Ертегі: Алёнушканың ертегілері
Ерте, ерте, ертеде...
Алёнушканың (автордың қызы – ауд.) бір көзі ұйқыда, ал екіншісі ояу;
Алёнушканың бір құлағы ұйқыда, ал екіншісі тыңдап жатыр.
Ұйықтай ғой, Алёнушка, балапаным, әкең саған ертегі айтып береді.
Бәрі осында сияқты ғой: сібір мысығы Васька, сабалақ төбет Постойко, қап тесер Сұр Тышқан, пеш түбіндегі Қара Шегіртке, тордағы Ала Торғай және сотқар Әтеш.
Ұйықтай ғой, Алёнушка, қазір ертегі басталады. Әне, терезеде толған ай да қарап тұр, қыли қоян ұясына жасырынды, қасқырлардың көзі оттай жанды, маймақ аю табанын жалап жатыр. Терезеге кәрі Қарға ұшып келіп, тұмсығымен терезені тақылдатып жатыр. «Қашан басталады?» дейді. Бәрі осында жиналған екен. Енді Алёнушканың ертегісін күтіп отыр.
Алёнушканың бір көзі ұйқыда, ал екіншісі ояу;
Алёнушканың бір құлағы ұйқыда, ал екіншісі тыңдап жатыр.
Ұйықтай ғой, қызым, ұйықтай ғой.
******
Ұзын құлақ, қыли көз, қысқа құйрық батыл Қоян жайлы ертегі
Орманда бір қоян дүниеге келді. Өзі сондай қорқақ. Аяқ астындағы бұта сынып кетсе де, құс ұшса да, ағаштағы қар құлап кетсе де жүрегі тас төбесінен шығады. Осылайша күнде, апта сайын, бір жыл бойы қорқып жүріп қоян үлкен болып өсті. Ол енді үнемі қорқып жүруден жалыға бастады.
— Болды, мен ешкімнен қорықпаймын! – деп орманды басына көтере айқайлады. – Мен ешкімнен қорықпаймын!
Кәрі қояндар жиналып, көжектер жүгірісіп келді, қоян аналар құлақтарын түре қалды. Бәрі ұзын құлақ, қыли көз, қысқа құйрық Қоянның қалай мақтанып жатқанын естіп, өз құлақтарына өздері сене алар емес. Бұрын соңды ешкімнен қорықпаған қоянды көрген жан болған емес.
— Әй, Қоян, сен тіпті қасқырдан да қорықпайсың ба?
— Иә, қасқырдан да, түлкіден де, тіпті аюдан да қорықпаймын. Мен ешкімнен қорықпаймын!
Мұнысы енді тым күлкілі шықты. Жас қояндар алдыңғы аяқтарымен тұмсықтарын жауып алып күліп жатты, қоян аналардың өзі күлкілерін тыя алмады. Түлкіден сытылып шығып, қасқырдың тісі батқан кәрі қояндардың өзі еріксіз езу тартты. Бұл өзі күлкілі қоян екен! Не деген күлкілі! Бәрі қыран-топыран күлкіге қарық болды. Бір-бірін түрткілеп, секіріп, қуаласып апыр-топыр болды да қалды.
— Онда тұрған не бар екен! – деп айқайлады батылданған Қоян сенімді түрде. – Қазір қасқыр келсе, оны өзім-ақ жеп қоямын.
— Қандай күлкілі Қоян! Не деген ақымақ еді!
Оның қандай ақымақ, әрі күлкілі екенін көріп, бәрі күліп жатты. Кімді айтсаң, сол келеді. «Қасқыр» деген сөзді аузына алып еді, сап етіп қасқырдың өзі жетіп келді. Орманда әрі-бері жүрген қасқырдың да «Дәмді бір қоян болса!» - деп ойлағаны сол еді, жақын маңда қояндардың шулап жатқан дауыстарын естіп қалды. Өздері Қасқырды еске алып жатқан сияқты. Ол қалт тұра қалып, ауаны иіскелеп, жер бауырлап келіп, аңди бастады. Қасқыр асыр салып жүрген қояндарға тым жақын барды. Олар өзін мазақтап жатыр екен! Бәрінен де ана қыли көз, ұзын құлақ, қысқа құйрық Қоян тіпті батылданып кетіпті. «Қап, қазір сені жеп қоймасам ба!» - деп ойлады сұр Қасқыр. Ол бәрінен батыл сөйлеп тұрған Қоянды аңди бастады. Қояндар ешнәрсе байқар емес, бұрынғыдай мәз мейрам. Мақтаншақ Қоян томардың үстіне шығып, артқы аяқтарымен отырды да, былай деді:
— Тыңдаңдар, қорқақтар! Бәрің маған қараңдар. Қазір сендерге бірнәрсе көрсетемін. Мен...мен...мен..
Осы сәтте мақтаншақтың тілі күрмеліп қалды. Қоян өзіне қарап тұрған Қасқырды көрді. Ал қалғандары тіпті байқар емес. Қатты қорыққан Қоян сөйлей алмай қалды. Әрі қарай, ешкім күтпеген жағдай орын алды. Мақтаншақ Қоян доп сияқты жоғарыға секіріп барып, қырсық шалғанда тұп-тура қасқырдың төбесіне құлап, тапыраңдап қасқырдың жон арасынан жүгіріп өтті де тағы да секіріп қаша жөнелді. Ұзақ жүгірді байғұс Қоян. Әбден шаршап, болдырды. Қасқыр артынан өкшелеп қуып келе жатқан сияқты. Сәл кідірсе, қасқырдың тісіне ілігетіндей көрінді. Ақыры әл-дәрмені біткен Қоян көзін жұмды да, бұталардың арасына құлай кетті. Ал бұл кезде Қасқыр басқа жаққа қашып бара жатқан. Қоян өзіне құлаған сәтте, ол өзіне оқ атылғандай көрінді. Қатты қорыққан Қасқыр алды-артына қарамай қаша жөнелген еді. Орманда талай қоянды кездестірген. Бірақ, дәл мұндай ашулы қоянды ешқашан көрмепті. Басқа қояндар да ұзақ уақыт бойы өздеріне келе алмады. Біреуі бұталардың арасына тығылып, біреулері томардың үстіне шығып кетті. Кейбіреуі тіпті шұңқырға түсіп кетті. Ұзақ жасырынған олар бір кезде әбден жалықты. Ақырын-ақырын, батылданып бастарын шығара бастады.
— Әлгі Қасқырды біздің Қоян жақсылап қорқытқан сияқты! – десті бәрі. – Егер ол болмағанда біздің аман қалуымыз екіталай еді....Ол өзі қайда? Біздің батыл Қоян қайда?
Бәрі Қоянды іздей бастады. Ары іздеді, бері іздеді. Батыл Қоян еш жерде жоқ. Әлде оны басқа қасқыр жеп кетті ме? Ақыры тапты-ау. Бұтаның арасында қорыққаннан есін жия алмай жатыр екен.
