Курстық жұмыс: Экономика | Инфляция немесе құнсыздану

Мазмұны

Кiрiспе

I-ТАРАУ. Құнсызданудың теориясы.
1.1. Құнсызданудың мәнi
1.2. Құнсызданудың түрлерi

II-ТАРАУ. Экономикадағы инфляциялық процесстерi.
2.1 Құнсызданудың себебi.
2.2 Құнсызданудың өлшемi

III-ТАРАУ. Инфлияцияның шарттары
3.1. Инфляцияға қарсы шаралардың мемлекеттiк жүйесi
3.2. Сұраныс инфляциясы.Инфляция деңгейін өлшеу.
3.3. Сұраныстың құнсыздануы және шығындары

Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тiзiмi

I-ТАРАУ. Құнсызданудың теориясы.

Экономикадағы тұрақты құбылыс сияқты құнсыздану алтын стандартты жоюға және қағаз ақшалардың айналымына кiрiспеде пайда болды. Бұдан басқа, өнеркәсiптiк және кешiрек ғылыми-техникалық өрлеудiң шоғырландыру және өндiрiс көрсетiлген бағаны орталықтану, үдеген және күшейткен әсерлерiмен шаруашылық үйлесiмдiктерiнiң тепе-теңдiктерi бұзады , сұраныс және сөйлемнiң байланысында негiзделген баға белгiлеулердi жүйенi соның iшiнде және мемлекеттiк реттеулердi күшейтудiң қажеттiлiктерi шақырады. Құнсызданудың барлығы бiрiгiп база болды. Құнсыздануды тұңғыш рет теориялық дәлелдеудi Дж Кейнсом әзiрлелдi, Ұлы жабығудың әсерiмен 1929-1933 жылда кәсiпкерлердiң сұранысының активизациясы және тұрғын халықтың тұжырымдамасын ұсынған. Дағдарыстан шығатын тәсiлдiң бұл тұжырымдамасын iске асыруды нарықтық экономиканық созылмалы құбылысына құнсыздануды айналды. Басқаша айтқанда, әлеуметтiк мәселелердiң шешiмi нарықтық экономиканы өркендеу төлемi болды. Кейнс қоғамдық өндiрiс және қолы тимейтiндердiң динамигiнiң өлшемдерi қамтамасыз етiледi, сөйлемнiң факторлар емес сұраныстың факторларына қорытындыға келдi. Iлтипаттың орталығында қарастыру сонымен бiрге сұранысқа ықпал ететiн факторлар құрастыратын сұраныстары болуы керек. Жиынтық сұраныс - тауарлар және үй шаруашылығы қызметтердiң ұлттық өндiрiсiнiң бұл нақты көлемi, кәсiпорын және мемлекет бағалардың деңгейi мәлiметте сатып алуға дайын.
Жиынтық сұраныстың өсуiн екi факторлар арқылы анықталады :
Тұтынушылардың психологиясы. Тұтынуға әуестенулердiң табыстарын үлкеюмен төмендетедi , жинақтарға әуестенудi үлкейтедi. Iргелi салым тиiмдiлiктi төмендету. Инвестиция үлкейту үшiн iргелi салым қарыз құны және күтiлетiн пайдалылықтың аралығында алшақтық үлкейткен қарыздарға пайыздар азайтуға ұсынылды, олардың шектi тиiмдiлiгiн тұрғызады. Мемлекеттiң инвестициялық қызметiн кеңейтудi бағыттауға ойластырады , қоғамдық жұмыстардың ұйымы - тас жолдардың құрылысы, жаңа аудандарды , кәсiпорындардың құрылысын ең алдымен игередi. Ең кем табыстар пайда болатын әлеуметтiк топтардың мүдделерiнде табыстарды қайта бөлудi бұдан әрi айқындалды. Сондай саясат бұл әлеуметтiк топтардың сұранысы үлкейтiп, жаппай сатып алушылардың ақшалай сұранысы жоғарылатуға шақырылады. Қоғамдағы тұтынуға әуестенудi үлкейту керек.
Қортындысында Кейнс өндiрiсі кеңидi , қосымша қызметкерлер тартылып , жұмыссыздықтар қысқару туралы бекiттi. Кейнс екiншi сұранысты реттеудiң екi аспабын қарастырды - несие - ақшалай және бюджеттiк. Инвестицияны басылуды уақытында (реттеудiң ақшалай - несие әдiсi ) проценттi жалақының деңгейiн төмендетедi. Демек бас iлтипат бiлдiру (реттеудiң жанама формасы) проценттi жалақыны төмендету емес, бюджеттiк саясат, соның iшiнде мемлекеттiк фирмалардың инвестициялары жағдай жасайтын шығындарын үлкейту керек.
Маңызды рольдi теорияны Кейсиандық мультипликатордың тұжырымдамасы ойнайды. Мультипликатормен табысты инвестициялардың көлемiн үлкеюмен бұл өсу шақыратын өсудiң аралығында байланыс бiлдiретiн коэффициенттер түсiнедi. Ол инвестицияларды өсуден ұлттық табысты өсудiң тәуелдiлiгiн көрсетедi. Кейнс (кейсиандық емес) қолдаушы толықтырды және оның жағдайлары айқындайды. Олар табысты өсуден инвестицияны өсудiң тәуелдiлiгi көрсететiн үдеткiштiң ұғымдарын енгiздi. Кейсиандықтар емес экономиканың үздiксiз , динамикалық бойының схемаларын мультипликатор және үдеткiштiң өзара байланысынан сүйене әзiрледi. Көтеру және басылу шарттарында экономиканы реттеудiң теориясы жасалған. Мемлекеттiк бюджеттен кейiн белгiлi дәрежеде циклдiк тербелiстерде автоматты сезiнуге шақырылған экономикаларды реттеу туралы ереже стабилизаторларды қолданып (стабилизаторлар ретiнде салықтар, әлеуметтiк сақтандырумен төлеу, жәрдемақылар сөз сөйлейдi ) бұл тербелiстер жұмсартуға әзiрлеген. Қарама-қарсы тұжырымдаманы монетаристiк мектеп ұсынды. М.Фридмен оның iрi өкiлi бағалардың әрқашан және өнiм өндiруге ақшаларының молдығымен шақырылған ақшалай феномен барлық жерде сөйлеушi тұрақты және үздiксiз бойы құнсызданумен түсiндi. Монетарис арқасында iшкi тенденциялардың нарықтық шаруашылығы тұрақтылықты арман етедi. Егер диспропорциялар орын алса, онда бұл сыртқы кiрiстiң нәтижесiнде болады. Мемлекеттiк реттеушiлердiң саны минимумға дейiн қысқарады , (атты әкiмшiлiк әдiстер ) салық , бюджеттiк реттеудi шығарылады. Шаруашылық өмiрiне әсер ететiн бас реттеуiш ретiнде ақшалай импульстер қызмет көрсетедi , ақшалай бұқара тұтынушылар, фирмалардың шығындарының шамаларына ықпал етедi; ақшалардың массасын үлкеюдi өндiрiстiң бойына тудырады , өндiрiс қуаттарын толық жүктейдi. Ақшалай бұқара өзгерiс экономикада әсер тигiзетiндiгi , бiрден емес, кейбiр кешiгумен және бұл керексiз бұзылуларға келтiре алады , онда монетаристовты пiкiрмен , қысқа мерзiмдi ақшалай саясаттан бас тартуы керек. Фридмен ақшалай саясат ақшадағы сұранысы және сөйлемнiң аралығында сәйкестiктiң табысына бағыттауы керек болғандығы шықты. Ақшаның өсу жалғасы (ақшаларды өсудiњ пайызы ) бағалардың тұрақтылығын қамтамасыз етуi керек. Фридмен ақшаларды өсудiң әр түрлi көрсеткiштерiмен күрделi маневр жасайтынын қиын деп есептедi. Орталық банкке қысқа мерзiмдi реттеудiң саясатын коньюктурасынан бас тартуы және ақшалай бұқара экономиканы, бiртiндеп үлкеюдегi ұзақ мерзiмдi әсердiң саясатына өтуi керек.
Фридмен ақшалардың өсу қарқынын таңдауда 2 фактор қамтып көрсететiн ақшалай бұқара механикалық өсудiң ережесiн негiзге алуға ұсынады : күтiлетiн құнсызданудың деңгейi және қоғамдық өнiмнiң өрлеу қарқындары. Сонымен, монетаристтiк көзқарастарға сәйкес, ақша қозғалыс және өндiрiстi даму анықтайтын бас салалар болып табылады. Ақшадағы сранысы (не қамтамасыз етiледi, жеке алғанда, жинақтарѓа әуестенумен ) өсуге тұрақты тенденциялы болады , ақшадағы сұранысы және айналымдағы ақшаларды (белгiлi бiр екпiнмен ) бiртiндеп үлкеюге курс өткiзу қажет және олардың сөйлемiнiң аралық сәйкестiк жабдықтары қажет.


1.1. Құнсызданудың мәнi

Инфлиция - қағаз ақшаның құнсыздануына байланысты болатын әлеуметтiк – экономикалық құбылыстар жиынтығы, басқаша айтқанда айналыстағы ақша өлшемдерi мөлшерiнiң тауарлар бағаларының қосындысынан артып кетiп, осының нәтижесiнде тауарлар мен қамтамасыз етiлмеген ақшаның пайда болуы . Айналымда болатын қағаз ақшалардың көлемi сондай шарттарда ерекше мән алады : егер ол тауар айналымының қажеттiгi асса, онда артық ақшалай эмиссияның нәтижесi сияқты құнсыздану пайда болады.
Құнсыздану ақшалай нарықтағы тепе-теңдiктiң маңызды бұзылуларды шақырады. Ол экономиканың ең ауыр кеселдерiнiң бiрi болады. Нарықтың тетiгi әкiмдiк - командалық жүйемен қиратқан нарықтық шаруашылықтар да, нарықтық та оның симптомдарын жазып қойған.
Құнсыздану әр түрлi факторлармен шақырыла алады: төлей алатын сұраныстың бойынан, сұраныспен пайдаланбайтын тауарлардың нарығына түсу ақшалардың артық санының шығарылымы, тауарлардың өндiрiсiнiң артта қалуы.
Олардың бағасыздануына тудыратын қағаз құнсыздану - қаржы каналдарын асыра толтыруды ақшалай.
Соңғы уақытқа дейiн бiздiң санамызда “Инфлияция” (латын сөзiнен алғанда inflatio - қампию) деген ұғым капитализмнiң кеселi ретiнде орнықты. Құн заңы әрекетiмен анықталатын тауар ақша қатынастарының болуы инфлияциялық процесстердi тудырады.
Инфляцияның себебi, әрекет ету механизмi, көрiнуi және оның зардаптарымен күресу жолдары бұрын соңды бiздiң елде терең зерттелмеген.
Инфляцияның басты ерекшелiгi - қоғамдық ұдайы өндiрiстiң барлық факторларына қатысты сан алуан себептерден туады.
Басқаша айтқанда, инфляция бүкiл шаруашылық механизiмiнiң қызметiнен туындайды. Инфлияция адамзат тарихында жаңа құбылыс емес, оның бай тарихы бар.
1775 -1783 жылдары Солтүстiк Америкада тәуелсiздiк үшiн болған соғыс доллардың құнсыздануына әкелiп соқтырды. Франция 1789 – 1794 жж. Революция кезiнде өндiрiлген қағаз ассегнаттар жетi жылда 883 есе құнсызданды.
Алғашқы рет “Инфляция” – деген ұғым ақша айналымына қатысты АҚШ- та азамат соғысы кезiнде (1851-1865 жж.) орасан зор гривналар ақша орнына қолданылған күмiс кесек (450 млн. доллар) шығарылуына байланысты қолданыла бастады, ал оның төлем қаблетi 2 жылдың iшiнде 60 % -ке дейiн төмендедi.
Еркiн бәсеке кезеңiндегi капитализм жағдайында инфляцияны соғыс , дағдарыстар, стихиялық апаттар кезiнде болатын несие ақшаларының алтынға айырбасталуының тоқтау кезiнде пайда болады. Капитализмнiң жалпы дағдарыс кезiнде инфляция жалпы созылмалы сипат алып, маңызды экономикалық проблемалардың бiрiне айналады.
Инфляцяның мәнiн түсiну үшiн мынандай мысал келтiрейiк. Айталық, тауар айналымы үшiн 10 млрд. алтын доллар керек екен, ал қағаз ақша 20 млрд. доллар шамасында шығарылды делiк. Мұның өзi қағаз доллардың 2 есе құнсыздануына әкелiп соқтырады.
Инфляция жұмысшылардың тұрмыс жағдайына зардапты ықпалын тигiзедi. Себебi тауар бағасы бiрнеше есе өседi, ал мемлекет жалақыны бұрынғы дәрежесiнен арттырмауға тырысады.
Ақшаның құнсыздануы халықтың әл-ауқатының дәрежесiн төмендетуге әкелiп соқтырады. Құнсызданудың құбылысы және ақшалай таңба. Бiздiң заманымызға дейiнгi VII ғ. (бекзаттық қытай және Лидийскийде ) тиын ақшалардың құнсыздануы пайда болды.
Ол күмiс орынына жарымжан салмаққа және ақшалардың металлының сапаларымен, бақыр ақшалардың айналымына шығарылымда (және тұлғалармен - жалған ақша жасаушымен бөлiндiмен заңсыз шекiмеге ) өкiметпен шекiмеде бұрынғы көрсетiлген бағаны сақтауда болды. Бiрнеше құнсызданулардың қағаз ақшаларын пайда болумен өз әсер етулерiнде өзгердi. Қағаз ақша ақшалай тауарға - алтынға , сонымен бiрге тауарлар және қызметтердiң барлық массасына және шетелдiк валюталарға бағасыздары бұрынғы нақты құндылықты сақтаған.
Қоғамдық ұдайы өндірісінің пропорциясын стихиялық реттеу, соның ішінде ақшаның қазына жинау құралы қызыметі механизмін атқару кезеңінде қалыптасқан айналым саласында, алатын монометаллизмі жағдайында инфляцияның созылмалы ауру ретінде дамуына кедері жасалады.Еркін бәсеке кезеңіндегі капитализм жағдаиында инфляцияны соғыс, дағдарыстар, стихиялық апараттар кезінде болатын несие ақшаларының алтынға айырбасталуының тоқтауы кезінде пайда болды.Капитализмнің
жалпы дағдарысы кезінде инфляция жалпы созылмалы сипат алып, маңызды әлеуметік-экономикалық проблемалардың біріне айналады. Енді инфляция дегеніміз не, осы сөздің басын ашып алайық.Инфляция-қағаз ақшаның құнсыздануына байланысты болатын әлеуметтік-экономикалық құбылыстар жиынтығы, басқаша айтқанда айналыстағы ақша өлшемдері мөлшерінің товарлар бағаларының қосындысынан артып кетіп, осының нәтижесінде тауарлармен қамтамасыз етілмеген ақшаның пайда болуы инфляцияны білдіреді.Оның мәнін түсіну үшін мындай мысал келтірелік.Айталық, тауар айналымы үшін 10 млрд.алтын доллар керек екен, ал қағаз ақша 20 млрд.доллар шамасында шығарылады делік.Мұның өзі қағаз доллардың екі есе құнсыздануына әкеліп соқтырады.Инфляция жұмысшылардың тұрмыс жағдайына зардапты ықпалын тигізеді.Себебі тауар бағасы бірнеше есе өседі, ал мемлекет жалақыны бұрынғы дәрежесінен арттырмауға тырысады.Ақшаның құнсыздануы халықтың әл-ауқатының дәрежесін төмендетуге әкеп соқтырады. Инфляциядан өндірісте біраз зардап шегеді.Инфляцияның деңгейінің көтерілуіне байланысты еңбекке деген ынта да бұзылады.Инфляция тауар тапшылығының басты себебі бола тұрып тауар мен азық-түлікті белгіленген норма бойынша бөлуге мәжбүр етеді. Инфляция кешенді себептердің негізінде пайда болады және оның маңыздылары болып мыналарсаналады: мемлекеттік бюджетің тапшылығы, оның азайту мақсатында мемлекеттік бағалы қағаздар немесе жәй қағаз ақшалар шығарылады.Тұтыну игіліктерінің көбеюіне айналмайтын, адамзат еңбегінің мақсатынсыз шығындарына жол беретін мемлекеттің өндірістік емес шығындары (әсіресе әскери шығындар). Сұранымды ұсынымнан алшақтататын тауар тапшылығы және соның негізінде бағаның өсуі, бірқатар өндірушілердің өз өнімдеріне, олардың тұтыну сапасын арттырмай-ақ жоғары баға қою және негізінен қымбат тұратын өнім шығаруға мүмкіндік беретін монополиялық үстемдік жағдайы, жалақының өсуінің еңбңк өнімділігінің өсуінен алшақтауы жәнебасқа себептер.Бұл себептер м емлекеттік бюджеттің тапшылығының тұрақты ұдайы өндірілуіне жиіөжиі артық ақша эмиссиясына (эмиссия- айналысқа ақша және бағалы қағаздар шығару) жағдай жасайды.
Жұмыссыздықпен инфляцияның өсу
и қарқыны арасында тұрақты өзара байла-
н ныс болады. Экономикалы ғылымда
ф бұл құбылыс Филипс қисық сызығы
л деп аталады.(ағылшын экономисі
я А.В.Филипстің атымен аталған және
ц жұмыссыздықты қысқарту салдарынан
и болатын бағаның жедел өсуінің
я “заңдылығын” ол алғаш рет 1958 жылы
график түрінде бейнелеген болатын)

U жұмыссыздық деңгейі
Филипс қисық сызығы экономикадагы жумыссыздықпен инфляция
деңгейінің өзара өзгеруін көрсетеді:Бұндай қисық сызық нысаны,жоғары жұмыссыздық жағдайында инфляция төмен болатынын білдіреді.Және керісінше, жұмыссыздықтың азайуы жиынтық сұранымды .......