Курстық жұмыс: Информатика | Видеопрокат жүйесі құру

3 Теориялық бөлім

3.1 BDE Administrator
Құрылатын мәліметтер базасы компьютердің директориясында болуы керек. Директорияны компьютерде, серверде, түбір каталогта немесе ішкі каталогта құруға болады, мысалы :
1) C :\ Primer ;
2) C :\ \ \…..\ Primer .
Paradox, dBase және FoxPro форматында құрылған МБ-сы (немесе МБ кестелері ) МББЖ -нің жергілікті режимінде жұмыс істейді.
МББЖ технологиясында МБ атауына псевдоним беріледі, сонда МББЖ программалары псевданим арқылы іске асырылады.
BDE Administrator утилиті Delphi – мен байланыста болуы тиісті.
МБ – құруда алғашқы қадам компьютердің С:\ немесе D:\ дискілерінде өзіміздің жұмысымызды сақтау үшін директория құрудан
басталады.
Delphi –де МБ тіркеуі BDE Administrator утилитінің көмегімен іске асырылады. Сондықтан біздің "C :\ PRIMER " BDE Administrator - да іске асырылады.
BDE Administrator екі варианттың қолдауында жүреді :
1. Windows жұмысшы столына тікелей :
Пуск / Программы / Borland Delphi 6 / BDE Administrator
2. Алдымен Delphі-дің негізгі модулі жіберіледі, ол экранның IDE-нің жоғарғы қатарында Delphі-дің басты менюінде орналасқан.
DateBase менюін ашамыз және одан Exproler командасын таңдаймыз. Осы командамен BDE Administrator утилитін жібереміз.Жібергеннен кейін келесі амалдар орындалады:
Негізгі менюден Object | New элементі таңдаймыз. Көрінген терезеде (Сурет – 2) МБ – ның құрылған типін (Standard) өзгеріссіз қалдырып ОК батырмасын басамыз. Администратормен терезенің сол жағында STANDARD1 терезесін көреміз. Оны PRIMER атымен өзгертеміз. Ол үшін МБ атына тышқанды шертіп, жаңа мәтін енгіземіз.
Сурет – 2 Мәліметтер базасының драйвер типін таңдау терезесі

Оң жақ терезеде МБ параметрлері келтірілген. Оларды өзгеріссіз қалдырамыз да, тек соңғы параметрін өзгертеміз. Бұл параметр МБ орналасқан катологқа жолды енгізу үшін жол сілтейді. Жолды енгізу үшін PATH өрісін шертіп оң жақта пайда болған батырманы басып, С:\PRIMER каталогын таңдап ОК батырмасын басамыз (Сурет 5). Енді псевдонимнің анықталуын есте сақтауымыз керек, ол үшін сол жақ терезеде тышқанның оң жақ батырмасымен псевдоним атын шертеміз және Apply элементін менюден таңдаймыз. Пайда болған диалогты терезеде псевдонимнің өзгертулерін сақтаймыз да, ОК батырмасын басуымыз керек.
Сонымен BDE Administrator утилитінен шығуымыз керек. Содан соң псевдоним құру аяқталады. Енді оған басқа утилиттерден хабарласуға болады. Бірақ МБ псевдонимі бар каталог әлі бос. Сондықтан мәліметтер базасының кестесін құру керек.


Сурет 3 - Мәліметтер базасының псевдоним параметрлерінің терезесі

3.2 Database Desktop

Мәліметтер базасының кестелерін құру үшін Database Desktop (DBD) ( Пуск| Программа | Borland Delphi 6| Database Desktop ) утилитін жіберу қажетті. Утилит жіберілуінен кейін жұмысшы псевдонимі утилитін орнатамыз. Бұл псевдоним автоматты түрде жұмыс істейін утилит. Егер жұмысшы псевдонимі орнатылмаса, онда DBD жұмыс істеген сайын псевдонимді көрсетіп отыру керек, бұл уақытты көп алады.
Жұмысшы псевдонимін орнату үшін бас менюдан File | Working Directory элементін таңдау керек және Aliases түсетін тізімінде псевдоним атын PRIMER-ді таңдау , одан кейін Ok батырмасын басу керек. Бас менюдан File | New | Table таңдаймыз, осыдан кейін МБ кесте структурасының анықтама терезесі пайда болады.(6-сурет)