— Жарайсың, қыли! – деді барлық қоян айқайлап. – Жарайсың, қыли! Кәрі Қасқырды жақсылап тұрып қорқыттың. Рахмет саған. Біз болсақ сені бекерге мақтанып тұр деп ойласақ.
Батыл Қоян тез есін жиып алды. Шұңқырдан шығып, үсті-басын сілкіп, көзін сығырайтып:
— Ал сендер қалай ойлаған едіңдер? Әй қорқақтар-ай – деп тұмсығын көтерді. Сол күннен бастап батыл Қоян шынымен де өзінің ешкімнен қорықпайтынына сене бастапты.
Тәтті ұйқыға жата ғой, құлыным.
Бәрінен де ақылды
I
Күркетауық әдеттегідей бәрінен ерте оянды. Таң бозарып атпастан әйелін оятып, былай деді:
— Мен бәрінен ақылды емеспін бе? Солай ма?
Әйелі ұзақ күркілдеді де, жауап берді:
— Әрине ақылдысың... өхө-өхө...Мұны кім білмейді дейсің? Өхө...
— Жоқ, сен дұрыстап айт. Мен бәрінен де ақылдымын ба? Ақылды құстар көп қой. Бірақ, олардың ішіндегі ең ақылдысы тек мен ғана.
— Бәрінен ақылдысың...өхө! Бәрінен ақылды...өхө-өхө-өхө.
— Міне солай!
Күркетауық аздап ренжіп қалғандай болды. Барлық құстар естісін деген оймен дауыстап:
— Білесің бе, мұнда мені ешкім дұрыстап сыйламайтын сияқты. Тіпті, мүлдем сыйламайды.
— Жо-жоқ, саған солай көрінетін шығар...өхө-өхө.. – деп жұбатты оны жұбайы күркілін әрең тиып. – Саған солай көрінген ғой. Сенен асқан ақылды құсты көрмеппін. Өхө-өхө...
— Ал, Ата Қаз ше? Мен бәрін түсінемін...Бетіме ешнәрсе айтпаса да, бәрін сеземін. Ол мені үндемей жүріп-ақ сыйламайды.
— Ал сен оған мән берме. Ата Қаздың ақымақтау екенін өзің де байқаған шығарсың?
— Оны кім білмейді дейсің? Оның ақымақ екені бетінде жазылып тұрған жоқ па? Иә...Ата Қазды қойшы, ақымақ құсқа бола сонша ренжуге бола ма екен? Ана Әтешті айтсаңшы, кәдімгі Әтеш ше...Алдыңғы күні ол мен туралы не деп айқайлап еді? Көршілердің бәрі естіді. Ол мені нағыз ақымақ деп атаған сияқты...Иә, осыған ұқсас бірнәрсе айтты.
— Сен өзі қандай құссың? – деп таң қалды күркетауықтың әйелі. – Сен не, оның не үшін айқайлайтынын білмеуші ме едің?
— Не үшін айқайлайды екен?
— Өхө-өхө-өхө...Оны бәрі біледі ғой. Сен де қоразсың, ол да қораз. Тек ол өте қарапайым қораз. Ал сен сонау теңіз жағалауынан келген Күркетауықсың! Міне, сол себепті ол қызғаныштан айқайлайды. Барлығы күркетауық болғысы келетіні анық. Өхө-өхө-өхө...
Бұлары бола қоймас...Ха-ха-ха! Қарай гөр армандарын. Қайдағы бір қарапайым қораз аяқ астынан күркетауық болғысы келе қалыпты. Жоқ, бауырым, бұл ойың бола қоймас. Ол ешқашан да күркетауық бола алмайды!
Күркетауықтың мекиені өте қарапайым, мейірімді құс болатын. Оны Күркетауықтың үнемі басқа құстармен дауласа беретіні қатты қынжылтатын. Міне, бүгін де бастады. Таң атпастан бүгін кіммен жанжалдасып, шекісетінін ойлап жатыр. Бұл өзі ашулы болмаса да сондай мазасыз құс. Мекиен басқа құстар Күркетауықты сыртынан сөзуар, мылжың, мақтаншақ деп атағандары үшін аздап ренжіп қалатын. Жарайды, олар дұрыс айтты делік. Бірақ, кемшіліксіз құс бола ма екен? Міне, мәселе осында! Ондай құсты іздесең де таба алмайсың. Тіпті, кейде бір құстың бойынан кішкентай болса да кемшілігін байқап қалсаң, қуанып кетуің де мүмкін. Оянған құстар қорадан шығып, аулаға жинала салысымен айқай-шу басталып кетті. Әсіресе, тауықтар қатты шулады. Аулада ары-бері жүгіріп, ас үйдің терезесіне шығып, үздіксіз айқайлай берді:
— Қыт-қыт-қыт! Қыт-қыт-қыт...Қарнымыз ашты. Матрена қайда кеткен? Бізді аштан өлтірмек пе...
— Мырзалар, сабыр сақтаңыздар, - деп ескерту жасады бір аяқпен тұрған Ата Қаз. – Маған қараңдаршы, менің де қарным ашып тұр. Бірақ сендер сияқты айқайламаймын. Егер мен бар даусыммен айқайласам...Қаңқ-Қаңқ! Немесе Қааңқ-Қааңқ-Қа-қааақ..
Ата Қаздың қатты қаңқылдағаны сонша, Матренаның ұйқысы шайдай ашылды.
— Оған сабыр туралы айту оңай, - деп міңгірледі Үйрек, - мойнын қарашы, құбыр сияқты. Егер менің де осындай ұзын мойным, мықты тұмсығым болса, мен де сабыр сақтар едім. Оның сабырын білеміз ғой...
Үйректің сөзін Әтеш те қостай кетті.
— Иә, Ата Қазға сабыр туралы айтуға оңай. Кеше менің ең әдемі екі қауырсынымды жұлып алған кім? Бас салып, құйрыққа жармасу үлкен әдепсіздік. Мәселен, біз сөзге келіп қалып, мен Ата Қазды шоқып алғым келсе, мойындаймын, ондай ой болған, ол үшін қауырсындарым емес, өзім кінәлі боламын ғой. Менің айтқаным дұрыс па, мырзалар?
Қарны ашқан құстар ашулана бастаған сияқты.
II
Тәкаппар Күркетауық ешқашан да басқа құстар сияқты жемге таласпайтын. Матрена ашқарақ құстарды қуып жіберіп, өзін шақырғанша сабыр сақтап күтіп тұратын. Бүгін де солай болды. Күркетауық қоршаудың жанында, мына жанжалдың ішінен бірнәрсе іздеп жүрген сыңай танытып, әрі-бері жүрді.
