Мақал-мәтелдер

Мақал — нақыл сөз. Ол өмірдегі түрлі құбылысты жинақтап, түйіп, ықшамдап беріп, бір не екі тармақтан тұратын, алдыңғы жолдарында пайымдап, соңғы жолдарында қорытылған ой айтатын халықтық бейнелі поэтикалық жанрдың бір түрі, ғасырлардан екшеліп жеткен терең мазмұнды, тақырып аясы кең сөз мәйегі. Мақалдар көбіне өлең үлгісінде кейде қара сөзбен де айтылады. Ұйқасқа (“Қайраңы жоқ көлден без, қайырымы жоқ ерден без”), аллитерацияға (“Етігін шешпей ер шыңаймас”), ассонансқа (“Қатты жерге қақ тұрар, Қайратты ерге бақ тұрар”) құрылады. Мақалдар тура және ауыспалы мағынада қолданылады. Ауыспалы мағынадағы сөздер ішкі астары бар, тұтас бір ойды білдіреді (“Бір жеңнен қол шығар, бір жағадан бас шығар”), (“Ырысқа қарай ұл өсер, Қонысқа қарай мал өсер”), (“Ел — ырыстың орманы, ер — ырыстың қорғаны”), (“Ер жігіт үш ақ үй тігеді, үш қара үй тігеді”).

Мәтел — өзінің негізгі түйіндеуін кесіп айтпайтын, бір-бірімен кереғар шендестіруі жоқ, қорытындысы тұспалды, қысқа да нұсқа нақыл сөз. Мақалға өте жақын. Мәтел сыңар тармақ болып келеді. Сөз үстемелене келіп, мақалға айналады. Мысалы, “Қаңбақтан қашсаң, дөңбекке” — мәтел. “Қаңбақтан қашсаң, дөңбекке жолығасың” — мақал. Мәтел тура, ауыспалы, астарлы мағынада қолданылады. Мәтел адамның айтқан пікіріне ой қосады, сезімін әсерлі де айшықты жеткізеді. Ақын-жазушылардың ұтымды сөздерінің біразы Мақал-Мәтелге айналған: (“Ұылымды іздеп, дүниені көздеп” — Абай), (“Жалғанды жалпағынан басып өтіп” — Жамбыл, т.б.).

Мағынасы бар мақал-мәтелдер мында

Қазақша мақал - мәтел: Байлық, ақша, бай, кедей, кедейлік

Бай мақтанса табылар,
Кедей мақтанса шабылар.

Жоқтық ұят емес,
Байлық мұрат емес
Байдың қатыны өлсе, төсек жаңғырар,
Жарлының қатыны өлсе, басы қаңғырар.

Жарлы болсаң да арлы бол.

Бірінші байлық – денсаулық,
Екінші байлық – ақ жаулық,
Үшінші байлық – он саулық
Мақал-мәтелдер
Толық
229,5 -127,5

Мақал - мәтел: Жылқы, ат

Жылқының пірі - Қамбар ата.

Жылқы - малдың патшасы,
Түйе - малдың қасқасы.

Жылқы күнде мінілсе - есек,
Айына мінілсе - ат,
Жылына мінілсе - тұлпар.
Мақал-мәтелдер
Толық
1 0

Қазақша мақал - мәтел: Қонақ

Қонақтан аяғаның шайтанға бұйырар.

Қонақ аз отырып, көп сынайды.

Ораздының отыз қонағы бір келеді.

Қонақ қонған жеріне ауыр,
Тас түскен жеріне ауыр.
Мақал-мәтелдер
Толық
0 0

Сыйластық туралы мақал-мәтелдер жиынтығы

«Сіз» дегеннен не кетеді,
«Сен» дегеннен не бітеді?
Мың «сіз, бізден» бір шыж-быж артық.
Сыйласқанның итіне кет дегенің,
Өзіне кет дегенің.

Иесін сыйлағанның итіне сүйек таста.
Әркім сыйлағанның құлы.
Жақсы сөзіңді сыйлар.

Мақал-мәтелдер
Толық
4,5 -2,5

Мақал - мәтел: Әке, папа

Алты аға бірігіп әке болмас,
Жеті жеңге бірігіп ана болмас.

Әке балаға қарыз,
Бала далаға қарыз.

Әке балаға сыншы.
Мақал-мәтелдер
Толық
173,5 -95,5

Мақал - мәтел: Күз

Малдың төлін күзде сана.

Егіндікті күз суар.
Күз суарсаң, жүз суар.

Күз – береке, байлықтың бастауы.
Мақал-мәтелдер
Толық
0 0

Мақал - мәтел: Аңдар, үй жануарлары

Құланның қасуына, мылтықтың басуы да дәл келді.

Құлан басына күн туса, қодығына қарамас.

Құлан кісінесе, үйірі жиналады.

Түлкі түгінен жазады.

Әр таудың түлкісін, әдісін білген тазы алар.

Қоян көлеңкесінен қорқады, қанжығада табысады.
Мақал-мәтелдер
Толық
0 0

Мақал - Мәтел: Үй, баспана

Туған үйдің түтіні жылы,
Туған ананың күтімі жылы.

Түздегі май ішеді,
Үйдегі зәр ішеді.

Түтін шыққан үй жылы,
Төскейлей шыққан күн жылы.
Мақал-мәтелдер
Толық
99,5 -55,5

Қазақша Мақал - Мәтел: Ер, Жігіт

Азынаған айғырды үйірде көр,
Адамсыған жігітті үйінде көр.

Ай толғанын білмес,
Жігіт болғанын білмес.

Ақ серке қой бастайды,
Ақын жігіт той бастайды.
Мақал-мәтелдер
Толық
52,5 -30,5

Мақал - мәтел: Антоним, Синоним, Омоним

Жаман сөз жылатады, Жақсы сөз жұбатады.

Білімді – алтын көзі ашылатын, Надан жан – қара бақыр шашылатын.

Ең тәтті де тіл, ең ащы да тіл.

Жіптің ұзыны, сөздің қысқасы жақсы.
Мақал-мәтелдер
Толық
2 0
1 2 3 4 5 6 7 8
Мы в соц.сетях