы түрде зерттеген жұмыстар жоқтың қасы. Бұл тұрғыда осы мәселелер бойынша қысқаша мағлұмат беретін поляк-қазақ қарым-қатынастарын баяндайтын еңбектерді айтуға болады..
Қазақстанның әлемдік экономикалық даму үрдісіне қосылуының тиімді жолдарын іздестіруде Польшаның соңғы он жыл ішінде жүзеге асырған экономикалық реформаларының тәжірибесі назар аударлықтай.
Бұл мәселеге жұмыстың бір тармағын арнауымыздың өзі Польшаның бұл экономикалық тәжірибесінің басқа Еуропа елдеріне қарағанда Қазақстанда үйлесімді болуы мүмкін деген көзқарастан туындап отыр.
Польшаның мамандарға «Польша кереметі» деген атпен белгілі болған бұл экономикалық саясатының мәні мен мазмұны, тез арада көзге көрінген нәтижесі біраз зерттеушілердің назарын аударған.
Польшадағы экономикалық. реформалардың тікелей ұйымдастырушысы оның пионері аталған Л. Бальцеровичтің еңбегінің деректік маңызы өте зор. Автор XX ғ. 80-жж. соңындағы саяси дағдарыс, оның экономикаға тигізгеп әсері, экономикалық реформаның алғышарттары, себептері, осы реформанын іске асырылуына елдегі саяси себептердің кері әсеріне, реформаның нәтижесі, системалық өзгерістерге ғылыми түрде талдау берген.
Польша мен Қазақстан арасындағы қарым-қатынастар жөнінде мемлекет және қоғам қайраткерлерінін, жеке ғалымдардың еңбектері бар.
Бұл жөнінде ең алдымен Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі Қ. Тоқаевтың «Под стягом независимости» және «Қазақстан Республикасының дипломатиясы» деген еңбектері зерттеушілер үшін өте құнды деректер беретіні аян. Бұл еңбектерде Польшаның Қазақстан мемлекетімен ресми байланыстары, олардың ішінде дипломатиялық және экономикалық қарым - қатынастар баяндалады.
Екі ел арасындағы саяси, мәдени, экономикалық байланыстар барысы туралы кезінде Қазақстанның Орталық және Шығыс Еуропа елдеріндегі елшісі кызметін атқарған Т. Сүлейменовтың мақаласы жарияланды. Бұл мақалада Польша мен Қазақстан қарым-қатынастарының жалпы арнасы, оларды дамытудың маңызы мен бағыттары, кемшіліктері, болашағы нақты мысалдар негізінде баяндалады.
Польша мен Қазақстан арасындағы қарым-қатынастарға байланысты нақты зерттеулер енді ғана іске асырылуда. 2000 жылы стратегиялық даму институты мен Польша ғалымдарының біріккен еңбегі жарық көрді. Зерттеу жұмысы Польша және Қазақстандық ғалымдарының бірлескен жұмыстарын қорытындылай әрі жақындастыра келе егеменді Қазақстанның трансформациялық процестеріне аса зор көңіл бөледі. Кітапта сонымен бірге екі мемлекет арасындағы тығыз саяси байланыстары, парламенттер мен үкіметтер арасындағы ынтымақтастық, экономикалық саладағы қарым-қатынастар ерекше аталып өтеді.
Тәуелсіз Қазақстанның сыртқы саясатының басым бағыттарын, яғни оның Польша Республикасымен қарым-қатынастарын зерттеу ісі қолға алына бастаған. Польша Республикасы мен Қазақстан. Республикасының қарым-қатынасының жекелеген салаларын қамтитын мақалалар күнделікті басылымдарда немесе жинақ түрінде жариялануда.
Польша мен Қазақстан арасындағы байланыстың тарихи бастауларын саралап, олардың өзара таныстығы соңғы 10 жылмен шектелмейтінін, оның белгілі бір тарихи сабақтастығы бар екенін көрсету.
Халықаралық аренада екі мемлекет арасындағы ынтымақтастықтың дәйекті қалыптасуына екі жақтың да мүдделер үндестігі негіз болатындығын аныктау.
Екі елдің саяси сферадағы өзара түсінушілік пен ынтымақтастығының қалыптасуының қадамдары мен поляк - қазақ харым-катынастарының принциптік, келісімдік құқықтық негізінің жасалу процесін саралау.
Польшаның қазіргі кезде экономикасын реформалаудағы қол жеткізген табыстарын саралай отырып, біздің республикамыздағы реформалар барысында тигізер үлесін көрсету.