— Өхө-өхө...қарным ашты! – деп шағымдана бастады Күркетауықтың артында жүрген Мекине. – Әне, Матрена сұлы беріп жатыр. Кешегі ботқадан қалған болар. Өхө-өхө..Ботқаны қалай жақсы көрем десеңші. Маған салса, өмір бойы ботқа жеумен өтер едім. Кейде тіпті оны түсімде көремін...
Мекиен қарны ашқан кезде шағымданғанды ұнататын. Күркетауықтың өзіне жаны ашығанын қалайтын. Ол үнемі күркілдеп жүретін, аяғын сылтып басатын, құстардың арасындағы ең кәрісі болатын.
— Иә, ботқа жеген жақсы-ақ, - деп оның сөзімен келісті Күркетауық, - Бірақ, ақылды құс ешқашан да тамаққа тарпа бас салмайды. Солай ма? Егер қожайын мені тамақтандырмаса, онда мен аштан өліп қаламын. Сонда ол мен сияқты ақылды күркетауықты қайдан табады екен?
— Сен сияқты күркетауық әлемде жоқ...
— Міне, солай! Ал ботқа деген не тәйір. Иә...мәселе ботқада емес, Матренада. Қалай, дұрыс па? Матрена болса, ботқа да болады. Бәрі Матренаға байланысты. Ол қаласа сұлы да, ботқа да, жарма да, тіпті нанның қоқымы да болады.
Осы пәлсапасына қарамастан Күркетауықтың қарны шұрылдай бастады. Тіпті, қабағы түсіп кетті. Барлық құстар жемсауларын толтырып алса да, Матрена мұны шақыра қоймады. Ал ол мұны ұмытып кеткен болса ше? Онда, бұл әзілдейтін жағдай емес...Кенет, Күркетауықтың қарнының ашқанын ұмыттырып жіберетіндей бір жағдай болды. Бәрі қораның маңында серуендеп жүрген жас тауықтың айқайынан басталды:
— Қыт-қыт!
Ауладағы барлық тауық оған қосылып, ауланы бастарын көтерді «Қыт-қыт, Қыт-қыт...». Бәрінен қатты әрине Қораз айқайлады:
— Көмектесіңдер! Мұнда кім бар?
Айқайға жинаған құстар ерекше бір затты көрді. Қораның ішіндегі шұқырда сұп-сұр, доп-домалақ, үстін ине қаптаған бірнәрсе жатыр.
— Бұл кәдімгі тас қой, - деді бірі.
— Ол қозғалады, - деп түсіндірді Тауық- Мен де тас екен деп ойлап қалып, жанына жақындасам, ол қозғалады екен. Тіпті, маған оның көзі бар сияқты көрінді. Ал таста көз болмайды.
— Қорыққанға қос көрінеді деген, - деді Күркетауық – Мүмкін бұл...бұл..
— Иә! Бұл саңырауқұлақ қой,- деп айқайлап жіберді Ата Қаз. –Мен дәл осындай саңыырауқұлақ көргенмін. Тек, оның инелері болмаған.
Бәрі Ата Қаздың сөзін күлкіге айналдырды.
— Бұл қалпаққа ұқсайды екен,- деп жорамалдаған бір құс та күлкіге қалды.
— Қалпақта көз болушы ма еді, мырзалар?
— Бос сөзді қайтеміз, әрекетке көшу керек,- деп бәрі үшін шешім қабылдады Әтеш. – Әй сен, ине қаптаған зат. Қане, кім екеніңді айт. Мен әзілдегенді ұнатпаймын. Естідің бе...
Ешқандай жауап болмады. Оған қатты ашуланған Әтеш белгісіз жануарға тұра ұмтылды. Бір рет шоқымақ болып еді, қалбалақтап ұшып кетті.
— Бұл...бұл бар болғаны ошағанның үлкен бүршігі. Басқа ешнәрсе де емес, - деп түсіндірді ол.
— Өзі дәмді сияқты. Ешқайсың оны жеп көргілерің келмей ме?
Бәрі ойларына келген болжамдарын айта бастады. Тіпті, осының ақыры болмайтындай көрінді. Тек Күркетауық қана үнсіз тұрды. Басқалары айтарларын айта берсін, ол тек құстардың ақылға сиымсыз сөздерін естіп тұра береді. Құстар кенет біреуі айқай салғанға дейін дауласа берді:
— Мырзалар, біз неге босқа даурығып тұрмыз. Бізде Күркетауық бар емес пе! Ол бәрін біледі ғой...
— Әрине білемін,- деді Күркетауық қанатын жайып, тұмсығын делдитіп.
— Білсең, онда бізге де айтсаңшы.
— Айтқым келмесе ше? Айтқым келмейді, болды.
Бәрі Күркетауықтан жалынып сұрай бастады.
— Сен біздің арамыздағы ең ақылды құссың ғой. Өтінеміз, айтшы...Айта салсаң нең кетеді?
Күркетауық ұзақ бәлсінді. Ақыры айтты-ау.
— Жарайды, айтсам айтайын. Тек әуелі маған мынаны айтыңдар. Сендер мен туралы не ойлайсыңдар?
— Сенің ең ақылды құс екеніңді кім білмейді, - деді бәрі шуылдап. – Ақылды болсаң күркетауықтай бол деген сөз бар.
— Демек, сендер мені құрметтейсіңдер ғой?
— Құрметтейміз! Бәріміз құрметтейміз!.
Күркетауық тағы біраз бәлсініп тұрды да, қанатын кең жайып, тұмсығын делдитіп, белгісіз жануарды үш рет айналып былай деді:
— Бұл...Мұның не екенін білгілерің келе ме?
— Әрине! Өтінеміз, сабырымызды тауыспай тезірек айтшы.
— Бұл бір жаққа бара жатқан бірнәрсе...
Бәрі ду күлгісі келген. Біреулері шиқылдай бастап еді, жіңішке бір дауыс естілді:
— Ең ақылды құстарың осы ма? Хи-хи..
Инелердің астынан кішкентай қара тұмсық пен екі көз шығып ауаны иіскеледі де:
— Амансыздар ма, мырзалар. Сіздер не, мені, мына Кірпіні танымай қалдыңыздар ма? Мына Күркетауықтарыңыз не деген күлкілі еді. Кешіріңіздер...Қалай айтсам болар екен...Иә, ақымақ Күркетауық...
III
Кірпінің Күркетауықты табалап кеткені біртүрлі қорқыныш ұялтқандай болды. Әрине, Күркетауық ақылға сыймайтын сөз айтты. Бірақ, бұл деген Кірпінің оны мазаққа айналдыруына болады деген сөз емес. Тіпті, мұнысы сыпайылыққа жатпайды. Біреудің үйіне келіп, қожайынын тілдеп кетуге бола ма екен? Қалай болғанда да, Күркетауық үй құстарының ішіндегі төресі, ол қайдағы бір Кірпінің теңі емес. Сол сәтте бәрі Күркетауықты жақтап, алаң айқау-шуға толып кетті.
