Дипломдық жұмыс: Экономика | Қазақстан экономикасының бәсеке қабілеттілігі және оны дамыту мәселелері

Мазмұны

КІРІСПЕ

1 БӘСЕКЕ – РЫНОКТЫҚ ҚАТЫНАСТЫҢ ҚҰРАМДАС БӨЛІГІ РЕТІНДЕ.
1.1. Бәсекенің экономикалық категория ретінде мәні, пайда болу шарттары және қызметтері.
1.2. Бәсекенің түрлері мен нысандары олардың артықшылықтары мен кемшіліктері
1.3. Бәсеке теориясына байланысты классиктердің көзқарастары.

2 ҚАЗАҚСТАН ЭКОНОМИКАСЫНЫҢ БӘСЕКЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІ ЖӘНЕ ОНЫ ДАМЫТУ МӘСЕЛЕЛЕРІ.
2.1. Қазақстан экономикасының бәсекеге қабілеттілігі жоғарғы және төменгі салалары
2.2 . Қазақстанда бәсекеге қабілетті өнеркәсіпті дамыту мәселелері
2.3. Қазақстанда әлемдегі бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына кіру стратегиясы іске асырылуының бүгінгі және болашақтағы басымдықтары

ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазіргі кезде әлемде және отандық экономикада терең әлеуметтік-экономикалық өзгерістер орын алуда. Аталған өзгерістер экономикалық парадигманың өзгеруіне қажетті тарихи алғышарттарды қалыптастырды. Ұзақ уақыт бойы қоғамдық әл-ауқат көздері ең алдымен материалды-техникалық базаның қалыптасуы тұрғысында қарастырылды, ал елдің даму деңгейі материалды өндіріс көлемін арттыру қарқындарымен анықталды. Адам заттай капиталмен бірге өндіріс ресурсы қызметін атқарды. Сонымен қатар, рыноктық экономикаға өтуді іске асырып отырған бұрынғы социалистік елдер мен республикалар қоғамның әлеуметтік-экономикалық құрылымның ерекшеліктерін, алдағы өзгерістер мен оның іске асырылу мүмкіндіктерін, шаруашылық жүргізудің рыноктық жүйесінің оптималды үлгісін және тағы басқа негізгі кезеңдерді ескеретін халық шаруашылығын реформалаудың өзіндік әдісін жасау қажет болды.
Біздің еліміздің рыноктық экономикаға өтуіне байланысты рыноктың қызмет ету механизмін және оның негізгі элементтерін талдап, оларды экономикамыздың тиімді дамуына қолдана білу бүгінгі күні өзекті мәселе. Экономика дамуының қозғаушы күштерінің бірі бәсекелестік, барлық салаларда қарқынды дамуда.
Адам Смит бәсекелестікті, сатушылар арасындағы тауарды тиімді жағдайда сату үшін ешқандай сөз байласусыз, әділ жарыспен салыстырды. Оның әрекет ету механизмі «көрінбейтін қол» деп аталады, онда кәсіпкердің субъективті талпынысы мен іс-әрекетінің объективті нәтижесінің арасындағы айырмашылық көрсетіледі. «Әр капиталист тек өз пайдасына ұмтылады, сол арқылы қоғам пайдасын да жүзеге асырады». [2]
Осылайша әрбір кәсіпкердің бәсекеге қабілеті жоғары болуының нәтижесінде әлемдік экономикалық рынокта ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігі артады.
Әлеуметтік-экономикалық және индустриялды-инновациялық реформалар өткеретін әрбір мемлекет тарихи тәжірибелерге көз жүгіртіп, уақыт сынынан өткен теорияларды талдайды. Экономиканың қаржы, туризм және қызмет көрсету саласы жақсарып, дами түсті. Жұмыс күшінің өнімділігі артып, шағын және орта бизнес өркендеу үстінде.
Тақырыптың өзектілігі. Қазақстан өзінің нысаналы дамуын „Қазақстан-2030“ ұзақ мерзімдік стратегиясына толық сәйкес жалғастырып келеді. Ендігі жердегі күн тәртібіндегі мәселе әлемдік қоғамдастықта Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігі туралы және қазақстандық ғалымдардың, менеджерлердің, бизнесшілердің, мамандардың, жұмысшылардың бәсекеге қабілеттілігі туралы болып отыр.
Бұл міндетті шешу үшін біздің экономикалық, сондай-ақ әлеуметтік салада еуропалық стандарттарға жету стратегиясын әзірлеуге кірісуіміз керек.
Үстіміздегі жылдың 1-наурызында Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқына „Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы“ жолдауын жолдады. Бірнеше басымдықтардан тұратын бұл стратегияны жүйелі жүзеге асыру елімізді халықаралық шаруашылыққа интеграциялай түседі. Біз Қазақстанның жахандық экономикалық үрдістерге сәйкес дамып келе жатқан ел болуын қалаймыз. Әлемдегі жасалған жаңа мен озық атаулыны бойына сіңірген, дүниежүзілік шаруашылықтан шағын да болса өзіне лайық «орнын» иемденген, әрі жаңа экономикалық жағдайларға жылдам бейімделуге қабілетті ел болуын қалаймыз.
Диплом жұмысының мақсаты - Біз қатаң бәсекеге әзір тұрып, оны өз мүддемізге пайдалана білуіміз керек. Қазақстан көп тарапты халықаралық экономикалық жобаларға белсене қатыса алады, қатысуға тиіс те, өйткені олар біздің жахандық экономикаға кірігуімізге жәрдемдеседі әрі сол арқылы біздің қолайлы экономикалық-географиялық жағдайымызға және қолымыздағы ресурстарымызға сүйенеді және де ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттырудың Қазақстан Республикасы экономикасының тұрақты дамуының бірден-бір жолы екендігін атап көрсету керек.
Міндеттері - Мемлекет өз тарапынан іскерлік бастамашылықтың жолындағы заңнамалық, әкімшілік және бюрократиялық кедергілерді ысырып тастауға, жеке меншік капиталдың келешегі үлкен кемел бастамаларына тікелей қолдау көрсетуге міндетті.
Біздің мемлекетіміздің әлеуметтік-экономикалық дамуының қазіргі сатысы басқарудың принциптері мен механизмдері өмір сүру деңгейі мен сапасын жоғарылатуға, бәсекеге қабілетті ұлттық экономика құруға бағытталуымен сипатталады.
Өнеркәсіптік саланың бәсекеге қабілеттілігін арттыру және индустриалды-инновациялық экономика жүйесін құрудың негізгі бағыттарын қарастыру.
1 БӘСЕКЕ – РЫНОКТЫҚ ҚАТЫНАСТЫҢ ҚҰРАМДАС БӨЛІГІ РЕТІНДЕ.