Польша мен Қазакстан арасындағы мәдени-гуманитарлық саладағы байланыстардың қадамдарын, олардың қамтып отырған салаларын көрсете келе, екі жақты байланысты нығайтудағы рөлін негіздеу,
Польша мен Қазақстан арасындағы қатынастардың камтылмай жатқан сфераларын анықтау.
Қазақстан Республикасының экономикасын өркендетуге ат салысып жатқан поляк фирмалары туралы анықтамалар, біріккен кәсіпорындардың тізімі, олардың Қазақстан рыногындағы қызметі, екі жақты қол қойылған конвенциялар, меморандумдар, екі елдің білім министрліктері арасындағы қол қойылған келісімшарттар, Польшаның соңғы он жыл ішіндегі экономикалық көрсеткіштерінен мәлімет беретін экономикалық анықтамалар зерттелді.
Қазақстанның жалпы шетелдер мен экономикалык байланыстары және Польша - Қазақстан экономикалык, әсіресе, сауда байланыстары жөнінде нақты мәліметтер, сандық көрсеткіштер алудың мүмкіндігі туды.
Халықаралық қатынастар теориясы мен сыртқы саясатта қолданып жүрген мемлекеттердің сыртқы саясаттағы ұлттық және мемлекеттік мүдделері принципі методологиялық негізіне алынды.
Методологиялық және теориялық тұрғыдан алға қойған міндетті терең ұғынуда Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаевтың, республиканың басқа да басшы қайраткерлерінің ғылыми еңбектерімен көптеген мақалаларын әріурлі деректермен салыстыра қарау және талдау әдісінің де үлкен маңызы болды.
Қазакстанның Польшамен сыртқы экономикалық қатынасының негізгі бағыттарын зерттеуде статистикалық әдіс қолданылды. Бұл әдіс арқылы Польша мен Қазақстан экономикасының жай-күйін анықтау үшін салыстырмалы анализ жасауға, сол сияқты сыртқы экономикалық ынтымақтастықтың одан әрі дамуының мүмкін деген жолдары мен бағыттарына болжау жасауға мүмкіндік берді XX ғ. 90 жж. Польша мен Қазақстан арасындағы саяси, экономикалық мәдени ынтымақтастығының қалыптасуы мен даму барысын, проблемеларын, ғылыми айналымға қосылды.
- Польша мен Қазақстанның саяси қарым-қатынастырының орнауы, қалыптасуы, дамуы, саяси ынтымақтастықтың негізгі ұстанымдары бірінші рет ғылыми негізде тұжырымдалды;
- Екі мемлекет арасындағы ынтымақтастықтың саяси, экономикалык, мәдени байланыстарының құқықтық негіздері тұтастай жүйеленіп, сарапталынды;
Польша мен Қазақстанның сауда-экономикалық ынтымақтастығының қалыптасуы, жетістіктері мен кемшіліктері алғаш рет нақты түйінделді;
- Екі мемлекет арасындағы мәдени байланыстың білім, ғылым, өнер, ақпарат алмасу салаларындағы қадамдары зерттеліп, оның негізгі нәтижелері сарапталынды;
Алынған нәтижелер негізінде Польша мен Қазақстан қарым-қатынастарының болашағына болжам жасалды.
1991-2000 жж. аралығын қамтиды. Бұрынығы Кеңес Одағы кезінде Польша мен Қазақстан арасындағы байланыстар дербес әрі кең көлемді де, нақты сипат алған жок. Ол әсіресе, саяси, экономикалық мәдени тұрғыдан Қазақстанның алып та ауқымды тоталитарлық империяның бір бөлігі ретінде танылу кезеңі еді. Қазақстан ол кезде өзінің атынан емес, бүкіл КСРО-ның атынан ғана халықаралық байланыстарға шыға алды, сондықтан Польша мен Қазақстан арасындағы байланыстар атап көрсетілген себептерге байланыстар аса шектеулі, бір жақты сипатта болып келді. Қос тарапты жүйе ыдырағаннан кейін екі мемлекет арасындағы қарым-қатынас жаңа деңгейге көтерілді. Екі ел арасындағы саяси, экономикалық және мәдени ынтымақтастық XX ғ. соңғы он жылдығында әр салада нақты нәтижелерге ие болды.