— Мүмкін, Кірпі бәрімізді ақымаққа санайтын шығар! –деп айқай салды Әтеш қанатын қаққылап.
— Ол бәрімізге тіл тигізді!
— Егер ақымақ біреу болса, ол Кірпінің тап өзі! – деп мәлімдеді Ата Қаз мойнын созып. – Мен оны бірден байқадым. Иә!
— Саңырауқұлақтар ақымақ болушы ма еді? – деді Кірпі.
— Мырзалар, оған неге сөзімізді босқа шығындап тұрмыз? – деп айқай салды Әтеш. – Ол бәрібір ешнәрсе түсінбейді. Меніңше, біз уақытты босқа өткізіп тұрған сияқтымыз. Егер сіз, Ата Қаз, оның тікенін мықты тұмсығыңызбен бір жағынан ұстасаңыз, ал біз Күркетауық екеуміз екінші жағынан тістесек, кімнің ақылды екенін көретін боламыз. Ақыл дегенді мына тікенектердің астына жасыра алмайсың ғой.
— Жарайды, келісемін.. – деді Ата Қаз. – Егер мен оның тікендерін артқы жағынан ұстап, ал сіз , Әтеш тұмсығын шоқысаңыз тіпті жақсы болар еді. Ал, мырзалар, қазір кімнің ақылды екенін көретін боласыздар.
Бұл кезде Күркетауық үнсіз тұрған. Әуелде ол Кірпінің дөрекілігіне сасқалақтап қалып, жауап бере алмай қалған болатын. Содан кейін Күркетауық қатты ренжіп қалды. Ренжігені сонша, қатты ашуланды. Ол сол сәтте өзінің қандай маңғаз әрі қатал Күркетауық екенін бәріне көрсеткісі келіп, дөрекі Кірпіні тарпа бас салып, сазайын бермек болған. Ол тіпті Кірпіге бірнеше қадам жақындаған еді. Ашудан жарыла жаздап, тап бермек болғаны сол еді, бәрі шулап, Кірпінің жер-жебіріне жетті. Әтеш Кірпіні тікенінен ұстап, жан-жаққа тартқылауды ұсынған кезде, Күркетауық оны тоқтатып:
— Мырзалар, мырзалар. Бәлкім, біз бұл істі бейбіт жолмен шешерміз. Меніңше, біз бір-бірімізді түсінбей қалдық. Мырзалар, бұл істі маған тапсырыңыздар...
— Жарайды, күте тұрайық, - деп Кірпімен тезірек төбелескісі келіп тұрған Әтеш көңілсіз келісті. – Мұныңнан бәрібір ешнәрсе шықпайды.
— Ол енді менің шаруам, -деп сабырлы түрде жауап қатты Күркетауық. – Енді менің қалай сөйлесетінімді тыңдаңдар.
Барлығы Кірпіні айнала қорша, күтіп тұрды. Күркетауық оны бір айналды да, күркілдеп алды. Содан кейін былай деді:
— Тыңдаңызшы, Кірпі мырза. Жақсылап сөйлесейік. Мен негізі үйдегі келеңсіз жағдайларды ұнатпаймын.
«Құдайым-ау, ол не деген ақылды еді!..»-деп ойлады Күркетауықты үнсіз тамсана тыңдап тұрған мекиені.
— Сіз әуелі дәл қазір тәртіпті, тәрбиелі қауымның ортасында тұрғаныңызды ұғыныңыз,- деп жалғастырды Күркетауық.- Бұл нені білдіреді? Біздің ауламызға келуді көптеген жануарлар мәртебе көреді. Алайда, бұл кез-келгенге бұйыратын бақ емес.
— Дұрыс! Дұрыс!- деген дауыстар естіліп жатты.
— Әрине, біз өз арамызда осындаймыз. Бірақ, ең бастысы ол емес...– деп жалғастырды сөзін Күркетауық. – Иә, ең бастысы...Сіз не, біз кірпінің қандай болатынын білмейді деп ойладыңыз ба? Сізді саңырауқұлақ екен деп қалған Ата Қаздың бұл әзілі екенін сенімдімін. Әтеш те, басқасы да тек әзілдеген. Солай емес пе, мырзалар?
— Дұрыс айтасың, Күркетауық!- деп қатты айқайлағандары сонша Кірпі қорыққаннан тұмсығын тығып алды. «Ол не деген ақылды еді!»- деп ойлады істің мәнісін енді түсініп келе жатқан мекиен
— Өзіңіз көріп тұрғандай, Кірпі мырза, біз әзілдескенді ұнатамыз,-деп жалғастырды сөзін Күркетауық. – Мен өзімді айтып тұрғаным жоқ. Бірақ, неге әзілдеспеске? Меніңше, Кірпі мырза, сіз де әзілден құр алақан емес сияқтысыз.
— Дұрыс таптыңыз,- деп мойындады Кірпі тұмсығын шығарып. – Мен сондай көңілді жануармын. Тіпті, түнде де ұйықтай алмаймын. Көпшілігі бұған шыдай алмайды. Ал мен тез зерігіп кетемін.
— Міне, көрдіңіз ғой. Сіз біздің түнімен тамағы қарлыққанша шақыратын Әтеш мырзаға ұқсайды екенсіз.
Бәрі аяқ астынан көңілденіп кетті. Олар тіпті Кірпіні де жатырқамады. Кірпі өзін ақымақ деп атап, бетіне күле қараған келеңсіз жағдайдан шығудың оңай жолын тауып кеткен Күркетауықтың мәртебесі бір асқақтап қалды.
— Айтпақшы, Кірпі мырза, мынаны айтыңызшы, - деп қайтадан сөз бастады Күркетауық көзін қысып. – Сіз мені...мені ақылсыз құс деп атаған кезде жай ғана әзілдедіңіз ғой. Солай ма?
— Әрине ол әзілім болатын! – деді сенімді түрде Кірпі. –Менің мінезім сондай. Көңілді жүремін!
— Иә, иә. Оның әзіл екеніне мен де сенімді болғанмын. Естідіңіздер ме, мырзалар?- деп сұрады Күркетауық бәрінен.
— Естідік! Оған ешкімнің күмәні жоқ!
Күркетауық еңкейіп, Кірпінің құлағына үлкен бір құпияны сыбырлады:
— Мен сізге үлкен бір құпияны ашпақпын. Тек бір шартым бар. Ол туралы ешкімге тіс жармаңыз. Шынымды айтсам, өзім туралы сізге айтуға аздап қысыламын. Бірақ, ең ақылды құс болсам, басқа амалым бар ма? Кейде сол ақылымнан өзім де ұяламын. Бірақ, алмас қылыш қап түбінде жатпайды екен...Өтінем, тек бұл туралы ешкімге айтып қоймаңыз!..