Сурет 6 - Database Desktop утилиті: МБ кестесінің құрылымын анықтау терезесі
Сурет 7 - Өріс алаңын таңдау

"Афиша" кестесіне кіруші өрістерін анықтаймыз. Field Name бағанасына материалдар енгіземіз. Өріс типін анықтау үшін, Type бағанасында тышқанның оң жақ батырмасын басыңыздар. Бұған жауап ретінде керек өріс типін таңдау үшін өріс типінің тізімі шығады. ( сурет-7).
СУБД Paradox барлық мүмкін типтері 8-суретінде келтірілген.
Paradox пішімінің өрістер типі.
 Alpha – кез келген басылатын символдан тұратын, ұзындығы 1-255 байттық жол;
 Number – мағынасы оң және теріс болуы мүмкін, ұзындығы 8 байттық сандық өріс. Сандар диапазоны – 10 - нен 10 - ге дейін;
 $ Money - мағынасы оң және теріс болуы мүмкін сандық өріс. Ондық нүкте мен ақша белгісін бейнелеу үшін келісім бойынша пішімделген болып табылады.
 Short – тек қана - 32768- ден 32767- ге дейінгі диапазонындағы бүтін сандардан тұратын, ұзындығы 2 байттық сандық өріс.
 Long Integer – -2147483648- ден 2147483648- ге дейінгі диапазоныдағы бүтін сандардан тұратын және ұзындығы 4 байт болатын сандық өріс.
 # BCD – BCD (Binary Coded Decimal) пішімінің деректерінен тұратын сандық өріс. Басқа сандық өрістерге қарағанда есептеу жылдамдығы аз, бірақ нақтылығы жоғары. Ондық нүктеден кейін 0 мен 32 сандарының аралығындағы сандарды қабылдауы мүмкін.
 Date – біздің заманымызға дейінгі 9999- шы жылдың 1- ші қаңтарынан біздің заманымыздың 9999- шы жылының 31- ші желтоқсанына дейінгі даталардан тұратын , ұзындығы төрт байттық даталар өрісі.
 Time – миллисекундтан түнжарымына дейінгі уақыттан тұратын және де 24 сағатпен шектелген, ұзындығы төрт байттық уақыт өрісі.
 @ Timestamp – уақыт пен даталардан тұратын, ұзындығы 8 байттық жалпылама даталар өрісі.
 Memo – ұзындықтарының қосындысы 255 байттан аспайтын және де символдарды сақтау үшін қолданылатын өріс. Бұл өріс кез келген ұзындықты қабылдауы мүмкін. Кесте құру кезінде көрсетілетін өлшемдер кестеде сақталынған барлық символдардың санын қайтарады, ал қалғандары MB. кеңейтілуіндегі жеке файлдарда сақталады.
 Formatted Memo – бұл Memo- ға өте ұқсас өріс. Өрістің Memo- дан бір артықшылығы – мәтіннің қарібін беру мүмкіндігі.
 Binary – кез келген екілік мәліметтерден тұратын өріс. Бұл өріс кез келген ұзындықты қабылдауы мүмкін. Кесте құру кезінде көрсетілетін өлшемдер кестеде сақталынған барлық символдардың санын қайтарады, ал қалғандары MB. кеңейтілуіндегі жеке файлдарда сақталады. Бұл өріс Inter Base- тегі BLOb өрісіне өте ұқсайды.
 Bytes – кез келген деректерден тұратын, ұзындығы 1-255 байттық сандар жолы.

dBase пішімінің кестелер өрісі келесідей өрістерді қабылдауы мүмкін:

