Қазақша өлең: Сәкен Сейфуллин (Қалмақ қызы Жұмбақтас)

Батырлар апырақтап, зорланысып,
Қамалды қалың әскер қорланысып.
Ерлігін кербез шыңның енді байқап,
Үндемей хан да тұрды зор намыс қып.
Тұрды да тас басында қалмақ қызы,
Таласып қалың әскер алмақ қызы:
"Я, тақсыр, үшке шейін бәйге қылам,
Өзіңіз ерік берген соң тандатқызып.
Бірінші сыннан адам етпей тұр ғой.
Ешкімнің оғы шыңға жетпей тұр ғой,
Мінеки, көріп тұрсыз оқ атуға.
Еш батыр енді талап етпей тұр ғой.
Енді екі бәйге тігіп қарайын да,
Көрейін не жазу бар талайымда.
Үш сынның екеуінен озған ерді,
Сыныма толған ер деп қалайын да..."
Ойқастап қызға Абылай жақын келді,
Ұнатып қыздың сөзін мақұл көрді.
Жарқыным, енді бәйгең қолдан келмес
Іс болып жүрмесін деп ақыл берді.
Қалың қол тұрды қоршап анталасып,
Лепірген қарқындарын біраз басып.
Қамалға шауып қайтып кеп тұрғандай,
Жауменен жағаласып, жанталасып.
Күлімдеп алтын күн мен биік аспан.
Қарасып айна көлге жымындасқан.
Күледі айнала тау, қалың орман, -
Тек қана үн шықпайды тұйықтастан.
Қаз бенен ақку көлде қаңқылдайды...
Шарықтап, бала бүркіт шаңқылдайды.
Құбылған құстардың ән, күйлерімен,
Жаңғырып тау мен орман саңқылдайды.
Қалықтап қара бүркіт көкті шарлап,
Шарықтап айналады тауды барлап,
Шаңқылдап құздан құлап көк қаршыға,
Түйілер атқан оқтай төмен зарлап.
Батырлар айнала тұр тас қасында,
Алғандай бір-бір сұлу бас-басына.
Бәйгеге бірі қалмай түспек тағы -
Абылай бәсекенің бас-қасында.
Жауының елін шапқан ортасында,
Тапжылмай сұлу да тұр тас басында.
¥шсын ба... қайтсын енді тұтқын пенде
Кез болған бәлесі аз ба жас басында.
Анталап, қамалаған көп жыртқышқа,
Жемтікше оңай өзін тастасын ба!
Зарлаған сөз өтпейтін нойыстарға,
Жалынып жылап ылғи қақсасын ба?..
Қыз айтты Абылайдың сөзін тыңдап.
"Я, тақсыр, біздікі тек мойын сұнбақ:
Екінші бәйге оп-оңай, күш сынасу,
Онан соң үшіншісі: жеңіл жұмбақ.
Өлшенсін осы тасқа мың қадам жер,
Жарыссын сол арадан дәмелілер.
Төрт адам жүгі болсын жарысқанда, -
Болмасын бекер еркек босқа арам тер.
Таппадым жеңіл бәйге бұдан басқа,
Сол ғана озған болад бұл таласта:
Көтеріп төрт кісіні жүгіріп кеп,
Кім бұрын алып шықса мына таска".
Абылай батырларға: "серпіл!.. - деді. -
Жаяу түс, бар дәмелің желпін" - деді.
"Бәйгелік жер мөлшерле..." дегеннен сөң,
Жүгіріп, даяршылар елпілдеді.
Батырлар дабырласып аттан түсті.
Қалың қол тамаша етті "қызық істі".
Армансыз тоқайласқан жаумен емес,
Сынаспақ болды өзара қара күшті.
Абылай ат үстінде күпілдейді,
Ойқастап, қоразданып дікілдейді.
Лепірген апырақтап батырлардың.
Күпті боп жүректері лүпілдейді.
Абылай асықтырып дігерледі...
Батырлар аттарын тез шідерледі.
Күшіне бекем сенген дәмелілер,
Алшандап білектерін жігерледі.
Бой тартып кейбіреулер енді бұқты,
Алшандап кейбіреулер алға шықты.
Балтыр мен білектерін жалаңаштап,
Шайқалып іріктелді, қырық-ақ мықты.
Көк құрыш бұлшық балтыр, білектері...
Тулайды дүрсіл қағып жүректері.
Майданда сыннан озып сұлуды алу -
Қазіргі әрқайсысының тілектері.
Көркем қыз даурықтырды қалың қолды,
Бәйгеден келер екен қандай жолды?
Жамырап, реттеніп самбырласып,
Жарыспақ дәмелілер дайын болды.
Айнала қоршаған тау, орта даң-дұң.
Өлшеді "қыз тасынан" мың қадамды.
Жөнелді балуандар алшаң басып,
Әрқайсысы ертіп алып төрт адамды.
Қырык батыр аяндады тайталаса
Желіккен әскер ду-ду, анталаса
Қасында шатырлардың матаудағы,
Банадан "тұтқын күндер" таң тамаша...
Тұрған жұрт көруге асық істің артын,
Бәрі де тамашалап қыздың шартын.
Тізіліп балуандар лап жүгірді,
Әрқайсы төрт кісіні үстіне артып...
Жүгіріп кейбіреулер майысады,
Солқылдақ көк
темірдей қайысады.
Тайқандап кейбіреулер бос тайлақша,
Құшағын қызға
қарап жайысады.

Қарақшы, - қыз тұрған тас бұл бәйгеге,
Серт қылып,
жүгіріскен сын бәйгеге.
Белгілі болмақ жері серт асықтың,
Түскені кімге бүге, кімше шіге.
Шуласып, әскер күліп, сақылдасты,
Батырлар жанталасып тақымдасты.
Өзгеден сегіз батыр озып шығып,
Ілезде қарақшыға жақындасты.
Бәрі де ырсылдайды жүгірісіп,
Майданда күштеріне жүгінісіп.
Сегізі озып келіп қыз тасына
Таласып, бірдей шықты бүгілісіп.
Бәйгеге сегізі де таласады,
Қыз бенен Абылайға қарасады,
"Шықтым" деп қыз тасына "бұрынырақ"
Әрқайсы өзін-өзі санасады.
Абылай ат үстінде қарқылдады,
Даусы тау жаңғыртып саңқылдады.
"Сегізің тең түстіндер, - деді Абылай, -
Күштерің бір-біріңнен артылмады..."
Әрине әміршіге мойын сұнбақ,
Сөзіне оның айтқан әркім тынбақ.
Шын түгіл теріс билік қылса да ұлық,
Иіліп "алдияр" деп аузын жұмбақ...
Сонда қыз толғанады даусын кернеп,
Бір сөзді айтпақ болып, қозғап, тербеп:
"Бар еді, бір әңгімем тақсыр төре,
Соны айт деп еңірейді жүрек шерлеп.
Бәйгені көріп тұрсыз көзіңізбен,
Күтемін әділ төре сөзіңізден.
Сізге сол әңгімемді баяндаймын,
Сұрауға төрелігін өзіңізден..."
Берген соң рұхсат "айта бер!.." деп,
Еліктей қыз майысып түсті жерге.
"Барайық көлдін, тақсыр, жағасына,
Шөлдедік, ыстықтадық, күйіп, терлеп...".
Бәрі де көлдің келді жағасына,
Су ішті көлеңкелеп ағашына.
Тағы да бір жар тасты қасына алып,
Көлдің сол мінбелеген сағасына.
"Қыз тасы" жүз-ақ таяқ көлге шейін, -
Оны да сізге тағы мәлімдейін.
Бәйге тас: "қыз тасы" деп атаныпты,
Ертекте атқа ие боп содан кейін...
Ішкен соң күміс шарап көлдің суын,
Қыз шықты шарап пенен бетін жуып,
Қалың қол қызға тағы телмірісті,
Тым-тырыс қоя қойып даурық шуын.
Жартаска шықты сұлу лақтай ырғып,
Батырлар тас жанына келді сырғып.
Жартасқа көлге төнген шығып тұрып,
Қыз айтпақ әңгімесін енді жыр ғып.
Шың құз, тау, - бұлты қапқан биік ерен,
Тіп-тік шың, аңғар жартас мылқау-керең,
Сүңкиіп, мінбелесіп, қатып-қалған,
Төнісіп, көл түбіне түпсіз терең.
Жартасқа шыққан сұлу ойнамайды...
Биіктен құлармын деп ойламайды.
Құрғаққа құласа егер тасқа ұрылмақ,
Құласа тұңғиыққа, - бойламайды.
Жартастың бір жағы шың, бір жағы су...
Тау іші қалың орман, жап-жасыл ну.
Орман да, тау да, көл де, ертелі кеш,
Сыбырлап, сынқылдаған күңкіл ду-ду
Алтын күн, күміс суға нұрын бүркіп.
Сағыммен көкке ұшады торғындай бу,
Сызылтып әдемі әнін сыңқылдатып,
Ертеді балапанын көлде екі ақку.
Екі ақку көлендейді қатар жүзіп,
Күмістен айна көлге шимай сызып.
Толғанып шашады екі бөбегіне,
Көлдегі ақ шашақтың басын үзіп.
Кептер кебі Аққудай ақ қанатын алған қомдап,
Тал бойын күміс сымдай безеп, ондап,
Жартастың суға төнген қақ басында
Қалтырап бір күрсініп алды толғап.
Тағы да қыз толғанды даусын кернеп,
Бастады әңгімесін қозғап, тербеп,
Жүйріктей бүктетіліп, баурын жазып,
Көлбендеп, ширатылып, құлаш сермеп.
Сарнады сұлу тұрып, даусын қырнап,
Толғады әңгімені әнмен ырғап.
Сыңқылдап аққу кұстай әдемі үнмен,
Нәп-нәзік қалтыратып шертті жырлап:
"Арқаның бір тауының саласында,
Көк орай қиырсыз кең даласында,
Сыңсыған қалың тоғай, томарлы көл,
Сол нудың құстары көп арасында.
Сол нуда бір құс көрдім кептер деген,
Жыртқыш жоқ оның етін жеп көрмеген.
Бәрінен жыртқыштардың қорғалайды,
Қорқады ең ақыры бөктергіден.
Кептер құс бір терекке ұялапты.
Еңбекке кептер байғұс тиянақты.
Ақ үрпек кездерінде төрт баласы,
Көріпті қара құстан қиянатты..
Жыр кылмақ біреу бастан өткергенін,
Жыр кылмақ біреу азды-көпті көргенін:
Я, тақсыр, таза тыңдап, төрелік бер,
Жырлайын, бастан аяқ кептер кебін..."
Қарақұс пен кептер Тыныштықтан, рақаттан да бірдей жеріп,
Бала үшін жердің ыңғай құртын теріп.
Тынымсыз кептер сорлы жүреді екен,
Жем тапса, төрт шақаға әкеп беріп.
Қаңғырған бір қарақұс жемтік іздеп,
Баспалап ұрын кепті оны көріп.
Кептер құс ұясына келген кезде,
Әлгі сұм ұстай апты, андып тұрып...
Кептерді өнері асып, алғансиды,
Құнжындап, арам шіркін арлансиды.
Қорғансыз аңғал құсты бұғып ұстап,
Мақтанып, қоқиланып, мардамсиды.
Мұршасыз кептер сорлы барылдайды,
Тыпырлап қаны шапшып, қырылдайды.
Пәленің шеңгелінде сорлы анасын,
Көре сап төрт балапан шырылдайды.
Шырылдап төрт балапан жыласады,
Ес кетіп ұясынан құласады.
"Бізді же, анамызды қоя бер" деп,
Жалынып, қарақұстан сұрасады.
Қарақұс: "талайды азап қылдым" дейді.
"Осындай қолға түскен құлдың" дейді.
"Құлашы сұңқардың да жетпей жүрген
Талайды тыпырлатып жұлдым..." дейді.
"Талайға азаттықты бердім" дейді.
"Ақ жүрек көкті кезген ермін" дейді.
"Дөп келдің, шабытыма" деп күледі -
"Тоймасам өздерінді жермін" дейді.
Мықтымсып мүгедекті жеңгеніне,
Мәз болар, кептерге әлі келгеніне.
Сорлыны босатар ма, топас мұндар, -
Қапыда ілінген соң шеңгеліне...
Қарақұс, кептер, лашын
Еңіреп, төрт балапан шуылдайды,
Қарақұс қоқиланып, қимылдайды.
Сол кезде аждаһадай көкте ысқырған,
Бірдеме жоғарыдан суылдайды.
Ысқырып, көкті жарып, садақтай боп,
Лақтырған жасыл темір қалақтай боп,
Көктен кеп, көз ашқанша жарқ-жұрқ етті.
Қарақұс тоңқаласты далақтай кеп.
Далиып қалды лезде шіркін пасық,
Ағызып арам қанын аузын ашып.
Кептерді қоя беріп мыжырайды, -
Әлгіде қодиланған арам сасық.
Көк қанат лашын екен келген шүйіп,
Суылдап жарқ-жұрқ етіп өткен түйіп.
Шулатып балаларын кептерді ұстап,
Отырған қарақұстың мойнын қиып.
Шарықтап тоғай ішін бағады екен,
Жылаған дауысты естіп ағады екен.
Еңіретіп төрт шақаны отырғанда
Желкеден қарақұсты қағады екен.
Кептер мен төрт баласы қалды бұғып,
Қорғалап, қалың шөпке басын тығып.
Терекке қонып лашын, сөз қатқан соң,
Қарасты бас бағысып шөптен шығып.
"Жаулассам, - деді лашын, қасқырдаймын,
Бет алды көрінгенге қас қылмаймын,
Қалтырап тығылмандар, - сендерді мен,
Еңіретіп көздерінді жас қылмаймын.
Естілді шырылдаған жылауларың
Еңіресіп көздің жасын бұлауларың.
"Бізді же, анамызға тиме" деген,
Пасықтан зарлап рақым сұрауларың.
Мінеки жауларыңыз жатыр өліп,
Өлгенін отырсындар, көзбен көріп.
Сендерге қас қылам ба жауларыңның,
Желкесін алдарында екі бөліп?"
Отырды бір бұтақта батыр лашын...
Кептер құс шүкірлік қып төкті жасын.
Құткарған бір ажалдан лашын ердің,
Жылап кеп аяғына ұрды басын.
"Я, батыр, жасыл құрыш тұяғыңыз,
Жебелі алмас болат қияғыңыз.
Топадай түсіресіз белдескенді,
Мүгедек біздей емес сияғыңыз.
Ал тілім емес сізді тұрған мақтап.
Пәледен айырдыңыз бізді сақтап.
Ажалдан құтқардыныз ғайыптан кеп,
Өтеймін мұныңызды қалайша ақтап?..
Жәрдем қып, бүйтіп бізге келгеніңе,
Арман жоқ жауымызды жеңгеніңе.
Боламын төрт баламмен сенің құлың
Тақ тұрып батыр сенің дегеніңе..."
Төрт бала "ризамыз" деп бас ұрады.
Сөзіне анасының қосылады.
Лашынға құлдық ұрып шуылдасып,
Ықыласын анасынан асырады.
Бес кептер құлдық ұрып қоймаған соң,
Лашынның жауабына тоймаған соң,
Шарт қойды төрт балаға лашын тұрып,
Бұтақта біраз ғана ойлаған соң:
"Төртеуің бір анадан туған егіз, -
Ер екен, екі айтпайтын мынау дегіз.
Ұшқан соң төртеуіңнің ең үлкенің
Бал уыз нақ тесіңнен тоят жегіз.
Мінеки, менің қояр жалғыз шартым,
Алсаңыз ең үлкенің мойныңа артып,
Өздерің тілендіндер құрбандыққа,
Алмаймын уәдені күшпен тартып..."
Тұрғандай лашын шартын ойынсынып,
Бәрі де ризаланды бойын сұнып.
Үлкені балапанның "ризамын" деп,
Ант қылды иіліп кеп мойын сұнып.
Лашын құс: "күтем, - деді, ұшқанынды,
Андимын, ұшқанынша дұшпанынды. -
Деді де, қош айтысып жөнелді ұшып,
"Алыстан күтемін, - деп, - құштарымды.
Бала кептер Мерзімді соныменен күндер өтті...
Сөз байлап балапанмен лашын кетті.
Құс болды қанат өсіп төрт балапан,
Лашынмен сертті орындар мезгіл жетті.
Судырап жібек жүні гүл-гүл жайнап,
Үшеуі балапанның кеткенде ойнап,
Үлкені отырады жеке қалып,
Тезірек келсе екен деп лашынды ойлап.
Ал қызыл жұпар исі гүл майымен
Судырақ жібек жүнін сылап, майлап
Сыланып, әсемденіп бала кептер,
Отырды лашын ерге өзін сайлап.
Сақтанып бөтен бастақ арам көзден,
Уәде-сертін күтті басын байлап.
Жарқырап көкті кезіп келер-ау деп,
Жыраққа қарап қояр бойлап-бойлап.
Жан-жаққа бала кептер қаранады,
Қомданып жал-құйрығын таранады.
Пәледен кептер сұлу аманында
Лашынды іздеуге енді жаранады.
Бала кептер мен сұңкар
Іздеуге жол-жобасын құрғанынша,
Безеніп көкке құлаш ұрғанынша,
Аспаннан бір ақ сұңқар ағып келіп,
Сап етті кептер мойнын бұрғанынша.
Шарықтап кезген сұңқар көкті шарлап,
Орманды жүреді екен о да барлап,
Кептерді жібек жүнді көргеннен соң,
Құмартып ағады екен оқтай зарлап.
Сұңқарға кептер байғұс: "арыз" деді.
"Бар еді, мойнымда зор қарыз..." деді.
"Уәде берген едім бір лашынға,
Санаушы ем уәдемді парыз" деді.
Сөйлейді жастан жәбір көргендігін,
Кан ішкіш қарақұстың келгендігін.
Қорғауға жыртқыштардан өзін-өзі,
Қарусыз жаратылған зор кемдігін.
Анасын жемек болған қара сұмның,
Лашынның соққысынан өлгендігін.
Жылаған шақаларға жаны ашып кеп,
Лашын ер, сұмның мойнын бөлгендігін.
Сұңқарға бастан-аяқ баяндайды,
Лашынға қалай уәде бергендігін.
Сөйледі ер көңілді лашын құстың
Қалытқысыз уәдеге сенгендігін.
Я, батыр, ғибрат алып ойласын жұрт,
Сенудің нышанасын жоймасын жұрт.
Мұрсат бер, уәдемді орындайын,
Нануды бір-біріне қоймасын жұрт...
Үлкен сын болып еді жас басыма,
Серт қып ем өтірікке баспасыма.
Қолыңа берілейін қайтып келіп,
Ант етем сізден енді қашпасыма...
Кептердің сұңқар зарына исінеді.
Лашынның ерлігіне сүйсінеді.
Кептерге тілегенше ерік беріп,
Ең әділ дүниеде бисінеді...
Түнде ұшқан кептер
Мүгедек кептер сорлы, әлсіз зағып,
Болған соң ақ сұңқарға мұңын шағып.
Талақ қып өтірікпен жан сақтауды,
Жөнелді лашынды іздеп қанат қағып.
Қарамай жолдың алыс, жырағына,
Жыныстың қиын соқпай бұрағына,
Жас кептер түн жамылып зырқырады
Лашынның қиырдағы тұрағына.
Түнде ұшып, өзін-өзін ұрламаса,
Көрінбей сұм көздерге зырламаса.
Кептерді күндіз жалғыз жүргізе ме,
Сұңқар да босатпас ед, жырламаса.
Тоғайды кезді заулап, қанат сермеп,
Лашынға ару төстен тоят бермек.
Сонан соң қайтып келіп ақсұңқарға,
Болашақ салған ісін тағы көрмек.
Айдын көл, судыр қамыс, орман жыныс,
Түнеріп маужырайды түн тым-тырыс.
Ала бұлт аспанда тек ай зырлайды,
Зырлайды кептер, түнмен алмай тыныс.
Кептер мен жапалақтар
Ұйқының мұнарына шомып батып,
Қара жер түн жамылып, қалған қатып...
Жалғыз-ақ қара түнде жем аулайды
Кейбірі мақұлықтардың, күндіз жатып.
Біреуі сондайлардың жапалақтар,
Жем андып, түнделетіп қапалақтар.
Бір жерде тұяғына жем ілінсе,
Қуанып қанаттарын шапалақтар.
Бір екі-үш боз жапалақ жол андыған,
Жем үшін тілеу тілеп қаранғыдан.
Кептерді бір тоғайда ұстап алды,
Баспа ғып бұтақты бір тораңғыдан.
Қуанып жапалақтар алақайлап,
Кептерді жұлмақ болды талапайлап.
Шұбырып сілекейі үшеуінің,
Кептерді аймалады "балақайлап".
Секіріп, жынша күліп сықылдасты,
Сандарын шапалақтап лақылдасты.
Таласып жас кептерге түн ішінде,
Кан толып көздеріне бақылдасты.
Әрқайсы өлтіп, санын шапақтайды,
Икемдеп жас кептерді жахаттайды.
Кептер құс өлердегі сөзін айтып,
Жалынып әрқайсына жапақтайды.
Сөйлейді кептер зарлап кемшілігін,
Мүгедек боз торғаймен теңшілігін.
Лашын мен ақ сұңкардың ерлік қылып,
Істеген қандай бұған кеңшілігін.
Кептер құс зар, мұңының бәрін айтты,
Жалынып сауға сұрап зарын айтты.
Сұңқар мен лашын ерге серт қылғанын,
Қалдырмай бастан-аяқ бәрін айтты.
Сұңқардан мұрсат алып түнделетіп,
Лашынға келе жатқан халін айтты.
"Сертімді орындайын тимендер" деп,
Үш "досқа" кептер жылап жалына айтты.
Шыдаймай аш бөріше алақтаған,
Тілдері сілекей боп салақтаған,
Мәз болып сақылдаған үш жапалақ,
Түстерін өзгертті енді жалақтаған.
Лашын мен ақ сұңқардың істеріне,
Түр кірді сүйсінгендей түстеріне.
Егілген кептердің көз жасын көріп,
Аяныш кірді елжіреп іштеріне.
Өзара жапалақтар қылды кеңес,
Сөйлесіп, тез келісті қылмады егес.
"Мұны егер жәбірлесек" деді үшеуі,
Ешбір жан бізде намыс, ар бар демес.
Зор қылмыс жәбірлесек кешілмейтін,
Өмірі қорлық таңба өшілмейтін.
Лағанат қамытыңдай болар еді,
Мойыннан өле-елгенше шешілмейтін.
Нәпсіге берілмелік сабыр қылмай,
Бұл ерді босаталық жәбір қылмай.
Лашынның мекеніне жеткізелік,
Қараңғы тоғай ішін дабыр қылмай.
Кептердің бұл жолында былай таман,
Қорқыныш талай жер бар бұдан жаман.
Серттерін орындасын жомарт ерлер,
Шығарып сап қайталық есен-аман..."
Солайша үш жапалақ ақылдасты,
Әлгідей әділдікті мақұлдасты.
Өзгертіп құлақтарын ғапу етдеп,
Кептерге жылы жүзбен жақындасты.
"Қауіпті түнде жүру қара орманда,
Жиналған сан жорықшы бар орманда,
Тіл алсаң осы арадан соныра жүр,
Түн ауып жол тосқандар таралғанда.
Егерде енді жалғыз қоркам десең,
Боламыз біз жолбасшы саған көсем.
Орманда түн ішінде жол білмесең,
Мерт болмай өту қиын, аман-есен.
Жиналған ойдан-қырдан қалың жауға,
Сені біз тырысайық алдырмауға.
Белгілі бір жерлермен алып жүріп
Жол тосқан жау көзіне шалдырмауға.
Орманнан аман-есен өткізелік,
Жөніңнен адаспастай дөп түзелік.
Немесе ерінбелік, сертіңе жет,
Лашынның мекеніне жеткізелік..."
Жүруге үш жапалақ жоба құрды,
Істеуге сүйтіп ерлік бетті бұрды.
Дағдылы қараңғы түн қырандары,
Кептерді түнделетіп алып жүрді.
Қанды көз түн ерлері - үш жапалақ,
Дағды алған түн қатуды қанды балақ.
Тырс еткен сыбырлары білінбейді,
Өте сақ: қаранады жан-жаққа алақ.
Аландап әр дыбысқа тоқтап, тыңдап,
Мылқауша ишаратпен шапшаң ымдап.
Орманның қара дүлей арасымен,
Кептерді алып жүрді ептеп, жымдап.
Біреуі ылғи жымдап кептерді алып,
Екеуі кежеуілдеп, жолды шалып.
Кептермен аман-есен қош айтысты,
Лашынның мекеніне әкеп салып.
"Күте алмай ренжітсек біз, ғапу ет" деп,
Кептермен қош айтысты, "сертке жет" деп
Көрсетіп лашын құстың ұя ағашын,
Жөнелді үш жапалақ қайта беттеп.
Кептер мен лашын
Сөйткенше талауранып таң көрінді.
Рауандап атқан аппақ сам көрінді.
Серпіліп түннің көлеңкесі,
Бозарып ала тәбе маң көрінді.
Лашынның кептер келді мекеніне,
Қуанды лашын орнында екеніне.
Кептердің қорықпай бұлай келуінің,
Лашын ер түсінбеді, не екеніне.
Лашынмен аман-есен кездескен соң,
Жолығып оңашада көздескен соң,
Лашынның сонда ғана түсті есіне,
Кептер құс бастан-аяқ сөзді ескен соң.
Сөз көбін шертті кептер бастан-аяқ,
Жатырқап, лашын құстан жасқанбай-ақ.
Сұңқар мен үш жапалақ уақиғасын,
Баян ғып, бір мүлтігін тастамай-ақ.
Сөйледі кептер барлықсыр зарлығын,
Сұңқардың жомарттығын, мырзалығын.
Кез болып, қара орманда достық қылған,
Үш ерге жан-тәнімен ырзалығын.
Лашынға уәде-серт бергендігін,
Түн қатып сол серт үшін келгендігін.
"Сертімді бұзғанымша - деді, кептер, -
Одан да артық менің өлгендігім..."
"Сол сертті енді, міне, орындаңыз,
Жаныма батса-дағы қорынбаңыз.
Сол үшін іздеп сізді келдім, - деді,
Әйтеуір, сертіңізді толымданыз..."
Кептердің келгеніне азаптанып,
Сұңқардан, жапалақтан азаттанып,
Бәрінің жомарттығын салыстырып,
Отырды лашын қайран, ғажаптанып.
Бәрінің ерлігіне сүйсінеді,
Лашын да риза болып исінеді.
"Бәрі де менен артық жомарт-ау", - деп,
Өзіне күмәнденіп, түйсінеді.
Кептерге айтты: "Саған тие алмаймын,
Сені енді жем қылуға қия алмаймын.
Басқалар жомарт болған бір тоятқа,
Қалайша қызығуға ұялмаймын?..
Сен келдің, уәде.