Алёнушканың (автордың қызы – ауд.) бір көзі ұйқыда, ал екіншісі ояу;
Алёнушканың бір құлағы ұйқыда, ал екіншісі тыңдап жатыр.
Ұйықтай ғой, Алёнушка, балапаным, әкең саған ертегі айтып береді.
Бәрі осында сияқты ғой: сібір мысығы Васька, сабалақ төбет Постойко, қап тесер Сұр Тышқан, пеш түбіндегі Қара Шегіртке, тордағы Ала Торғай және сотқар Әтеш.
Ұйықтай ғой, Алёнушка, қазір ертегі басталады. Әне, терезеде толған ай да қарап тұр, қыли қоян ұясына жасырынды, қасқырлардың көзі оттай жанды, маймақ аю табанын жалап жатыр. Терезеге кәрі Қарға ұшып келіп, тұмсығымен терезені тақылдатып жатыр. «Қашан басталады?» дейді. Бәрі осында жиналған екен. Енді Алёнушканың ертегісін күтіп отыр.
Алёнушканың бір көзі ұйқыда, ал екіншісі ояу;
Алёнушканың бір құлағы ұйқыда, ал екіншісі тыңдап жатыр.
Ұйықтай ғой, қызым, ұйықтай ғой.
******
Ұзын құлақ, қыли көз, қысқа құйрық батыл Қоян жайлы ертегі
Орманда бір қоян дүниеге келді. Өзі сондай қорқақ. Аяқ астындағы бұта сынып кетсе де, құс ұшса да, ағаштағы қар құлап кетсе де жүрегі тас төбесінен шығады. Осылайша күнде, апта сайын, бір жыл бойы қорқып жүріп қоян үлкен болып өсті. Ол енді үнемі қорқып жүруден жалыға бастады.
— Болды, мен ешкімнен қорықпаймын! – деп орманды басына көтере айқайлады. – Мен ешкімнен қорықпаймын!
Кәрі қояндар жиналып, көжектер жүгірісіп келді, қоян аналар құлақтарын түре қалды. Бәрі ұзын құлақ, қыли көз, қысқа құйрық Қоянның қалай мақтанып жатқанын естіп, өз құлақтарына өздері сене алар емес. Бұрын соңды ешкімнен қорықпаған қоянды көрген жан болған емес.
— Әй, Қоян, сен тіпті қасқырдан да қорықпайсың ба?
— Иә, қасқырдан да, түлкіден де, тіпті аюдан да қорықпаймын. Мен ешкімнен қорықпаймын!
Мұнысы енді тым күлкілі шықты. Жас қояндар алдыңғы аяқтарымен тұмсықтарын жауып алып күліп жатты, қоян аналардың өзі күлкілерін тыя алмады. Түлкіден сытылып шығып, қасқырдың тісі батқан кәрі қояндардың өзі еріксіз езу тартты. Бұл өзі күлкілі қоян екен! Не деген күлкілі! Бәрі қыран-топыран күлкіге қарық болды. Бір-бірін түрткілеп, секіріп, қуаласып апыр-топыр болды да қалды.
— Онда тұрған не бар екен! – деп айқайлады батылданған Қоян сенімді түрде. – Қазір қасқыр келсе, оны өзім-ақ жеп қоямын.
— Қандай күлкілі Қоян! Не деген ақымақ еді!
Оның қандай ақымақ, әрі күлкілі екенін көріп, бәрі күліп жатты. Кімді айтсаң, сол келеді. «Қасқыр» деген сөзді аузына алып еді, сап етіп қасқырдың өзі жетіп келді. Орманда әрі-бері жүрген қасқырдың да «Дәмді бір қоян болса!» - деп ойлағаны сол еді, жақын маңда қояндардың шулап жатқан дауыстарын естіп қалды. Өздері Қасқырды еске алып жатқан сияқты. Ол қалт тұра қалып, ауаны иіскелеп, жер бауырлап келіп, аңди бастады. Қасқыр асыр салып жүрген қояндарға тым жақын барды. Олар өзін мазақтап жатыр екен! Бәрінен де ана қыли көз, ұзын құлақ, қысқа құйрық Қоян тіпті батылданып кетіпті. «Қап, қазір сені жеп қоймасам ба!» - деп ойлады сұр Қасқыр. Ол бәрінен батыл сөйлеп тұрған Қоянды аңди бастады. Қояндар ешнәрсе байқар емес, бұрынғыдай мәз мейрам. Мақтаншақ Қоян томардың үстіне шығып, артқы аяқтарымен отырды да, былай деді:
— Тыңдаңдар, қорқақтар! Бәрің маған қараңдар. Қазір сендерге бірнәрсе көрсетемін. Мен...мен...мен..
Осы сәтте мақтаншақтың тілі күрмеліп қалды. Қоян өзіне қарап тұрған Қасқырды көрді. Ал қалғандары тіпті байқар емес. Қатты қорыққан Қоян сөйлей алмай қалды. Әрі қарай, ешкім күтпеген жағдай орын алды. Мақтаншақ Қоян доп сияқты жоғарыға секіріп барып, қырсық шалғанда тұп-тура қасқырдың төбесіне құлап, тапыраңдап қасқырдың жон арасынан жүгіріп өтті де тағы да секіріп қаша жөнелді. Ұзақ жүгірді байғұс Қоян. Әбден шаршап, болдырды. Қасқыр артынан өкшелеп қуып келе жатқан сияқты. Сәл кідірсе, қасқырдың тісіне ілігетіндей көрінді. Ақыры әл-дәрмені біткен Қоян көзін жұмды да, бұталардың арасына құлай кетті. Ал бұл кезде Қасқыр басқа жаққа қашып бара жатқан. Қоян өзіне құлаған сәтте, ол өзіне оқ атылғандай көрінді. Қатты қорыққан Қасқыр алды-артына қарамай қаша жөнелген еді. Орманда талай қоянды кездестірген. Бірақ, дәл мұндай ашулы қоянды ешқашан көрмепті. Басқа қояндар да ұзақ уақыт бойы өздеріне келе алмады. Біреуі бұталардың арасына тығылып, біреулері томардың үстіне шығып кетті. Кейбіреуі тіпті шұңқырға түсіп кетті. Ұзақ жасырынған олар бір кезде әбден жалықты. Ақырын-ақырын, батылданып бастарын шығара бастады.
— Әлгі Қасқырды біздің Қоян жақсылап қорқытқан сияқты! – десті бәрі. – Егер ол болмағанда біздің аман қалуымыз екіталай еді....Ол өзі қайда? Біздің батыл Қоян қайда?
Бәрі Қоянды іздей бастады. Ары іздеді, бері іздеді. Батыл Қоян еш жерде жоқ. Әлде оны басқа қасқыр жеп кетті ме? Ақыры тапты-ау. Бұтаның арасында қорыққаннан есін жия алмай жатыр екен.
