Курстық жұмыс: Психология | Кіші мектеп жасындағы оқушылардың қазақ тілі пәнінде білім білік дағдыларын қалыптастыруын әдістемелік негіздері

Мазмұны

Кіріспе

І-тарау. Бастауыш сынып оқушыларының оқу жұмысын
ұйымдастырудың педагогикалық- психологиялық негіздері

1.1. Кіші мектеп жасындағы оқушыларды оқытуда оқушылардың жас ерекшелігін ескеру.
1.2. Оқыту барысында оқушыларға білім, білік дағдыны қалыптастыру жолдары.

ІІ-тарау. Кіші мектеп жасындағы оқушылардың қазақ тілі пәнінде білім
–білік, дағдыларын қалыптастыруын әдістемелік негіздері.

2.1. Бастауыш мектептегі қазақ тілі пәні мазмұнының құрылымдық
ерекшеліктері.
2.2. Қазақ тілін оқыту барысында оқушыларға білім,білік, дағдыларын
қалыптастырудың тиімді әдіс- тәсілдерін жүзеге асыру жолдары.
2.3. Сабақ жоспарының үлгілері.

Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер

І-тарау. Бастауыш сынып оқушыларының оқу жұмысын ұйымдастырудың педагогикалық-психологиялық негіздері.

1.1. Кіші мектеп жасындағы оқушыларды оқытуда оқушылардың жас ерекшелігін ескеру.

Тәуелсіз Қазақстан Республикасының өмірінде болып
жатқан қоғамдық өзгерістер жаңаша мазмұн мен бағыт бағдар беруде.
Еліміздің заңдылықтарына сәйкес сай білімді әрі жан – жақты
жастарды тәрбиелеу – басты мақсат.
Егеменді еліміздің ертеңгі болашағы, тірегі елдің тізгіні
солардың қолында. Сондықтан жоғарғы деңгейде педагогикалық білім беруді бүгінгі талаптарға сай ұйымдастыру оқу тәрбиесі жұмысының тиімді әдіс түрлерін оқытудың жаңа технологиясын енгізу - қазіргі уақыт талабы.
Ұрпақ тәрбиесі – адамзат баласының асыл мұраты. Келешекте
жастар қандай болу керек деген жанды сұрақ әрбір саналы адамды ойландыратыны сөзсіз. Сондықтан Елбасымыз Н.Назарбаев "Халқымыздың алдында ХХІ ғасырды құрушы ескер, өмірге икемделген жан – жақты мәдениетті, жеке тұлғаны тәрбиелеу керек" – деп жауапты міндет қойып отыр.
Сондықтан осы міндеттер орындалуы – Бастауыш мектептен
басталады. Білім негізі осы жастан басталады. Атамыз қазақ "баланы -жастан" деп бекер айтпаған ғой. Өмірге деген көзқарасты, білім-біліктің дағдысының алғашқы негізін беретін осы бастауыш мектеп. Сондықтан оқыту мен тәрбиелеуде – бастауыш мектептің атқаратын ролі өте зор. Өйткені, бұны ғылыми тұрғыданда дәлелденген.
Оқушылардың алғашқы білім және ғылым негіздерімен
қаруландырып олардың білуге деген қызығушылығын, құштарлығын арттырып, біліктілігін ұштап, жан-жақты дамуымен қамтамассыз ету.
Қазіргі қоғамда болып жатқан өзгерістерге байланысты,
заманның жаңа талаптарына сай бастауыш мектеп үрдісіне қойылатын сұраныс күрделене түсті. Осы кезеңде оқушылардың білімі мен дағдысын қалыптастырып қоймай оларды дамыта оқыту үрдісін құру жолдарын ғылыми педагогикалық негіздерін жаңарту да қарастырылады. Яғни оқушылардың білімін, дағдыларын жоғарғы дәрежеге жеткізу мақсатында, оқыту үрдісінде талаптар, тәсілдер және жаңа техналогиялар мен әдістерді қолданылуы керек
Мұғалім оқушылардың зердесіне алғашқы қарапайым
ұғымдарды, қабылдауға дайындау. Оның мағынасын түсініп, қабылдауды, олардың әрі қарай оданда күрделі ғылыми ағымдарды меңгеруіне мүмкіндік беру.
Осындай салауатты саналы адамзат тәрбиелеу үшін оқытушы
оқушының оқу – тәрбие процесінде әрбір баланың жеке басының ерекшелігін есепке алуы тиіс. Осындай жалпы заңдылықтардың бірі мынада: балада жаңа психологиялық құрылымдардың пайда болуы міндетті түрде баланың өз белсенділігімен байланысты жаңа құрылым тіпті ол оқыту үстінде мысалы тәсіл үстінде сырттан берілсе де іс - әрекетке енгізуі, осы іс - әрекетті өзгеріске түсірумен байланыстыруы тиіс. Белгілі бір матералды игерудің өзі түрліше жүзеге асады. Оны қазіргі кезде мектепке арнайы дайындалған стандарт бағдарламада көрсетілген оқушыға мұғалім сол бағдарламаға сүйене отырып, өзінің тәжірибесіне сүйене отырып жеткізеді. Бұл жерде баланың даму дәрежесіне қарай түрлі психологиялық ерекшеліктерге көңіл бөліп, педогогикалық шарттарды талап етеді. Игеру процесінде бала бағыттылық сана және іс - әрекет ерекшеліктері бар және адам ретінде көрінеді. Баланың жеке басының негізгі жақтарының дамуы игеру механизмінің өзгерісін туғызады, таным психикалық процестерінің (түйсік, қабылдау, зейін, ойлау, сайлау. т.б.) дамуымен бірге баланың психикалық қасиеттері де (қабілет, бейімділік, мінез.) қалыптасады. Осыған байланысты ойлаудың қабылдағыштық бақылағыштық білуге құмарлық, тапқырлық, іздемпаздық сияқты болымды жақтарыда жетіле түседі. Іс - әрекеті процесінде әр түрлі қиыншылықтарды жеңу үшін жеке адамда шешімділік, өзін - өзі ұстай білу, батылдық, табандылық, төзімділік сияқты ерік қасиеттері пайда болады.
Ал ерік дегеніміз – адамның белгілі бір мақсатқа ұмытылуы мен
белсенді қимылы. Осының арқасында белгілі бір жастағы балаларға тән жетекші бағыттылық ерекшеліктері ескеріліп отырылуы қажет.
Қазіргі оқу- тәрбие процесінде әр баланың бойындағы жеке
басының ерекшеліктері есепке алынуы тиіс. Әр баланың ұғымы, сезімі, танымы, қабылдау қабілеті әр түрлі. Ең бастысы - әр баланың жеке басын құрметтеу. Бұл мақсат орындалуы үшін психикалық даму әлеуметтік тәжірибелі меңгеру жолымен оқыту арқылы жүзеге асады, яғни тек оқыту психологиясы үшін де басты идея болып табылады.
Тәрбие нәтижесінде қалыптасқан адамның қажеттіліктерін,
оның мұратын бағалауын әрі өзін-өзі бағалауын білдіретін жеке адамның іс-әрекетінің жиынтығы, позициясы жоғарғы өтетін ішкі жағдайлар арқылы болатын түрлі сыртқы іс-әрекет әсерлері жеке адамның бір шама тәуелсіз етеді. Бұл идеяны жүзеге асыра отырып, совет психологтары жеке адамның психикалық процестерімен қасиеттерін белсенді қалыптастырудың стратегиясын жасады. Психикалық дамудың жеткен дәрежесі тіркеумен ғана шектелген басқа психологиялық- педагогикалық концепцияларға қарама-қарсы, совет зерттеушілері белсенді қалыптастыру жолымен баланың психикалық дамуының эксперименттік үлгісін жасады. Советтік педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясының концепциясының бірі ақыл-ой әрекетінің кезеңмен қалыптасу теориясы болды. Ақыл-ой әрекеті білімдер алу үшін оқушылардың іс-әрекеті процесінде, әрекеттердің белгілі бір жүйесін оларды орындауы жағдайында және соның нәтижесінде жүзеге асады. Педагог міндеті- осы процесті жақсы басқара білуі, оны бақылауы тиіс.
Бастауыш мектеп жасындағы жаңаны игеру оқу әрекетінің
маңыздылығы мен, танымдық ынталарының артуымен тығыз байланысты. Баланың оқу әрекетін қалыптастыруда ол оқуға, өзін қадағалай (өз білімін, өз іскерлігін), өз жетістіктерін бағалай білуге бағдарын қамтитындай етіп ұйымдастыру маңызды. Оқу процесінде бала үшін жаңаны танып білу мәнді қызықты болуы тиіс.
Психикалық құрылымдар дамуының жалпы заңдылығы болып
олардың субьекті іс-әрекеті негізінде қалыптасуы есептеледі. Бұл әрекет ересек адамның көмегі және басшылығы арқылы ұйымдасуы мүмкін. Балаларды оқыту процесінде дамудың жалпы заңдылықтарынан басқа бала психикасы дамуының әр жағына тән нақты педагогикалық шарттарды ескерудің маңызы бар. Оқыту процесінде оқушылар әртүрлі оқу пәндерінен білімдер мен әртүрлі іс-әрекет үйренеді, оқу үстінде балалар адамзаттың және тұтас алғанда ғылымның өткен жолын қайталамайды. Білімдер мен іс-әрекет тәсілдерін балалар жаңадан ашып жатпай, сырттан берілгенді игеріп отырады. Өзіндік міндетіне байланысты жаңа іс-әрекет жаңа тәсіл міндетті түрде оқытуға енгізіледі де сол мәселені шешудің құралы болады. Балалар жаңа міндеттің өздері бұрын орындағанымен салыстырмалы түрде қандай өзгешілік бар екенін түсінуі тиіс. Тек осы жағдайда жаңа іс-әрекеттің қандай бір ерекшелігін байқайды. Тәсілдер мен білімдерді оқушылардың нақты іс-әрекеттерін нәтижелі қолдануды қамтамасыз ететін психологиялық механизмдердің қалыптасуымен дамуы басқаша педагогикалық жағдайларда өтеді. Тәсілдерге қарағанда, іс-әрекет тәрізді даяр түрде беруге болмайды. Олар біртіндеп, нақтылы материалмен іс-әрекет жасау процесінде қалыптасады. Арнайы жаттығулардың көмегі арқылы балаларда білімдер мен іс-әрекеттер тәсілдерінің өте жоғарғы дәрежеде қолдануын қамтамасыз ететін ой-әрекеттерін қалыптастыруға болады.
Жеке адамның жалпы қасиетінің, атап айтқанда бағдарының
ұйымшылдығының, еріктілігінің қалыптасуына ерекше жағдайларды талап етеді. Балалар өз іс-әрекетін жоспарлау, даярлау, орындау, бақылау және бағалау деген кезеңдерін ажырата білуге үйретеді. Әсіресе төменгі сынып оқушылары жоспарлауды, бағалауды және бақылауды үнемі тастап кетіп отырады. Сондықтан оларды жүзеге асуына педагогтың тікелей нұсқаулары мен бақылауы, кейін түрлі белгілер арқылы үнемі сырттай қостап отыру керек. Мақсаттылықты қалыптастыру- баланың жеке басын жан-жақты қамтитын күрделі процесс. Бір жағынан балаларды орындайтын жекелеген іс-әрекетті нәтижесімен ұштастыра білуге мақсаттарын міндеттердің өзгеруіне қарай іс-жағынан, балалардан белгілі нәтижеге жетуді, іс-әрекетті аяғына дейін жеткізуді, берілген талаптарды ескеруді, ғана талап етіп қоймай алынған нәтижені бала үшін ерекше бөліп қарап, көзделген мақсат, міндет тұрғысынан оны талдап, тәуір нәтижеге жеткен балаларды атап өту қажет. Мұның өзінде бағалау бала түсінігінше формальды міндетті сипатта болмай, оның осы іс-әрекеттегі жетістіктерін талдаумен байланысты болуы тиіс. Бағыттылықты қалыптастыру шарттары осы іс-әрекет ерекшеліктерін бөліп көрсетуді және оның іс-әрекетті орындаумен байланысты баланың жеке басына баға беру арқылы қол жетеді. Баланың даму процесін оның қайсібірі жағынан өзгеруімен сипаттауға болмайды, өйткені бұл күрделі әрі көп жақты процесс. Сондықтан психологиялық дамудың алуан жақтарының қамтамасыз ететін педагогикалық шарттарда сан түрлі.
Педагогикалық ғылымдар салалары өзара бірыңғай байланысып,
қисынды бір ізгілікпен дамиды. Педагогика ғылымы басқа ғылымдармен тығыз байланыста дамиды. Адамды жан-жақты және жарасымды етіп тәрбиелеу проблемасын шешу үшін педагогика басқа ғылымдармен байланысып отырады. Әсіресе соның ішінде- Философия ғылымы.
Философия табиғат пен қоғам дамуының жалпы заңдарын
түбегейлі мәселелерін зерттейді, өмір шындығын танып білуге көз қарастың негізгі жүйесі болып табылады, адамды күшті идеялық сенімге, айқын түсіне білушілікке тәрбиелейді. Тәрбиенің мақсаттары халыққа білім берудің мазмұны педагогикалық процесті ұйымдастыру сияқты проблемаларды зерттеудің барысында, педагогика ғылымы алдын –ала болған нақтылы әдіснамалық жүйеге сүйенеді. Ғылым педагогика тәрбие процесінің ерекшеліктерін негізгі кезеңдерін, басқа құбылыстармен өзара қатынастарын қарастырады. Олардың заңдылықтарын анықтап қалыптастырады.
Педагогика материал үстік диалектиканың қарама-
қарсылықтардың бірлігі мен күресін, сан өзгерістерінің сапа өзгер істеріне ауысу және теріске шығаруды негізгі заңдарын тәрбие, білім беру және оқыту барысында шығармашылықпен пайдаланады. Бұны ғылыми философия тұрғысында былай түсіндіруге болады: ескінің орнын жаңа басады, дамудың кезеңі екінші кезеңге ауысады деген сөз.
Қай саланың, өзінің бұрынғы өмір сүру формасын теріске
шығармайтын дамудың болуы мүмкін емес деген қағида пайда болады.
Педагогиканың тағы бір шарты психологияға тығыз байла-
нысты. Педагогика тәрбие мен дидактикаға психологиялық ғылыми мәлметтерге сүйене отырып зерттелді ол педагогика осы мәселелерді терең пайдалана отырып адамды қалыптастыру үшін тәрбие мен оқыту және білім берудің тиімді әдістері мен құралдарын анықтап ашады.
Осы екі ғылымдардың зерттейтіні адам.
Педагогика ғылымы мектеп гигенасымен тікелей байланысты. Мектеп гигиенасы жас ұрпақтың денсаулығын сақтау нығайту және дамыту жайындағы ғылыми ғылым мектеп ғимаратында, сыныпта таза ауа желдеткіші жоқ болса, оқушылардың басы ауруы мүмкін. Жарықтың нашарлығы баланың көзіне әсер етеді, көру мүшесінің қызметін нашарлайды. Міне біз педагогикалықтың бірнеше шарттарына тоқталдық. Солардың барлығы сай болған жағдайда біз баланың өз деңгейінде оқытуымызға мүмкіндік болады. Біз педагагикалық ғылыммен психологиялық ғылымды бөле жара қарамай осы екеуінің құрылуының алғашқы тәжірибелеріне сүйене отырып, осы екеуін практикамен жақындастыру тек оқыту мен тәрбиелеу процесінің өзіндік эксперименттік зерттеу жолында ғана мүмкін. Педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясының маңызды теориялық әрі методологиялық міндеттерінің дұрыс шешімдерін табу болады. Бұл жерде оқыту процесіне қатысты бар психологиялық дамудың қайнар көздері деген проблема алдыңғы орынға шықты.
Педагогикалық және жас ерекшелігі психологияның дамуын
мынадай тұрғыда қарауымыз мүмкін. Бұл үшін оқытумен тәрбиелеудің жолдарын, маңызды тәсілдерін анықтап балаға деген қарым-қатынасты ересек адамдармен салыстыра отырып олардың өздеріне тән ерекшеліктерін түсіністік пен қарап кез келген қиындықты шешуге болады. Осы педагогикалық және жас ерекшелігі психологияның саласында психиканың қайнар көздері (фактор) әртүрлі түсіндіруші екі ағым айқындалады.
1. Биологиялық факторды биогенетикалық даму дейміз. Бұл дегеніміз туа бітті ерекшеліктерін мойындау.
2. Социогенетикалық дамуы. Оның мінез-құлқы мен дамугенетикалық білімділігі - қоршаған ортаға байланысты белсенділігі.
Адамның психологиялық дамуының әлеуметтік табиғатын ескеру бұл процестің күрделілігімен сан қырлылығын түсінуге мүмкіндік береді, өйткені адамның бүтіндей дамуы, яғни жеке адамның дамуы ретінде көрінеді. Балалардың дамуының оқыту процесіндегі ең басты және анықтаушы жағы білімдерді іс-әрекет әдістерін күрделінуден тұрады. Мысалы: 6-7 жасар баларға заттарды арнаулы белгілері бойынша біріктіру үшін эталон - үлгі қолдануды үйреткен жағдайда, балалардың жіктеу операция-сының механизмі мен даму сатыларын елеулі өзгеріске түсіреді. Балалар жаңа операцияларды олардың өздеріне тән функцияларында, яғни берілген операция орындау құралы болатын іс-әрекетпен байланыстырып игеруі керек. Мысалы:1-ші сынып оқушылары арифметикалық амалдарды арифметикалық есеп пен шығарады. Ал бала кері есеп құрастыру барысында қателесуі мүмкін.Мысалы табақшада 6-ы алма бар, оның 2-ін Сымбат алды. Табақшадан Айгерім біреуін алды. Қалғаның Жандос алды. Жандос неше алма алды? Деп бұл есепке кері есеп құрастыруға болады.
1.Сонымен оқыту мазмұны балалар игеретін білім мен іс-әрекет тәсілдерінің ерекшеліктері оқытудағы білізділік балалар дамуының негізгі қырларының бірін сипаттайды. Мысалы: арифметикалық санды салыстырмалы түрде шығарту.
2. Оқушыға ойыншықтарды бөліп беріп, оны санатып қайсыні, көп екенін айтқызып, орындату.
Мұндағы мақсат есептің шығарылуда нақты шарттармен
үйлестіріп және шарттардан осы қарым-қатынасқа сай келетін элементтерді бөліп шығаруы тиіс. Оқушыларды мұндай арақатынаста, жоғарғы формаларына (нақтылы және абстрактілі білімнің арақатынасын белгілеп, байланыстыра білуге үйретіп отыру керек. Осылардың барлығын меңгерту үшін оқытушы дидактикалық теорияны басты ролде алып отыру керек. Оқушыларды .......