Курстық жұмыс: Қаржы | Ақша қаражаттар есебі

Мазмұны

КІРІСПЕ........................................................................................................2

I Тарау. Ақша қаражаттар есебінің теориялық негіздемесі

1.1 Ақша қаражаттар операцияларын
есепке алудың мәні мен мақсаты.......................................................3
1.2 Есеп айырысу шоты операцияларының есебі............................5
1.3 Валюталық шот операцияларының есебі....................................9

ІІ Тарау. Касса операцияларының есебі

2.1 Банктегі арнайы шоттардағы ақшалар есебі............................18
2.2 Төлем карточкаларының есебі...................................................24
2.3 Ақша қаражаттар қозғалысы туралы есеп беру.......................27

ҚОРЫТЫНДЫ..........................................................................................30
ПАИДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.........................................
IБӨЛІМ. АҚША ҚАРАЖАТТАР ЕСЕБІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
НЕГІЗДЕМЕСІ
1.1 Ақша қаражаттар операцияларын есепке алудың мәні мен
мақсаты.
Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігі жанындағы «Бухгалтерлік есеп және аудит әдістемесі департаментінің» №4 «Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп»- деп аталатын бухгалтерлік есеп стандартының бірінші бабында: «Кәсіпорындар мен ұйымдардың, яғни субьектілердің ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есебі осы деректі пайдаланушыларды түрлі операциялық және инвестициялық қаржы қызметі бойынша есепті кезеңдегі ақша қаражаттарының келіп түсуі, кірістелуі ол қаржылардың жұмсалуы туралы ақпараттармен қамтамасыз етіп және оларға осы заңды түлғаның, яғни субъектінің қаржы жағдайындағы үзгерістерін бағалауына мүмкіндік береді» делінген. Ал осы стандарттың екінші бабында:«Заңды тұлғалар, субьектілер (банктер мен бюджеттік мекемелерден басқа) ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепті осы стандарттың талаптарына сай жүргізеді және есепті кезеңдегі қаржы нәтижелері есептемесінің құрамында (яғни сонымен бірге) тапсырады» делінген.
Барлық шаруашылық жүргізуші субьектілерде өндірілген өнімді сату барысында, сондай-ақ материалдық қүндылықтарды, негізгі құралдарды, тауарларды сатып алғанда немесе бюджеттен тыс басқа да мекемелерге эртүрлі төлемдерді түлеуге байланысты түрлі операциялар пайда болады. Әрбір кәсіпорын, ұйым, мекеме немесе фирма эдетте бір уақытта өндірілген өнімін сатып немесе қызмет күрсетіп, жабдықтаушы ретінде болатын болса, екіншіден сол өнімдерді өндіріп шығару үшін қажет болатын шикізаттар мен материалдармен жабдықтайтын жабдықтаушылар алдында сатып алушы болып табылады.
Осындай кәсіпорындар мен ұйымдардың, фирмалардың арасында алашақ және берешек операциялар күбіне қолма-қол ақша және қолма-қол ақшасыз түлеу жолы арқылы жүргізіледі. Қолма қол ақшамен есеп айырысу Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк мекемесі белгілеген ережелер мен тәртіпке сәйкес жүргізілуі тиіс. Ақшаларды сақтау және қолма қолсыз ақшасыз есеп айырысуды жүргізу үшін Қазақстан Республикасының банк мекемелері:
1) ҚР Әділет министрлігінде тіркеуден үткен заңды түлғаларға есеп айырысу шоттарын ;
2) Шетелдік валютадағы қаражаттардың қолда бары мен қозғалысын есепке алу үшін заңды түлғаларға валюталық шоттарды;
3) Бюджеттік мекемелерге, олардың бюджеттен тыс қаражаттары бойынша, қоғамдық ұйымдарға, өндірістік, коммерциялық қызметпен айналысатын жеке түлғаларға ағымдық шоттарды;4
4) Республикалық бюджетте түрған мекемелерге бюджеттік шоттарды;
5) Ұлттық банк мекемелеріндегі екінші деңгейдегі банктерге корреспонденттік шоттарды ашады.
Ақшалай қаржылармен есеп айырысу операцияларының бухгалтерлік есебін жүргізу мен оны ұйымдастырудың мақсаттары мыналар болып табылады:
1) Ақшамен есеп айырысу операцияларын толық және уақтылы дер кезінде есептеу.