— Жарайсың, қыли! – деді барлық қоян айқайлап. – Жарайсың, қыли! Кәрі Қасқырды жақсылап тұрып қорқыттың. Рахмет саған. Біз болсақ сені бекерге мақтанып тұр деп ойласақ.
Батыл Қоян тез есін жиып алды. Шұңқырдан шығып, үсті-басын сілкіп, көзін сығырайтып:
— Ал сендер қалай ойлаған едіңдер? Әй қорқақтар-ай – деп тұмсығын көтерді. Сол күннен бастап батыл Қоян шынымен де өзінің ешкімнен қорықпайтынына сене бастапты.
Тәтті ұйқыға жата ғой, құлыным.
Бәрінен де ақылды
I
Күркетауық әдеттегідей бәрінен ерте оянды. Таң бозарып атпастан әйелін оятып, былай деді:
— Мен бәрінен ақылды емеспін бе? Солай ма?
Әйелі ұзақ күркілдеді де, жауап берді:
— Әрине ақылдысың... өхө-өхө...Мұны кім білмейді дейсің? Өхө...
— Жоқ, сен дұрыстап айт. Мен бәрінен де ақылдымын ба? Ақылды құстар көп қой. Бірақ, олардың ішіндегі ең ақылдысы тек мен ғана.
— Бәрінен ақылдысың...өхө! Бәрінен ақылды...өхө-өхө-өхө.
— Міне солай!
Күркетауық аздап ренжіп қалғандай болды. Барлық құстар естісін деген оймен дауыстап:
— Білесің бе, мұнда мені ешкім дұрыстап сыйламайтын сияқты. Тіпті, мүлдем сыйламайды.
— Жо-жоқ, саған солай көрінетін шығар...өхө-өхө.. – деп жұбатты оны жұбайы күркілін әрең тиып. – Саған солай көрінген ғой. Сенен асқан ақылды құсты көрмеппін. Өхө-өхө...
— Ал, Ата Қаз ше? Мен бәрін түсінемін...Бетіме ешнәрсе айтпаса да, бәрін сеземін. Ол мені үндемей жүріп-ақ сыйламайды.
— Ал сен оған мән берме. Ата Қаздың ақымақтау екенін өзің де байқаған шығарсың?
— Оны кім білмейді дейсің? Оның ақымақ екені бетінде жазылып тұрған жоқ па? Иә...Ата Қазды қойшы, ақымақ құсқа бола сонша ренжуге бола ма екен? Ана Әтешті айтсаңшы, кәдімгі Әтеш ше...Алдыңғы күні ол мен туралы не деп айқайлап еді? Көршілердің бәрі естіді. Ол мені нағыз ақымақ деп атаған сияқты...Иә, осыған ұқсас бірнәрсе айтты.
— Сен өзі қандай құссың? – деп таң қалды күркетауықтың әйелі. – Сен не, оның не үшін айқайлайтынын білмеуші ме едің?
— Не үшін айқайлайды екен?
— Өхө-өхө-өхө...Оны бәрі біледі ғой. Сен де қоразсың, ол да қораз. Тек ол өте қарапайым қораз. Ал сен сонау теңіз жағалауынан келген Күркетауықсың! Міне, сол себепті ол қызғаныштан айқайлайды. Барлығы күркетауық болғысы келетіні анық. Өхө-өхө-өхө...
Бұлары бола қоймас...Ха-ха-ха! Қарай гөр армандарын. Қайдағы бір қарапайым қораз аяқ астынан күркетауық болғысы келе қалыпты. Жоқ, бауырым, бұл ойың бола қоймас. Ол ешқашан да күркетауық бола алмайды!
Күркетауықтың мекиені өте қарапайым, мейірімді құс болатын. Оны Күркетауықтың үнемі басқа құстармен дауласа беретіні қатты қынжылтатын. Міне, бүгін де бастады. Таң атпастан бүгін кіммен жанжалдасып, шекісетінін ойлап жатыр. Бұл өзі ашулы болмаса да сондай мазасыз құс. Мекиен басқа құстар Күркетауықты сыртынан сөзуар, мылжың, мақтаншақ деп атағандары үшін аздап ренжіп қалатын. Жарайды, олар дұрыс айтты делік. Бірақ, кемшіліксіз құс бола ма екен? Міне, мәселе осында! Ондай құсты іздесең де таба алмайсың. Тіпті, кейде бір құстың бойынан кішкентай болса да кемшілігін байқап қалсаң, қуанып кетуің де мүмкін. Оянған құстар қорадан шығып, аулаға жинала салысымен айқай-шу басталып кетті. Әсіресе, тауықтар қатты шулады. Аулада ары-бері жүгіріп, ас үйдің терезесіне шығып, үздіксіз айқайлай берді:
— Қыт-қыт-қыт! Қыт-қыт-қыт...Қарнымыз ашты. Матрена қайда кеткен? Бізді аштан өлтірмек пе...
— Мырзалар, сабыр сақтаңыздар, - деп ескерту жасады бір аяқпен тұрған Ата Қаз. – Маған қараңдаршы, менің де қарным ашып тұр. Бірақ сендер сияқты айқайламаймын. Егер мен бар даусыммен айқайласам...Қаңқ-Қаңқ! Немесе Қааңқ-Қааңқ-Қа-қааақ..
Ата Қаздың қатты қаңқылдағаны сонша, Матренаның ұйқысы шайдай ашылды.
— Оған сабыр туралы айту оңай, - деп міңгірледі Үйрек, - мойнын қарашы, құбыр сияқты. Егер менің де осындай ұзын мойным, мықты тұмсығым болса, мен де сабыр сақтар едім. Оның сабырын білеміз ғой...
Үйректің сөзін Әтеш те қостай кетті.
— Иә, Ата Қазға сабыр туралы айтуға оңай. Кеше менің ең әдемі екі қауырсынымды жұлып алған кім? Бас салып, құйрыққа жармасу үлкен әдепсіздік. Мәселен, біз сөзге келіп қалып, мен Ата Қазды шоқып алғым келсе, мойындаймын, ондай ой болған, ол үшін қауырсындарым емес, өзім кінәлі боламын ғой. Менің айтқаным дұрыс па, мырзалар?
Қарны ашқан құстар ашулана бастаған сияқты.
II
Тәкаппар Күркетауық ешқашан да басқа құстар сияқты жемге таласпайтын. Матрена ашқарақ құстарды қуып жіберіп, өзін шақырғанша сабыр сақтап күтіп тұратын. Бүгін де солай болды. Күркетауық қоршаудың жанында, мына жанжалдың ішінен бірнәрсе іздеп жүрген сыңай танытып, әрі-бері жүрді.