1.1. Бәсекенің экономикалық категория ретінде мәні, пайда болу шарттары және қызметтері.

Бәсеке – шаруашылық жүргізудің ең қолайлы жағдайлары мен жоғары пайда алудың ең жақсы мүмкіншіліктері үшін тауар өндірушілердің арасындағы экономикалық күрес. Сонымен қатар, бәсеке тауарды өндіру мен өткізуде, сондай – ақ капитал салу шеңберіндегі рыноктық субъектілердің әрекет ету бағыттарын анықтайтын рыноктық механизімнің элементі болып табылады.
Бәсеке дегеніміз, бір жағынан, іс-қимыл жасайтын салада ұнамды нәтижеге жету үшін жүріп отыратын экономикалық жарыс, шаруашылық жүргізудің қолайлы жағдайына ие болу үшін, пайданы көп табу үшін тауар өндірушілердің бір-бірімен күресі. Екінші жағынан, ол рынок субъектілерінің өнімді өндіру мен оны өткізудегі және капиталды қолдану сыерасындағы арақатынастары.
Рыноктық экономикадағы қолданылатын бәсекенің нысандары мен ережелерін, мемлекет пен жеке сектордың қызмет ету әдістерін анықтайды.
Бәсеке экономикалық процесс ретінде белгілі бір іс-әрекеттердің жиынтығы болып табылады. Бұл іс-әрекеттер ұлғаймалы ұдайы сатылардан тұрады:
• Өндіріс үшін қажет құрал-жабдықтар, ғимараттар және еңбек ресурстарымен қамтамасыз ету.
• Өндірісті ұйымдастыру, шикізат пен материалдар және қаржы несиемен жабдықтау.
• Бәсекеге қабілетті өнім шығару.
• Өнімнің сатылу көлемін, орынын, уақытын анықтау.
• Пайданың бір бөлігін инвеститциялық қорға аудару жіне оны өндірісті ұлғайтуға жұмсау.
Бәсеке деңгейі өнімнің рыноктағы өмір сүру уақытына байланысты. Бәсекенің пайда болуының объективті алғы шарттары: әрбір өндірушінің оқшау шаруашылық жүргізуі, олардың рынок коньюктураларынан тәуелділігі, сұраныс үшін басқа сатушыларымен күресі.
Бәсеке өндірушілердің бірін-бірі бақылап отыруына мүмкіндік береді. Тұтынушы үшін олардың арасында күрестің болғаны тиімді. Өйткені, бәсекеде жеңіп шығу үшін шығындарды азайту, тауарлардың сапасын арттыру жолдары қарастырылады, нәтижесінде баға төмендейді. Сонымен қатар, бәсеке нәтижесінде экономикалық мүдделер қайшылығы тереңдей түседі, адамдардың экономикалық жағдайларының алшақтауы күшейді, қоршаған ортаға келтірілген теріс әсер өседі, еңбек ету, табыс табу, демалу құқықтарының қамтамассыз етілуіне кепілдік төмендейді, монополиялық билік артады.
Еліміздегі экономикалық өмірдің шынайы түрде қалыптасқан тәжірибесі нарық пен бәсеке қазіргі экономикалық дамудың оның басқа факторларына қарағанда ең басты және мықты механизмі екендігін көрсетіп отыр. Бәсекенің қазіргі – нарықтық механизімнің басты кезегі болуының негізгі себебі – соңғы он жылдықтарында оның ықпал ету ауқымының кеңінен етек жаюында емес. ...