 Character (Alpha) – кез келген баспалық символдардан тұратын, ұзындығы 1-254 байттық жол;
 Float (Numeric) – мәндері оң және теріс болуы мүмкін пішімдегі өлшемі 1-120 байттық сандық өріс. Бұл өте үлкен шамалардан тұрады. Сондықтан бұл өрістермен жұмыс жасаған кезде шамаларды дөңгелектеудің салдарынан болатын қателерді қадағалап отыру керек. Ондық нүктелерден кейінгі цифрлардың саны бүкіл өрістің өлшеміне қарағанда 2-ге кем болу керек;
 Number (BCD) – BCD пішіміндегі деректерден тұратын өлшемі 1-20 байттық сандық өріс. Сандық өлшемдерге қарағанда бұл өрістің есептеу жылдамдығы бірнеше төмен болғанымен, нақтылығы біршама жоғары. Ондық нүктелерден кейінгі сандардың саны бүкіл өрістің өлшеміне қарағанда 2-ге кем болу керек;
 Date – ұзындығы 8 байттық даталар өрісі. Келісім бойынша қысқа даталар пішімі қолданылады (Short Date Format);
 Memo – ұзындықтарының жалпы қосындысы 255 байттан аспайтын және символдарды сақтау үшін қажетті өріс. Өріс кез келген ұзындықты қабылдауы мүмкін. Бұл өріс жеке файлдарда сақталады. DateBase Desktop-тың деректерді Memo типті өріске қоюға мүмкіндігі жоқ;
 OLE - өзінің өңделуі кезінде өзін құраған қолданбаларды шақыратын дыбыс, бейне, құжаттардан, яғни OLE деректерінен тұратын (Object Linking and Embedding) тұратын өріс. Бұл өріс те жеке файлдарда сақталады және кез келген ұзындықты қабылдауы мүмкін;
 Binary – кез келген екілік мәліметтерден тұратын өріс. Берілген өріс DBT кеңейтілуіндегі жеке файлдарда сақталады және кез келген ұзындықты қабылдауы мүмкін. Бұл InterBase-тегі Blob өрісінің толық аналогы;

InterBase пішімінің кестелер өрісі төмендегідей типтерді қабылдауы мүмкін:
 Short – тек қана -32768-ден 32767-ге дейінгі диапазонындағы бүтін сандардан тұратын ұзындығы 4 байттық сандар өрісі;
 Long – -2147483648-ден 2147483648-ге дейінгі диапазонындағы бүтін сандардан тұратын, ұзындығы 4 байттық сандар өрісі;
 Float – мәндері оң және теріс болуы мүмкін, ұзындығы 4 байттық сандар өрісі. Сандар диапазоны 3.4*10 -нен 1.7*10 -не дейінгі мәні 7 символдық сандарды қамтиды;
 Double – мәндері оң және теріс болуы мүмкін, ұзындығы 8 байттық сандар өрісі. Бұл өрістің ұзындығы пиктограммаға байланысты және сандар диапазоны 1.7*10 -нен 1.7*10 -не дейінгі мәні 15 символдық сандарды қамтиды;
 Array – деректер жиымдарынан тұратын өріс. InterBase 16-лық өлшемдегі жиымдарды анықтауға мүмкіндік береді. Өріс кез келген ұзындықты қабылдауы мүмкін. DateBase Desktop-тың Array типті өрістерді редакциялауға, сонымен қатар оларды құруға да мүмкіншілігі жоқ;
 TextBlob – тек қана мәтіндік мәліметтерден тұратын Blob өрісінің бағыныңқы типті өрісі. Өріс кез келген ұзындықты қабылдауы мүмкін. DateBase Desktop-тың TextBlob типті өрісті редакциялауға мүмкіншілігі бар.