Польша мен Қазақстан арасындағы саяси, сауда-экономикалық, мәдени қарым-қатынастарыңың тарихын жан-жақты зерттеу нәтижесінде келесі тұжырымдар қорғауға ұсынылады:
- Еліміз тәуелсіздік алып, Қазақстанның шетелдермен, оның ішінде, поляк-қазақ қарым-қатынастарының экономикалық бастауларының зерттелуін қарастыру өте маңызды больтп отыр;
- КСРО кезінде Қазақстан тәуелсіз мемлекет ретінде сыртқы саясат жүргізе алған жоқ. Сол себепті де оның Польша-Қазақстан қарым-қатынастарына қатысы тек шартты түрде ғана болатын.
- XX ғ. соңғы онжылдығы ішінде нарықтық қатынас Польша экоиомикасының ұтымды тапқан жолы болып, Польша Шығыс Еуропадағы бірден-бір дамыған мемлекеттер қатарына қосылды. Польшаның он жыл ішіндегі экономикадағы табыстары халықаралық аренада «поляк кереметі» деген атпен белгілі болуының мәні және оның басты жетістіктерін Қазақстан тәжірибесінде қолдану қарастырылды;
Сыртқы саяси саласында Польша Орталық Азия елдерімен қалыпты қатынастар орнатуда, бұл елдер үшін «поляк кереметі» үлгі ретінде әлі де әзірше қызықтыруда КСРО-ның ыдырауынан кейінгі саяси жағдай Польшаға Орталық Азияда жаңа құрылымды пайдалануға мүмкіндік берді. Сараптау нәтижесі көрсеткендей бұл осы аймақта Польшаның басқа Шығыс Еуропа елдеріне қарағанда жетекші рөлге ұмтылуына жағдай жасады;
- Қазақстанның ТМД мемлекеттері ішінде сырттан тартылған инвестицияның жан басына шаққан көлемі бойынша бірінші ұстаған сыртқы саясатының нәтижелі болғандығын білдірсе керек. Қазақстан халықаралық геосаяси тәжірибені игере отырып және геосаяси мүддені айқындай отырып, Қазақстан үшін аса мәнді экономика мен шетелдік қаржы салымы екендігін түсіне білді. Сол себепті де зерттеу жұмысында Польша мен Қазақстан арасындағы инвестицияға қатысты саясат, байланыс ерекше талқыланып, сұрыпталды;
- Польша мен Қазақстан қарым-қатынастарының тарихындағы ең маңызды қыры - мәдениет, ғылым мен білім саласындағы ынтымақтастықтың дамуы болып табылады. Мәдени ынтымақтастықтың барлық саласындағы байланыстардың барысы, қамтып отырған мәселелер ауқымы анықталып, мұндай екі жақты байланыстың екі ел халықтары арасында бір-бірінің мәдениетін, өнерін білудегі маңызы зор екендігі сарапталды Қазасқтан Республикасы мек Польша Республикасы арасындағы ынтымақтастықтағы саяси, экономикалық, мәдени байланыстың алатын орны мен рөлін аныктау болып табылады..
90-жж. басында Польша Республикасынынң сыртқы саясатында негізгі үш бағыт анықталды:
- демократия жолындағы шаруашылығы дамыған және саяси тұрақты Батыс елдері және олардың ұйымдарымен қатынастарды тереңдету;
- жалпы еуропалық қауіпсіздік жүйесін сақтауға қатысу;
- Польшаның қауіпсіздігі және дербестігін нығайту мақсатында көрші елдермен жақын ынтымақтастық пен қарым-қатынастарды қалыптастыру.
90 жж. Польшаның сырткы саясатының негізгі тұстары белгіленді және оның ілгерілеуші жақтары анықталды. Әсіресе 1991 ж. жемісті болды, яғни Польша Республикасы Еуропалық Одақпен келісімге қол қойды, Еуропа Кеңесіне кірді, Батыс және Шығыс елдерімен маңызды екі жақты келісімдер жасалуының нәтижесінде Еуропа құрлығында өз орнын таба білді. Осыдан барып мамандар 1991 ж. Польшаның сыртқы саясаты үшін өзгерісі басым жыл болды деп есептейді.
XX ғ. аяғында соңғы орасан зор әлеуметтік империялардың бірі — Кеңестер Одағы өмір сүруін тоқтатты. Ақырында бұрынғы Кеңестер Одағының аумағында қысқа мерзім ішінде бірнеше тәуелсіз мемлекеттердің қатары бой көтерді, олардың арасында Қазақстан да бар еді.
Қазақстан егемендік туралы Декларацияга және мемлекеттік тәуелсіздік туралы заңға сәйкес өзінің дербес саясатын жүргізе бастады шетелдермен және халықаралық ұйымдармен тікелей саяси және іскерлік қарым-қатынас орнатуға кірісті.