— Өхө-өхө...қарным ашты! – деп шағымдана бастады Күркетауықтың артында жүрген Мекине. – Әне, Матрена сұлы беріп жатыр. Кешегі ботқадан қалған болар. Өхө-өхө..Ботқаны қалай жақсы көрем десеңші. Маған салса, өмір бойы ботқа жеумен өтер едім. Кейде тіпті оны түсімде көремін...
Мекиен қарны ашқан кезде шағымданғанды ұнататын. Күркетауықтың өзіне жаны ашығанын қалайтын. Ол үнемі күркілдеп жүретін, аяғын сылтып басатын, құстардың арасындағы ең кәрісі болатын.
— Иә, ботқа жеген жақсы-ақ, - деп оның сөзімен келісті Күркетауық, - Бірақ, ақылды құс ешқашан да тамаққа тарпа бас салмайды. Солай ма? Егер қожайын мені тамақтандырмаса, онда мен аштан өліп қаламын. Сонда ол мен сияқты ақылды күркетауықты қайдан табады екен?
— Сен сияқты күркетауық әлемде жоқ...
— Міне, солай! Ал ботқа деген не тәйір. Иә...мәселе ботқада емес, Матренада. Қалай, дұрыс па? Матрена болса, ботқа да болады. Бәрі Матренаға байланысты. Ол қаласа сұлы да, ботқа да, жарма да, тіпті нанның қоқымы да болады.
Осы пәлсапасына қарамастан Күркетауықтың қарны шұрылдай бастады. Тіпті, қабағы түсіп кетті. Барлық құстар жемсауларын толтырып алса да, Матрена мұны шақыра қоймады. Ал ол мұны ұмытып кеткен болса ше? Онда, бұл әзілдейтін жағдай емес...Кенет, Күркетауықтың қарнының ашқанын ұмыттырып жіберетіндей бір жағдай болды. Бәрі қораның маңында серуендеп жүрген жас тауықтың айқайынан басталды:
— Қыт-қыт!
Ауладағы барлық тауық оған қосылып, ауланы бастарын көтерді «Қыт-қыт, Қыт-қыт...». Бәрінен қатты әрине Қораз айқайлады:
— Көмектесіңдер! Мұнда кім бар?
Айқайға жинаған құстар ерекше бір затты көрді. Қораның ішіндегі шұқырда сұп-сұр, доп-домалақ, үстін ине қаптаған бірнәрсе жатыр.
— Бұл кәдімгі тас қой, - деді бірі.
— Ол қозғалады, - деп түсіндірді Тауық- Мен де тас екен деп ойлап қалып, жанына жақындасам, ол қозғалады екен. Тіпті, маған оның көзі бар сияқты көрінді. Ал таста көз болмайды.
— Қорыққанға қос көрінеді деген, - деді Күркетауық – Мүмкін бұл...бұл..
— Иә! Бұл саңырауқұлақ қой,- деп айқайлап жіберді Ата Қаз. –Мен дәл осындай саңыырауқұлақ көргенмін. Тек, оның инелері болмаған.
Бәрі Ата Қаздың сөзін күлкіге айналдырды.
— Бұл қалпаққа ұқсайды екен,- деп жорамалдаған бір құс та күлкіге қалды.
— Қалпақта көз болушы ма еді, мырзалар?
— Бос сөзді қайтеміз, әрекетке көшу керек,- деп бәрі үшін шешім қабылдады Әтеш. – Әй сен, ине қаптаған зат. Қане, кім екеніңді айт. Мен әзілдегенді ұнатпаймын. Естідің бе...
Ешқандай жауап болмады. Оған қатты ашуланған Әтеш белгісіз жануарға тұра ұмтылды. Бір рет шоқымақ болып еді, қалбалақтап ұшып кетті.
— Бұл...бұл бар болғаны ошағанның үлкен бүршігі. Басқа ешнәрсе де емес, - деп түсіндірді ол.
— Өзі дәмді сияқты. Ешқайсың оны жеп көргілерің келмей ме?
Бәрі ойларына келген болжамдарын айта бастады. Тіпті, осының ақыры болмайтындай көрінді. Тек Күркетауық қана үнсіз тұрды. Басқалары айтарларын айта берсін, ол тек құстардың ақылға сиымсыз сөздерін естіп тұра береді. Құстар кенет біреуі айқай салғанға дейін дауласа берді:
— Мырзалар, біз неге босқа даурығып тұрмыз. Бізде Күркетауық бар емес пе! Ол бәрін біледі ғой...
— Әрине білемін,- деді Күркетауық қанатын жайып, тұмсығын делдитіп.
— Білсең, онда бізге де айтсаңшы.
— Айтқым келмесе ше? Айтқым келмейді, болды.
Бәрі Күркетауықтан жалынып сұрай бастады.
— Сен біздің арамыздағы ең ақылды құссың ғой. Өтінеміз, айтшы...Айта салсаң нең кетеді?
Күркетауық ұзақ бәлсінді. Ақыры айтты-ау.
— Жарайды, айтсам айтайын. Тек әуелі маған мынаны айтыңдар. Сендер мен туралы не ойлайсыңдар?
— Сенің ең ақылды құс екеніңді кім білмейді, - деді бәрі шуылдап. – Ақылды болсаң күркетауықтай бол деген сөз бар.
— Демек, сендер мені құрметтейсіңдер ғой?
— Құрметтейміз! Бәріміз құрметтейміз!.
Күркетауық тағы біраз бәлсініп тұрды да, қанатын кең жайып, тұмсығын делдитіп, белгісіз жануарды үш рет айналып былай деді:
— Бұл...Мұның не екенін білгілерің келе ме?
— Әрине! Өтінеміз, сабырымызды тауыспай тезірек айтшы.
— Бұл бір жаққа бара жатқан бірнәрсе...
Бәрі ду күлгісі келген. Біреулері шиқылдай бастап еді, жіңішке бір дауыс естілді:
— Ең ақылды құстарың осы ма? Хи-хи..
Инелердің астынан кішкентай қара тұмсық пен екі көз шығып ауаны иіскеледі де:
— Амансыздар ма, мырзалар. Сіздер не, мені, мына Кірпіні танымай қалдыңыздар ма? Мына Күркетауықтарыңыз не деген күлкілі еді. Кешіріңіздер...Қалай айтсам болар екен...Иә, ақымақ Күркетауық...
III
Кірпінің Күркетауықты табалап кеткені біртүрлі қорқыныш ұялтқандай болды. Әрине, Күркетауық ақылға сыймайтын сөз айтты. Бірақ, бұл деген Кірпінің оны мазаққа айналдыруына болады деген сөз емес. Тіпті, мұнысы сыпайылыққа жатпайды. Біреудің үйіне келіп, қожайынын тілдеп кетуге бола ма екен? Қалай болғанда да, Күркетауық үй құстарының ішіндегі төресі, ол қайдағы бір Кірпінің теңі емес. Сол сәтте бәрі Күркетауықты жақтап, алаң айқау-шуға толып кетті.
— Мүмкін, Кірпі бәрімізді ақымаққа санайтын шығар! –деп айқай салды Әтеш қанатын қаққылап.
— Ол бәрімізге тіл тигізді!
— Егер ақымақ біреу болса, ол Кірпінің тап өзі! – деп мәлімдеді Ата Қаз мойнын созып. – Мен оны бірден байқадым. Иә!
— Саңырауқұлақтар ақымақ болушы ма еді? – деді Кірпі.
— Мырзалар, оған неге сөзімізді босқа шығындап тұрмыз? – деп айқай салды Әтеш. – Ол бәрібір ешнәрсе түсінбейді. Меніңше, біз уақытты босқа өткізіп тұрған сияқтымыз. Егер сіз, Ата Қаз, оның тікенін мықты тұмсығыңызбен бір жағынан ұстасаңыз, ал біз Күркетауық екеуміз екінші жағынан тістесек, кімнің ақылды екенін көретін боламыз. Ақыл дегенді мына тікенектердің астына жасыра алмайсың ғой.
— Жарайды, келісемін.. – деді Ата Қаз. – Егер мен оның тікендерін артқы жағынан ұстап, ал сіз , Әтеш тұмсығын шоқысаңыз тіпті жақсы болар еді. Ал, мырзалар, қазір кімнің ақылды екенін көретін боласыздар.
Бұл кезде Күркетауық үнсіз тұрған. Әуелде ол Кірпінің дөрекілігіне сасқалақтап қалып, жауап бере алмай қалған болатын. Содан кейін Күркетауық қатты ренжіп қалды. Ренжігені сонша, қатты ашуланды. Ол сол сәтте өзінің қандай маңғаз әрі қатал Күркетауық екенін бәріне көрсеткісі келіп, дөрекі Кірпіні тарпа бас салып, сазайын бермек болған. Ол тіпті Кірпіге бірнеше қадам жақындаған еді. Ашудан жарыла жаздап, тап бермек болғаны сол еді, бәрі шулап, Кірпінің жер-жебіріне жетті. Әтеш Кірпіні тікенінен ұстап, жан-жаққа тартқылауды ұсынған кезде, Күркетауық оны тоқтатып:
— Мырзалар, мырзалар. Бәлкім, біз бұл істі бейбіт жолмен шешерміз. Меніңше, біз бір-бірімізді түсінбей қалдық. Мырзалар, бұл істі маған тапсырыңыздар...
— Жарайды, күте тұрайық, - деп Кірпімен тезірек төбелескісі келіп тұрған Әтеш көңілсіз келісті. – Мұныңнан бәрібір ешнәрсе шықпайды.
— Ол енді менің шаруам, -деп сабырлы түрде жауап қатты Күркетауық. – Енді менің қалай сөйлесетінімді тыңдаңдар.
Барлығы Кірпіні айнала қорша, күтіп тұрды. Күркетауық оны бір айналды да, күркілдеп алды. Содан кейін былай деді:
— Тыңдаңызшы, Кірпі мырза. Жақсылап сөйлесейік. Мен негізі үйдегі келеңсіз жағдайларды ұнатпаймын.
«Құдайым-ау, ол не деген ақылды еді!..»-деп ойлады Күркетауықты үнсіз тамсана тыңдап тұрған мекиені.
— Сіз әуелі дәл қазір тәртіпті, тәрбиелі қауымның ортасында тұрғаныңызды ұғыныңыз,- деп жалғастырды Күркетауық.- Бұл нені білдіреді? Біздің ауламызға келуді көптеген жануарлар мәртебе көреді. Алайда, бұл кез-келгенге бұйыратын бақ емес.
— Дұрыс! Дұрыс!- деген дауыстар естіліп жатты.
— Әрине, біз өз арамызда осындаймыз. Бірақ, ең бастысы ол емес...– деп жалғастырды сөзін Күркетауық. – Иә, ең бастысы...Сіз не, біз кірпінің қандай болатынын білмейді деп ойладыңыз ба? Сізді саңырауқұлақ екен деп қалған Ата Қаздың бұл әзілі екенін сенімдімін. Әтеш те, басқасы да тек әзілдеген. Солай емес пе, мырзалар?
— Дұрыс айтасың, Күркетауық!- деп қатты айқайлағандары сонша Кірпі қорыққаннан тұмсығын тығып алды. «Ол не деген ақылды еді!»- деп ойлады істің мәнісін енді түсініп келе жатқан мекиен
— Өзіңіз көріп тұрғандай, Кірпі мырза, біз әзілдескенді ұнатамыз,-деп жалғастырды сөзін Күркетауық. – Мен өзімді айтып тұрғаным жоқ. Бірақ, неге әзілдеспеске? Меніңше, Кірпі мырза, сіз де әзілден құр алақан емес сияқтысыз.
— Дұрыс таптыңыз,- деп мойындады Кірпі тұмсығын шығарып. – Мен сондай көңілді жануармын. Тіпті, түнде де ұйықтай алмаймын. Көпшілігі бұған шыдай алмайды. Ал мен тез зерігіп кетемін.
— Міне, көрдіңіз ғой. Сіз біздің түнімен тамағы қарлыққанша шақыратын Әтеш мырзаға ұқсайды екенсіз.
Бәрі аяқ астынан көңілденіп кетті. Олар тіпті Кірпіні де жатырқамады. Кірпі өзін ақымақ деп атап, бетіне күле қараған келеңсіз жағдайдан шығудың оңай жолын тауып кеткен Күркетауықтың мәртебесі бір асқақтап қалды.
— Айтпақшы, Кірпі мырза, мынаны айтыңызшы, - деп қайтадан сөз бастады Күркетауық көзін қысып. – Сіз мені...мені ақылсыз құс деп атаған кезде жай ғана әзілдедіңіз ғой. Солай ма?
— Әрине ол әзілім болатын! – деді сенімді түрде Кірпі. –Менің мінезім сондай. Көңілді жүремін!
— Иә, иә. Оның әзіл екеніне мен де сенімді болғанмын. Естідіңіздер ме, мырзалар?- деп сұрады Күркетауық бәрінен.
— Естідік! Оған ешкімнің күмәні жоқ!
Күркетауық еңкейіп, Кірпінің құлағына үлкен бір құпияны сыбырлады:
— Мен сізге үлкен бір құпияны ашпақпын. Тек бір шартым бар. Ол туралы ешкімге тіс жармаңыз. Шынымды айтсам, өзім туралы сізге айтуға аздап қысыламын. Бірақ, ең ақылды құс болсам, басқа амалым бар ма? Кейде сол ақылымнан өзім де ұяламын. Бірақ, алмас қылыш қап түбінде жатпайды екен...Өтінем, тек бұл туралы ешкімге айтып қоймаңыз!..
Мақала ұнаса, бөлісіңіз:
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Іздеп көріңіз: