Өлең: Қалижан Бекқожин (Партизан анасы)

Есіз үйде отыр ана,
Күйген жұртта қалған қу бас.
Бар серігі жалғыз ғана
Қасындағы күйелі ағаш.
Отыр жұртта жалғыз өзі,
Қураған бас түскен төмен.
Күйікпенен жанды өзегі,
Қайғысы — өзен түпсіз терең.
Аруақтай сүлде ғана,
Солған жүзі қу кебіндей.
Баққан соны шыр айнала,
Ажал шіркін түр көрінбей.
Қан көзіне күн астынан.
Жалғыз нүкте қаққан елес.
Жалғыз ұлы қан асырдан
Үш жыл болды қайтқан емес.
Есінде түр сол бір күні
Соғыс оты өршіп еді.
От кебінге қала оранып,
Күл жамылды көршілері.
Қой қораға түнде кірген
Жалақтаған көп қасқырдай.
Өңшең неміс қаптап келген,
От құйыннан көз аштырмай.
Құлағына айқай-шудан
Көк жасындай келген бір үн.
Ащы, ызалы дауысынан
Кемпір байғұс білген ұлын.
«Қош бол, ана, қош бол, ана,
Көп күте тұр енді мені,
Өрт лапылдап тұр долдана,
Кеттім соны сөндіргелі».
Айтып соны ол жоғалды,
Көз алдынан болды ғайып,
Көк тұманда ана қалды
Ізін қарап, сығырайып...
«Жұтты ма екен әлде оны да
Мынау сұмдар аузын ашқан.
Әлде мәңгі жоғала ма
Өртте мынау жерді басқан.
Жеті қырдан асып әлде,
Жауды қуып жүр ме екен ол?
Әлде бақыт қонған жерде
Жарын сүйіп тұр ма екен ол?»
Әлсіреді ғарып ана
Жалғыз ұлдың зарыменен.
Боздағандай аруана,
Ана даусы зар илеген.
Қасіретпен күйген іші,
Ойында жоқ өлім деген.
Жалғыз ғана сүйеніші —
Бір үміті келер деген.
Келмеді ол, көрінбеді
Көзіне бір анасының
Өле ме ана Өмірдегі
Көрмей жалғыз қарашығын?
Тағдырына көнбеймін деп,
Сүйретіле жылжыды ана,
Көрмей ұлын өлмеймін деп,
Жолға шықты жылжып қана.
Сүйретіліп жылжыды ана,
Кеткен ұлдың ізін қарап.
Ажал қасқыр жүрді айнала
Жалап аузын жалақ-жалақ...
II
Қасқыр емес жалақтаған,
Қанды неміс жүр соңында.
Әрең, әрең басты қадам
Қарап алға қозғалуға.
Алыста, алда көрінді күн,
Қайта туып ол келеді,
Алтын шашақ шапағымен
Бері қарай дөңгеледі.
Күн астында — қалың жұлдыз,
Арасында — жалғыз ноқат.
Ұлы ма екен сонау жалғыз,
Жетер ме екен соған қуат.
Сығырайып жасты көзі,
Көрді соны, көрді әрең.
Сорап қарап басты өзі,
Ши аяғын әлсіреген.
Өлтіреміз, сен — анасы,
Қайда сенің бұзық балаң?»
Соны айтты да, сорлы ананы
Қамады жау анталаған.
Жыламады ана бірақ,
Көтеріліп тұрды жерден.
Біткендей бір жаңа қуат,
Ана даусы өршеленген.
— Ей, залымдар, өлтір мені,
Жыламаймын, мен қуанам.
Тірі екен ғой сендерге ойран
Салып жүрген менің балам.
Қуанамын тірілігіне,
Қарашығым еді менің.
Қуанамын ерлігіне
Сақтап жүрген ана кегін...
Естіп соны тұрған сұмдар
Ақырғы оғын анаға атты.
Терем, сайда терең сыр бар...
Қансыраған ана жатты.
Топырлаған қалың неміс
Дүрлігіп жүр, нені сезді?
Соны көріп кеткендей ес,
Жетті ананың талма кезі.
Сорлы жүрек қансыраған,
Шыдай алмай аласұрды.
Уа, дариға, көрінсе екен
Көзіне бір қарашығы.
Құбылды екен жүзі неге,
Бір қызарып, бір қуарын?
Наз жүрегі үзілді ме,
Сұм немістің оғы жарып!
Тыйып жасын қан жылаған,
Көзін жұмып жатып қалды.
Әлде ұйқы ма маужыраған,
Бітті ме екен әлде мәңгі?
Жоқ, бір кезде жүрегіне,
Жылы сәуле кетті кіріп.
Уа, керемет, әлде күн бе,
Жанына нұр төккен құйып.
Әлде түс пе көргені тек,
Тек өңіне ұқсады ма?
Көзін ашса, түр күлімдеп,
Жалғыз ұлы құшағында.
Ессіз түссіз жаны күйіп,
Ұлын сүйді мейірі қанбай.
Жатқан шығар әлі сүйіп,
Құшағынан бір шығармай