Тәуелсіздік алып, егемендігімізді жариялағанымен, әлемдік қауымдастык Қазақстанға бірден құшағын жая қойған жоқ. Халықаралық қатынастардың тізгінін қолға aлy үшін көптеген проблемаларды шешіп, қиын кедергілерді жеңу қажет болды.
Сондықтан да халықаралық қатынастар орнату, кейбір саясаткерлер мен бұқаралық ақпарат қүралдарының байбаламынан туындаған кедергілерді жою ең маңызды максат еді. Республикаға қарағандардың бетін бұру үшін Н.Ә. Назарбаевқа батыл шаралар қолдануға тура келді. Бұл жайында ол былай деді: «Ондай тұста дүниежүзі мемлекет басшыларымен, жетекші экономикалық алыптармен, халықаралық ұйымдармен тікелей жеке байланысқа шығып, келіссөздер жүргізу арқылы ғана қалыптасып отырған жағдайды бұзып шығуға мүмкіндік туатын еді. Сондықтан да бірнеше шетелдік салаларға қатарынан шығып, қызу қарқынмен жұмыс жасауға тура келді.
1992 ж. қазан айында Польшаның экономика жөніндегі министрі Анджей Арендарскийдің, 1993 ж. мамыр айында А.Скубишевский мен Э.Асанбаевтың кездесулері, сол жылдың желтоқсан айында Петр Юрковецки бастаған Польша шаруашылық делегациясының сапарлары барысында талқыланған мәселелер аумағы осы күнгі екі ел арасындағы қатынастардың бағыттарын анықтап берді. Олар: біріншіден сауда және экономикалық қатынастарды орнатып, дамыту, Қазақстанның нарықтык катынастарға өту жолындағы барлық ұмтылыстарына жан-жақты көмек қолдау көрсету. Екіншіден, саяси салада тікелей екі ел арасында ынтымақтастық орнатып бір-бірінің бейбітшілікті сақтау, демократиялық ұстанымдардың берік орнауына бағытталған іс-шараларды мүмкіндігінше ұштастырып жүргізу және екі жақтың аймақтық, халықаралық ұйымдарда қазіргі халықаралық құқықтың негізгі ұстанымдарының мызғымастығы мен беріктігін сақтауда толық өзара түсіністіклен әрекет жасау. Үшіншіден, екі ел халықтарының мәдени-гуманитарлық, ғылым мен техника салаларындағы байланыстарын жандандыруға деген ынталарына барынша қолдау көрсету. Қазіргі таңда екі ел арасындағы осы саладағы іске асырылып жатқан мәдени шаралар осының нақты айғағы болып табылады.
1994 ж. сәуір айында Алматыда Польша Республикасының елшілігінің ашылуы еді. Елшінің тағайындалуымен Польша-Қазақстан қатынастарының институтциоиалды тұрғыда дамытуда маңызды қадам жасалды. Екі ел арасындағы қатынастарды үйлестіретін жаңа буын қосылды.
Екі мемлекет елшілік қатынастар орнатқан соң ынтымақтастықтың экономикалық саласыда тез қарқынмен дами бастады. 1992 ж, қазан айында екі ел арасында экономикалық және сауда-саттық саласындағы өзара тиімді ынтымақтастық пен нәтижелі байланысты дамытуды көздеген құжатқа қол қойылды. Екі ел арасындағы экономикалық байланыстарды, яғни инвестициялық ынтымақтыққа принциптік, құқықтық негіз болатын, оларды реттейтін және олардың кеңейе беруіне жол ашатын «Инвестицияларды ынталандыру және өзара қорғау», «Қосарланған салық салуды жою және түсім мен капиталға салынатын салықты төлеуден бой тасалауды болдырмау туралы Конвенция» көптен күткен екі жақты келісімдер мен заңдар болатын.
«Екі мемлекет арасындағы саяси, экономикалық және мадени саладағы өзара мүдделердің үйлесуі» атты екінші тарауда Польша мен Қазақстан арасындағы саяси, сауда-экономикалық, мәдени қатынастардың даму барысы, жетістіктері, ынтымактастықтың осы саласындағы орын алып отырған қиындықтар жөнінде баяндалған.
Екі жақты карым-қатынас жаңа кезеңіндегі ең елеулі оқиғалардың бірі болған - Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың тәуелсіз мемлекет басшысы ретінде Польша Республикасына 1997 ж. қараша айында жасаған ресми сапары болды. ....
Мақала ұнаса, бөлісіңіз:
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Іздеп көріңіз: