Мақал-мәтелдер

Дос — ажарың, жолдас — базарың.  
Азаматпен дос бол, қадіріңді біледі.

Айрылғысы келген дос аяулыңды сұрайды.
Айрылар дос ердің артқы қасын сұрайды.

Айрылмастай досыңа қайрылмастай сөз айтпа.

Анам берген туған тілім,
Атам берген құрал тілім.

Ана сүті бой өсіреді,
Ана тілі ой өсіреді.

Ана тілің алпыс тілге татиды.

Адам бір-біріне қонақ.

Ат жақсысын мақта,
Адам жақсысын жақта.

Адам қайғысы - заман қайғысы.

Інісі бардың тынысы бар,
Ағасы бардың жағасы бар.

Төркін десе қыз төзбейді,
Көкпек десе түйе төзбейді.

Алтын ұяң — Отан қымбат,
Құт-берекең — атаң қымбат,
Аймалайтын — анаң қымбат,
Асқар тауың — әкең қымбат

(Қазыбек би).

Бұлбұл гүлзарын сүйеді,
Адал адам Отанын сүйеді.

Білім басы - бейнет, соңы - зейнет.

Ғылым – теңіз, білім – қайық.

Әкесіне қарап ұлын,
Шешесіне қарап қызын таны.

Әкесіне тартып ұл тумас,
Шешесіне қарап қыз тумас.

Адамның табиғатсыз күні жоқ,
Табиғаттың оны айтар тілі жоқ.

Табиғат жер байлығы, Батырлар ел байлығы.

Нөсер алдында найзағай ойнайды.

Күн күркіресе, көп дүркірер.

Күркіреген бұлттың жаңбыры аз.

Боранда күні ит пен бала құтырады.

Туған жердің ауасы да шипа,
Туған жердің жуасы да тәтті.

Туған жердің тасы да таныс

Туған жердің күні де ыстық, түні де ыстық

Нан бар жерде ән бар

Дәнді шашпа, нанды баспа.

Нан— тамақтың атасы
Ынтымақ — көптің батасы.

Ас адамның арқауы.

Жұт жеті ағайынды, жиенім сегіз.

Жеті атасын білмеген ұл жетесіз.

Жеті атасын білген ұл
жеті жұрттың қамын жер.
Өзін ғана білген ұл
Құлағы мен жағын жер.

Әуелгі байлық — ден саулық,
Екінші байлық — он саулық,
Үшінші байлық — ақ жаулық.

Денсаулық — зор байлық.

Кітап - алтын қазына.

Кітап алтын сандық:
іші толған қазына, құт,
оқы, оқы, ойыңа тұт.

Кітап - білім бұлағы,
Білім - өнер шырағы.

Ақ шашты ана: "жастығым — балам" дейді.
Ақылды бала: "ай-күнім — анам" дейді.

Алты ұл тапқан ананы "ханым" десе болады.
Сыйласа білген адамды "жаным" десе болады.

Батыр мың қол бастайды,
Шешен тар жерде сөз бастайды.

Батыр ортақ, бақ жалқы.

Батыр ортақ, ер ортақ,
күн ортақ, ай ортақ.

Айтқызған - жамандықтың белгісі,
Қамшылатқан - шабандықтың белгісі.

Адам мен адам арасы, аспан мен жердей.

Ақ сауыттың жағасы бар, жеңі жоқ,
Шын жақсының ашуы бар, кегі жоқ.

Ай - ортақ, күн - ортақ, жақсы - ортақ.

Ақсақ қой түстен кейін маңырайды.

Таңбасыз тай, енсіз қой болмайды.

Қой сүйеді баласын «қоңырым» деп,
«Ештеңені білмейтін момыным!» деп.
Сиыр сүйеді баласын «торпағым» деп,
«Қараңғыда баспаған қорқағым!» деп.
Түйе сүйеді баласын «боташым» деп,
«Жаудыраған көзіңнен тоташым!» деп.
Ешкі сүйеді баласын «лағым» деп,
«Тастан тасқа секірген шұнағым!» деп.
Жылқы сүйеді баласын «құлыным» деп,
«Тұлпар болып жүгірер жұрыным!» деп.

Мал – баланың шашуы.

Рахат түбі — кейіс,
Бейнет түбі — кеңіс.

Ер дәулеті — еңбек.

Келген дәулет,
Кеткен бейнет.

Ынтымақ түбі –игілік,
Тірлік, тірлік түбі – бірлік.

Ағайын тату болса – ат көп,
Абысын тату болса – ас көп.

Алтау ала болса,
Ауыздағы кетеді;
Төртеу түгел болса,
Төбедегі келеді.

Тозған қазды
Топтанған қарға алады.

Намысы бар жігіттің,
Нар күшіндей күші бар.

Намысы жоқ жігіттің намыспен не ісі бар?

Намысы бар жігіттің нар күші бар,
Намысы жоқ жігіттің қай күші бар?

Көл көлге құяды,
Сел селге құяды — шұқанаққа дым да жоқ.

"Көлмін" деп көпіресің ішінде бір балығың жоқ.

Көл тартылса кұс қашар.

Казғанмен су шықпайды қыр басынан

Қара суға жапалақтап қар жауса қара балық ұрық салады.

Бала тәрбиесі бесіктен.

Қар қылаумен өседі,
Бала сылаумен өседі.
Таяқтау оңай, тәрбиелеу қиын.

Тұңғышыңды дұрыс үйретсең,
Соңғылары өздері үйренеді.

Азған елдің баласы бірін-бірі жамандар,
қақпан құрып алдына құлатуға амалдар.

Озған елдің баласы бірін-бірі "батыр" дер,
қойны-қоншы құйылып, толып тұрған ақыл дер

Аз қойда айран бар, өре жоқ,
Аз елде азар бар, төре жоқ.

Құс қанатымен ұшады, құйрығымен қонады.

Ит тамағы үшін жүгіреді.
Құс тамағы үшін ұшады.

Тоты құс бойына қарап зорланады, аяғына қарап қорланады.

Жақсыға жақын көп.

Жақсыны көрмек үшін.

Жақсыда өкпе болмас.

Айтқан ақыл дарымас,
Алақұйын адамға;
Дамыл таппас, дағдармас,
Жығылғанша аранға.

Жапа шегіп, жай жату -
Жасықтықтың белгісі.
Ерте жатып, кеш тұру -
Пасықтықтың белгісі.