Сатиралық ертегі: Үш әйелдің әңгімесі

Үш әйел суға барып кеңескенде не десіпті? Бірінші әйел айтады:
– Мен ер жеткен кезде әкем мені бір жігітке берді. Өзі әлді шаруаның баласы еді. Өзі сері жігіт еді. Домбырашы еді. Ол кезде қазақ пен қалмақ бірін–бірі шауып, әкетер еді. Елін, жерін қорғаймыз деп, азамат тегіс ат үстінде болушы еді. Осының бірі менің ерім еді. Бұл жастықты қойсаңшы, мен басқа жігітпен әуейі болдым. Ол кісім келіп, қойнымда жатып, ұйықтап қалыпты. Мен де ұйықтаған екем. Мырзамның атынан түсіп, атын белдеуге байлаған дыбыстан ояндым да, жатсам, төсегіне жатуға келер деп, атып тұра кеп, есік ашып, түндікті сырдым. Жігітті қымтап, жауып тастағанмын. Мырза үйге кіріп келіп, жүктің үстіндегі домбырасын алып, шертіп-шертіп жіберді. Мен айттым:
– Мырза, осы домбыраны адам көзімен тарта ма, көңілмен тарта ма? – дедім. Мырзам отырып:
– Көңілмен тартады, – деді.
– Мен көзбен тартар, – дедім.
– Егер көңілмен тартатын болса, мен көзіңді байлайын, тартшы, – дедім. Ер аңғал келеді ғой, «Қанекей, байла», – деп, қасқайып отырды. Мен көзді байладым да, домбырасын қолына бердім. Сонда күйшім «Бозайғыр» деп, күй тартты. Мен соның мәнісін сұрап, алдандыра бердім. Жігіт шығып кетті. Осындай сасқаным жоқ шығар. Амалдап, жігіттен зорға құтылғанмын, – деді.
Екінші әйел:
– Мен-дағы әлді шаруаның қызы едім. Әкем мені өзіңе тең деп, бір азаматқа әйелдікке берді. Аса жақсы ғұмыр сүрдік, күйеуім адамнан асқан мерген еді. Бір күні мені қасына ертіп, саяхатқа шықты. Бір киіктің текесі тұр екен. Ату жеріне келді де:
– Осының қай жерінен атайын, айтшы, – деді.
Мен тұрдым да «Машұғың білсін», – дедім. Үш рет атты, мен де үш рет «Машұғың білсін», – дедім.
– Сен мені сыйламадың, сөзімді қайырдың, – деп, маған өкпелеп, мал–мүлкіммен мені тастап кетті. Сол күннен бастап мен бір әлді жігітті қолыма ұстап, бір жаңа туған бұзауым бар еді, осыны аяғын байлап, мойнына салып жіберіп, таудың басына күніне үш рет шығартушы ем. Басқа жұмысқа қоспаймын, толық еңбегін беріп отырдым. Бұзауым тайынша болды, одан өрлеп, бес жасқа жетті. Жігітім бұрынғы ғадетінше арқалап, күніне үш рет тау басына апарып, қайтып келер еді.
Бір күні шаһарда ұлық мейрам болып, бәйге ат шауып, балуан күресін жамбы атып, ат үстінен сайысып, аударысуда әркім өз білгенін майданға көрсетіп жатты. Сонда мен тұрып:
– Менің мына жігітім бес жастағы өгізімді мына тұрған тау басына арқалап шығарып, қайтадан топқа әкеледі. Менің ерім жамбы атып, бәйге алушының бірі еді.
– Өйтіп мақтанба, – деп, маған келіп, сап ете түсті.
Мен еркекше киінгем, мені танымайды, сол жерде тұрып екеуміз серттестік. Сертіміз былай еді. Ол кісі маған бір міндет бермек, соны орындаймын. Ол менікін орындамақ болды. Халық алдында уағдаға кірісіп, жігітіме ишара еткенде, өгізді алып ұрып, аяғын байлап, жонына салып жіберіп, таудың басына арқалап барып, қайтадан алып келді. Өгізді босатты, халық шуылдады мергенші ұтылды деп, тілегіңді айт дегенде:
– Киіктің қай жерінен атамын дегенде «машығыңыз білсін», – дедім. «Мені сыйламадың», – деп, сіз тастадыңыз, машық деген осы. Мен сонан бері сұрасаң, күніне үш рет арқалаттым. Биыл бес жыл болады. Маған қойған кінәңізді кешіріп, қайтадан қосылуыңызды сұраймын, – дедім. Жиылған көп бір ауыздан шу ете түсті. Мырзам қабыл етіп, қайтадан алды. Осы уақытқа дейін жолдасым, – деді.
Үшінші қатын:
– Мен де бір байдың қызы едім. Өзім жас күнімде сасулы едім. Мені бір мырза айттырды. Сол кезде өз елімізде бір жағынан асқан ұста болды, қара темірге жан салады деуге болар еді. Және күміске де сондайлық еді. Ол жігіт менен көңіл ететін. Осының шеберлігіне қызығып, дос болып қалдым. Сол кездерде күйеуім есік көре келді, жеңгелерім мені апарды. Күйеумен ойнап, күлдік. Күйеу үйіне барған соң менің әкеме кісі жіберді. Баласын басқа адамға бере берсін деп, себебі менің жұмысым – халыққа басшы болғандығы сондайлық еді. Мен сасып, ұстаға келдім де:
– Маған қарала капказдап алтын-күміспен жүргізіп, бір белдік істе, –
[дедім].
Неше түрлі нақышпен бір пышақ істеді. Оны капказдады, бұлардың
сұлулығы адам таңырқағандай еді. Астыма сұлу қара ат мініп, үстіме қара құлын жарғақ киіп, басыма түлкі тымақ киіп, жаныма жолдас ертіп, әлгі мырзаның аулына жақын жерге келіп қондым. Астыртын мырза үйде ме деп сұрасам, ертең батысқа атқа мінеді екен, одан гөрі бұрынырақ мініп, тау басынан қарап отырдым. Бір кезде мырза да шықты. Мырзаны өткізіп, көлденеңдеп келе, амандасып тұрыстық. Жөн сұрасып болған соң баратын бетіміз бір еді. Жүріп келеміз, жол бойында мырза тұрып, кездікті сұрады тырнақ кесу үшін. Суырып ұстата бердім. Тырнағын алып болып, өзіме берді. Мырза:
– Осы белдігіңді бер, құшақтасып, қияметтік дос болдық, дүниеліктен не алам десеңіз де, қолыңызды қақпаймын, – деді.
Мен тұрып:
– Шіркін, дүние ғой. Алам десең ал, бірақ бұл туралы менің сізден алатын қолқам берсеңіз – арзан, бермесеңіз, қымбат, – дедім. Сонда жігіт тұрып:
– Ей, сенен еш нәрсе аямаспын, – деді. Ендеше мырза осыны істеген адам баласы ғой, осындай өнеріне мен де алдандым, мінекей, алсаңыз, – деп, шешіп тастап едім, жігіт буынып, «Ал, енді менен сұрайтын қолқаңды айт», – деді. Сол жерде мен аттан түсіп, еркек киімдерімді өзгертіп, әйел бала киімдерімді кидім, өзінің қалыңдығы екенімді танып, тоқтап қалды да:
– Бердім, – деді.
– Қатеңді кешірем, – деп, қатамды кешіріп, мені қайтадан жарасып алды. Осы күнгі жолдасым сол ерім еді. Бала-шағам да бар, – деді.