2) Субьектідегі ақшалай қаржылардың түгелдігін және оларды дұрыс, тиімді пайдалануды бақылау.
3) Есеп айырысу, түлеу тәртібін бақылау, кәсіпорынның, ұйымның немесе фирманың ақшалай кірістері мен шығындарын дүрыс есептеу.
Ақша қаражаттарының бухгалтерлік есебінің міндеттері:
1) Қолма қолсыз ақша аудару жолымен және қолма қол ақшамен қажетті есеп айырысуларды уақтылы және дүрыс жүргізу.
2) Ақша қаражаттарының қолда бары мен қозғалысын және есеп айырысу опрацияларын есептік тіркелімдерде толықтай және жедел түрде күрсету.
3) Бұл інген лимиттерге, қорларға және сметаларға сәйкес ақша қаражаттарын мақсаты бойынша жұмсаудың қолданыстағы ережелерін сақтау.
4) Белгіленген мерзімдерге ақша қаражаттары мен есеп айырысудың жағдайына түгендеуді ұйымдастыру және жүргізу. Мерзімі кешігетін дебиторлық және кредиторлық берешектердің туындауын болдырмаудың мүмкіндіктерін іздестіру.
5) Кассадағы, есеп айырысу шотындағы және банктегі басқа шоттардағы ақшалардың бар жоғы мен сақталуына бақылау жасау.
6) Есеп айырысу - төлем тәртібінің сақталуына, материалдық құндылықтар мен қызметтер үшін сомалардың уақтылы аударылуына, сондай - ақ несие тәртібінде алынған ақша қаражаттарының қайтарылуына бақылау жасау
1.2. Есеп айырысу шоты операцияларының есебі
Барлық шаруашылық субъектілер ақша қаражаттарын банктердің сэйкес мекемелеріндегі шоттарда сақтайды және міндеттемелер бойынша төлемдерді жүзеге асырады. Көп жағдайда бү_л төлемдер қолма-қолсыз есеп айырысу нысанында болады, ал қажетті қолма - қол есеп айырысулар Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің нормативті құжаттарымен бекітілген мүлшерде ғана жүзеге асады. Заңды түлғалар арасындағы төлем 4000 айлық есеп айырысу күрсеткішінен артып кеткен жағдайда, есеп айрысу тек қолма - қолсыз түрде жүзеге асу керек.1 Ақша қаражаттарын сақтау және заңды түлғалармен есеп айырысу үшін Қазақстан Республикасының банк мекемелерінде банктік шоттарды ашады. Банктік шот депозит қабылдаумен, келісім - шартта қарастырылған клиентке банктік қызмет күрсетумен байланысты операцияларды жүзеге асыру бойынша банк пен клиент арасындағы келісім - шарт қатынастарын күрсету амалы. Банктік шоттар теңге мен шетел валютасында жургізілуі мүмкін және есеп айырысу (ағымдағы), жинақ, корреспонденттік шоттар болып бүлінеді.
Корреспонденттік шоттар - (банктер мен ұйымдардың) банктік операциялардың жеке бір түрлерін ғана жүзеге асыратын банктік шоттары.
Ағымдағы (есеп айырысу) және жинақ шоттары - жеке және заңды тұлғаларға, заңды түлғалардың ерекше бөлімшелеріне (филиалдар мен -үкілдіктер) ашылатын банктік шоттар.2
Есеп айырысу шоты мынадай құжаттардың негізінде ашылады:
1) шотты ашу жүніндегі үтініш;
2) қойылатын қол таңбалары мен мүр таңбаларының үлгісі бар карточка;
3) субъектінің салықтық есепке қойылу фактісін растайтын салық органының анықтамасы;
4) мемлекеттік тіркеу туралы куэліктің күшірмесі;
5) жарғы мең қүрылтай шартының күшірмесі (егер құрылтайшылар саны 1-ден күп болса).
Есеп айырысу шотын ашқан шаруашылық субъектісі оның иесі болыи табылады. Ол үзіне берілген құқықтардың шегінде осы шоттағы қаражаттардың барлығына иелік жасайды.
Ақшаларды қабылдауды, беруді және аударуды банк мынадай құжаттардың негізінде орындайды:
1. Қолма-.қол ақшаларды;кассадан есеп айырысу шотына енгізген кезде қолма-қол ақша салымының мэлімдемесі ресімделеді. Қолма - қол ақша салымының мэлімдемесі түскен түсімді, депоненттелген еңбек ақыны және қолма - қол ақшадағы басқа да сомаларды үз шотына қабылдау туралы шот иесінің банкке деген бұйрығы. Мәлімдемені сиямен бір данада толтырады; қабылданған ақшаға банк квинтация береді, ол шығыс касса ордеріне тіркеледі.
2. Әртүрлі мақсаттар үшін кассаға алынғанда-чек ресімделеді. Чек ресімделуі - чек берушінің чек алушыға төлем құжатын беру арқылы төлемнің жүзеге асуын білдіреді.1
3. Басқа субъектілермен есеп айырысқанда төлем тапсырмасы жазылады. Төлем тапсырма - қызмет күрсететін банкке үз ақшасын тапсырмада күрсетілген сомада бенефициар пайдасына аудару жүнінде түлеушінің тапсырмасы.
4. Субъект босатылған өнімдердің, орындалған жұмыстар мен қызметтердің қүнын сатып алушыдан өндіріп алуға тиіс болғанда -төлем талап тапсырмасы жасалады. Төлем талап -тапсырмасы бенефициардың сатылған тауарлар, күрсетілген қызметтер, орындалған жұмыстар үшін дэлелдеуші құжаттар негізінде ақша аударушыға төлем ақыны жүргізу туралы талабы.
5. Шаруашылық істері жүніндегі комиссияның бүйрығы, сот органдарының атқарушы қағаздары есеп айырысу шотынан қаражаттар есептен шығарылатын атқарушы құжат болып табылады.
Субъектінің шотынан барлық төлемдер есеп айырысу құжаттарының банкке түсуіне қарай күнтізбелік кезек тәртібімен жүзеге асырылады. Банк түлеуге қабілетсіз деп жариялаған міндеттемелер бойынша төлемдердің кезектілігін банк мекемесінің басшылығы белгілейді. Банктер мезгіл- мезгіл немесе күн сайын шоттардың иелеріне жүргізілген операциялар туралы хабарлап, есепке алуға және есептен шығаруға негіз болған құжаттарды оған қоса беріп, оларға есеп айырысу шотынан күшірме жолымен қүлақтандыру жасайды. Күшірмеде банк кодтайтың, қатаң түрде белгіленген күрсеткіштер болады. Бухгалтер банктен алынған күшірмені тексереді, құжаттарды таңдап, шоттардың кодын (корреспонденциясын) қояды, ол жекелеген операциялар бойынша есептік тіркелімдерге жазу үшін талдау есебі баптарының кодын қояды.
Банктің күшірмесі есеп айырысу шоты бойынша талдамалы есептің тіркелімін үздігінен алмастырады және сонымен бірге бухгалтерлік жазулар үшін негіздеме қызметін атқарады. Кәсіпорынның банктегі есеп айырысу шоты кредиторлық берещекті күрсететін пассивтік шот болып табылады. Күшірмеде банк ақша қалдығын немесе кредит бойынша оның үсуі, ал дебет бойынша оның есептен шығарылуын күрсетеді. Шаруашылық жүргізуші субьектінің бухгалтериясында керісінше, есеп айырысу шоты актңвтік болып табылады. Ақша қаражаттарының қалдығы мен үсуі дебет бойынша, ал кемуі (есептен шығару) кредит бойынша күрініс табады. Банк күшірмесінің деректері бойынша есеп айырысу шотындағы ақша қозғалысының есебі 441 - шотта жүргізіледі.
441 - шот бойынша түмендегідей шаруашылық операциялары жүргізіледі:
1. Өнімдер, жұмыстар мен қызметтер және сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден алынған төлем сомасына Д-т441К-тЗО1
2. Түлеу мерзімі басталғанда вексель берушінің вексельді үтеуі Д-т 411 К-т 302 '
3. Еншілес заңды тұлғалар берешекті үтеген Д-т 441 К- т 321,323
4. Жал, займ, қарыздар бойынша алынған % сомасына Д-т 441 К-т 332
5. Дебиторлық берешек үтеген кезде Д-т 441 К-т 333, 334
6. Аккредитивтердің, лимиттелген чек кітапшаларының пайдаланылмаған сомалары есеп айырысу шотына есептелді
д_т441 К-т421,422
7. Ақшаны кассадан есеп айырысу шотына үткізгенде Д-т 441 К-т 451
8. Жарғылық капиталға салым ретінде қүрылтайшылардан қолма-қолсыз ақша қаражаттары келіп түсті Д-т 441 К-т 511
9. Алынған несиелер мен займдардың сомасы есеп айырысу шотына келіп түскен кезде Д-т 441 К-т 601-603
Ю.Аванс алынды Д-т 411 К-т 661,662
11.Алдағы кезеңдер есебіне алынған ақы Д-т 441 К-т 611
12.Акцияларға, облигацияларға салымдар жасалды Д-т 141-144, 401-403 К-т
441
ІЗ.Болашақ кезеңдер үшін жалдық ақыны түлеу Д-т 342 К-т 441 Н.Аванс берілген кезде (алдын ала төлем) Д-т 351 352, К-т 441 15.Аккредетивтерге қаражаттар есептелді, чек кітапшасы ашылды Д-т 421,
422К-т441 іб.Чек бойынша есеп айырысу шотынан қолма қол ақшалар алынды Д-т 451
К-т441
17.3аймдар мен несиелерді қайтару (үтеу) Д-т 601-603 К-т 441 18.Акциялар бойынша дивиденттерді түлеу Д-т 621-622 К-т 441 19.Бюджетке салықтар аударылды Д-т 631,633,634 К-т 441 2О.Еншілес, тэуелді, бірлесіп бақыланатын түлғаларға, жеткізушілер мен
басқа кредиторларға берешек үтелді Д-т 641 -643, 671, 678 К-т 441 21.Несиелер , қарыздар жалдау шарттары бойынша % түленді Д-т 684 К-т
441 22.Айыппүлдарды, түсімақыларды, тұрақсыздық айыптарын түлеу Д-т 821
К-т441
441- шотта күрсетілген операцияларды есепке алу үшін №2 журнал ордер мен №2 ведомость қолданылады. Олардағы жазулар есеп айырысу шоты бойынша банк күшірмесінің және соларға қоса берілетін құжаттардың негізінде жүргізіледі. Құжаттар алдымен эрбір күн үшін жиынтықтарды сомалау арқылы біртектес жинақтамалы шоттар бойынша топтастырылады (кірістік және шығыстық кркаттар бүлек-бүлек), содан кейін №2 журнал-ордерге (441— шоттың кредиті бойынша) және 441-шоттың дебеті бойынша №2 ведомоске жиынтық бір сомамен жазылады.№2 ведомостьке біртектес жинақтамалы шоттар бойынша сомаларды жазудан басқа, ай басындағы сальдо (қалдық) күрсетіледі де, ай ішінде есептелген дебеттік және кредиттік айналымдар ескеріліп, ай соңындағы қалдық анықталады. №2 ведомость бойынша жиынтық айналымдар мен сальдо ай соңында Бас кітапқа 441-шот бойынша күшіріледі.
Есеп айырысу шотын жабу оның иесінің үтініші бойынша:
- есеп айырысу шотын ашу үшін тіпті болмағанда бір ғана бүлігінің болмауына (дербес баланстың бар болуы және т.б.) экеп соқтырған субъект қызметі сипатының үзгерісі кезінде;
- субъектіні қүрған органның шешімі бойынша;
- 3 ай бойы шотта қозғалыс болмаған кезде жүргізіледі.
Шот жабылған жағдайда, сондай-ақ субьектінің атауы үзгерген кезде шоттың иесі чек кітапшасын пайдаланылмаған чектермен қоса банкке қайтаруға, олардың нүмірін күрсетуге және есеп айырысу шотындағы қаражаттардың қалдығын растауға міндетті.

Төлем тапсырмалары арқылы есеп айырысулар.
Төлем тапсырмалар тауарлы материалдық құндылықтар, орындалған жұмыстар және көрсетілген қызметтер үшін есеп айырысу кезінде және тауарлар мен қызметтердің алдын ала төлемін, келісім шартта немесе заңмен қарастырылған аванстық төлем жағдайларында қолданылады.
Төлеуші белгіленген нысан бланкілерінде тапсырманы банкке ұсынады. Тапсырмадан басқа банк талабы бойынша түлеуші келісім-шарттарды, шот фактураларды, төлемнің мақсаттылығын дэлелдейтін басқа да құжаттарды күрсетуі тиіс. Төлем тапсырмалар онда күрсетілген күннен бастап 10 күн ішінде банк-алушымен қабылданады. Олар түлеушінің шотында қажетті қаражаттар болған жағдайда ғана іске асады. Төлем құжаттары электронды да, қағаз бетінде де болуы мүмкін. Негізінен төлем тапсырмалар екі данада болу толтырылады: біріншісі - банкте қалады, екіншісі - ақша түлеушіге қабылданғаны жүнінде банктің мүр таңбасымен қайтарылады.
Төлем тапсырманы толтырған кезде келесі реквизиттері күрсетіледі:
- төлем тапсырма номері;
- төлем тапсырма күні;
- жеке идентификациялық код (ИИК) - аударушы мен бенефициардың банктік шотының номері;
- ақша аударушы коды (КОд) және бенефициар коды (Кбе) - ол екі символдан тұрады, біріншісі - резиденттік белгісі, екіншісі экономика секторы;
- бенефициар - ақша қаражаттарды алушы;
ақша аудару жүнінде клиенттен тапсырма алатын банк аударушының атауы
- банк бенефициар - ақша қаражаттарды келісім-шарт негізінде қабылдаушы банк;
- аударушының банктік идентификациялық коды (БИК)9
- филиалдар арасындағы айналымдар коды (МФО)
- төлем мақсатының коды - ҚРҮБ нормативті - қүқықтық актілерімен белгіленген үш символдан тұратын, жүзеге асатын төлемдердің кодтык белгісі;
- бюджеттік сыныптау коды - салықтардың (төлемдердің) қайтарылуы жүзеге асатын коды;
- валюталау күні - бенефициар банктік шотына ақша қаражаттардың кіріске алыну күні, оны төлемді жүргізуші субъект белгілейді.
Төлем құжатында еш бір түзетулерге жол берілмейді. Егер олар болатын болса, онда банк бүл тапсырманы орындаудан бас тартып, үш күн ішінде құжатты клиентке қ
1.3 Валюталық шот операцияларының есебі
Резиденттер арасындағы операциялар бойынша нормативті актілермен қарастырылған жағдайлардан басқа барлық төлемдер тек теңгеде жүзеге асу керек. Қазақстан Республикасында резидент және резидент еместердің жүргізетін валюталық операциялары үкілетті банк пен банктік емес қаржылық мекемелері арқылы жүзеге асады. Валюталық операцияларды жүргізудің негізі №115 2001ж. 20 сәуірде Ұлттық Банк қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының «Валюталық реттеу туралы» № 54-1 1996ж. 24 желтоқсандағы Заңы және «Қазақстан Республикасында валюталық операцияларды жүргізу ережелері» болып табылады. Қазақстан Республикасында валюталық реттеудің негізгі органы Ұлттық Банк болып табылады. Өкілетті банктерде заңды түлғалар - резиденттермен шетел валютасындағы шоттардың ашылуы, жүргізілуі және жабылуы №266 2000ж. 2 маусымдағы «Қазақстан Республикасының банк клиенттерінің банктік шоттардың ашылу, жүргізілу және жабылу тәртіптері туралы» Нүсқаулықта күрсетілген тәртіпте жүзеге асады. Заңды түлға -резиденттерінің тауарлар (жұмыс, қызмет) экспорты үшін түсетін валюталық сомасы экспорт күнінен бастап 120 күн ішінде міндетті түрде банк шоттарына кіріске алынуы керек. Заңды түлғалар - резиденттер резидент емес тұлғаға төлем ақы жүргізген кезде үкілетті банкке дүрыс ресімделген құжаттарды (келісім-шарттар, инвойстар, коноссаменттер т.б.) үхынуы тиіс. Өкілетті банктер валюта заңының орындалуын тексеру мақсатында жүзеге асып жатқан валюталық операцияға тиісті қажетті қосымша ақпарат пен құжаттарды талап етуге қүқылы. Ағымдағы валюталық операциялар үкілетті банктер арқылы шектеусіз жүргізіледі. 2001ж. 31 наурызда №88 Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк Басқармасымен бекітілген 1996ж. 24 желтоқсандағы «Валюталық реттеу туралы» Заңға және «Капитал қозғалысымен байланысты валюталық операцияларды тіркеу ережелеріне» сәйкес капиталдың.....