Material алаңы типін анықтау үшін, Alpha таңдаймыз және бағанға Size–ға керекті мәнін көрсетеміз. Key бағанына жұлдызшаны қоямыз. Осы өрістің құрамына алғашқы кілттің енетінін білдіреді. Ол үшін клавиатурадан кез келген символды басамыз.
Кесте-мастері алғашқы кілтіпен индекстеледі.
Materialу кестесінің басқа бағаналарына анықтамалар енгіземіз (Сурет-9).
Сурет 9 - Materialy кестесінің құрылымын анықтау

Есеп шарттарына сәйкес берілген кестенің барлық өрістері толтырылуы тиісті . Бір өрістен екінші өріске өту үшін Required Field ауыстырып-қосқыштарын іске қосамыз. Басқа өрістер мағынасына шек салу үшін қызмет етеді :
• Minimum value - өрістің ең аз мәнін анықтайды;
• Maximum value - өрістің барынша үлкен мәнін анықтайды;
• Default value – өріс мәнін келісім бойынша анықтайды
Picture – өрістің бейнелеу шаблонын анықтайды . Шаблон құру үшін Assist батырмасын басу керек. Бір өрісте мәннің болмауы өрістің шектелген мәнінің қойылмағанын білдіреді.
Кестелерді толтыру және есте сақтау.Кесте құрлымын конструкциялағаннан кейін Database Desktop-та кестені толтыруға болады. Кестені орыс алфавитінде толтыру мүмкін болмауы мүмкін, онда латын алфавитін пайдалануға болатынын атап өтейік.
Содан соң С:\PRIMER каталогында құрылған кесте ( Materialу ) аты анықтағаннан кейін Materialу файлы құрылады.
Сурет 10 - Кестені сақтау терезесі

Құрылған кесте реструктурлануы. Егер МБ бар кестелерге өзгерістер енгізу керек болса, File|Open|Table меню элементін таңдау керек, пайда болған диалогты терезеден кесте атын таңдап Ок батырмасын басу керек. Кесте мазмұны көрсетіледі. (11-суретте Materialу кестесінде жазуларды жоқ болады, өйткені біз оған мәліметтерді енгізген жоқпыз ).

Сурет 11 - Materialy кестесінің мазмұны – жазбасы әлі көрінбейді

Біз DBD-дан(бірнеше жазбаға өзгеріс енгізіп немесе өшіргіміз келсе) тура кестені жаңа жазбамен толтырғымыз келсе F9 батырмасын басуымыз керек.
Кесте құрлымын өзгерткіміз келсе Table| Restructure меню элементін таңдаймыз. Ізінше кесте құрлымын анықтайтын диалогты терезе көрсетіледі.
Кесте деталін конструкциялау. Кесте деталі болып табылатын екінші кесте құрылымын анықтаймыз " материалдардың түсуі " (сурет .12) . Бұл кесте құрлымын констукциялау әдісі кесте мастерімен ұқсас. Келесі айырмашылықтар бар.

Сурет 12 - Prihod кестесінің құрылымы

Барлық өрістерге N_ Prih өрісінен басқасына Required атрибутін тағайындаймыз, өйткені бұл өріс автоинкрементті болғандықтан оны мәнмен толтырғанда жаңа жазбаны автоматты түрде есте сақтайды.
“ Кіріс датасы ”,“ Материал ” алаңдарына индекс құрамыз. Ол үшін біз қиылысатын Table Properties тізімінен Secondary Indexes) элементін таңдаймыз . Осыдан кейін диалогты терезе 13- суретте көрсетілгендей көрініс береді.

Сурет 13 - Терезенің оң жағына Secondary Indexes элементі пайда болды

Жаңа индексті анықтау үшін , Define батырмасын басамыз. Көрінген диалогтық терезеде Fields өрісінде біз анықтаған кестенің тізім мазмұны көрсетіледі. Index Fields өрісінде құрылған индекске кірушілерді сақтау үшін тағайындалған. Fields тізімінен Index Fields тізіміне нақтылы өрісті көшіріп алу үшін оң бағдарша бейнелеуі бар батырманы басу керек. Өріске тізімді жүйелілі қосу маңызды, өйткені ол тізімде өрістің алмасу ретін анықтайды. Index Fields тізіміне керек өрістерді.......