Дипломдық жұмыс: Экономика | Қазақстан Республикасында сақтандыру шарты экономикалық қатынастары

Мазмұны

КІРІСПЕ

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА САҚТАНДЫРУ
ЗАҢДЫЛЫҒЫНЫҢ ДАМУ АЛ¬ҒЫ ШАРТТАРЫ
1.1 Сақтандыру және сақтандыру қызметінің түсінігі
1.2 Сақтандырудың дамуының тарихы
1.3 Сақтандыру экономикалық қатынастарының айрықша
категориясының бірі ретінде

2 САҚТАНДЫРУ ҚҰҚЫҚТЫҚ ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ
ҰЙЫМДАСТЫРУШЫЛЫҚ НЫСАНДАРЫ
2.1 Сақтандырудың түрлері
2.2 Сақтандыру қатынастарының субъектілері және қатысушылары

3 САҚТАНДЫРУ ШАРТЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ
ҚАТЫНАСТАРДЫ РЕТТЕЙТІН ШАРТТАРДЫҢ БІРІ РЕТІНДЕ
3.1 Сақтандыруды жүзеге асыру негізіндегі сақтандыру шарттары
3.2 Сақтандыру шартын орындау, өзгерту және күшін жою негіздері

ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Қазақстан Республикасы Конституциясының ережелері адамның және азаматтың өміріне, денсаулығына, мүліктеріне, еңбек ету бостандығына, меншік суъектілері мен объектілеріне, кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне, қоршаған ортаны қорғауға қатысты сақтандыру құқығының жалпы принциптерін белгілеуге, сақтандыру саласындағы мемлекеттік саясат басымдықтарын айқындауға, сондай-ақ Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің бір түрі сақтандыру қызметінің конституциялық негіздерін құруға және сақтандыру туралы заңдарды қабылдауға байланысты мән-жайларды белгілі бір дәрежеде регламенттейді.
Осы орайда сақтандыру ісі мен сақтандыру қызметінің конституциялық негізін құруға ат салысатын Қазақстан Республикасы Конституциясының 1- бап 1- тармағында Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары болып саналады. 28-бабының 2-ші тармағында Ерікті әлеуметтік сақтандыру, әлеуметтік қамсыздандырудың қосымша нысандарын жасау және қайырымдылық көтермеленіп отырады. Сонымен қатар 29-бап 1- тармағында Қазақстан Республикасының азаматтарының денсаулығын сақтауға құқығы бар.[1]
Бұл ретте аталған конституциялық нормалардың тікелей сақтандыру құқықтық бағытты ережелері 6-баптың 2- тармағында, 13- баптың 1-тармағында, 24- баптың 2-тармағында, 28- бабында, 31- бабында көрініс тапқанын байқаймыз.
Сақтандыру ел экономикасының стратегиялық секторы ретінде мемлекетке, азаматтарға және шаруашылық жүргізуші субъектілерге келтірілген материалдық залалдарды өтеу жолымен қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз етеді. Осы орайда сақтандыру сақтанушының (азаматтың, адамның, жеке тұлғаның немесе заңды тұлғаның) мүліктік мүдделерін сақтандыру қорғауы арқылы қауіпсіздендіруді нысаналайды. Демек, сақтандыру кезінде сақтандыру қорғауымен өмірді сақтандыру бойынша азаматтың (сақтандырылған адам) өміріне, денсаулығына, еңбек ету қабілетіне, мүлікті сақтандыру бойынша заңды немесе жеке тұлғаның пайдалануындағы, билік етуіндегі, иелігіндегі мүліктеріне, сондай-ақ жауапкершілікті сақтандыру бойынша заңды немесе жеке тұлғаның мүлігіне не жеке басына келтірілген зиянды сақтанушының өтеуіне байланысты мүліктік мүдделер қамтылады.[2, 431 б.]
Нарықтық даму жағдайындағы сақтандыру ісі (сақтандыру) қандай болмасын қоғамдық-экономикалық формацияларда тиісінше дамып қалыптасатын және асқан қажеттілігімен ерекшеленетін әрі тиісті сақтандыру салалары бойынша жұмыс істейтін, қоғамдық пайдалы шаруашылық жүргізуге, тұлғалардың еңбек (қызметтік) міндеттерін атқаруына, қоршаған ортаға байланысты орын алуы ықтимал (орын алатын) тәуекелдерге орай қатысушылары (сақтандырушылары, сақтанушылары, сақтандырылғандары, пайда алушылары) нақтылы айқындалып, құқықтары мен міндеттері белгіленген материалдық мазмұнды қоғамдық қатынастар ауқымында мақсатты сақтандыру қорын және сақтандыру резервтерін құруды, сондай-ақ ұлттық сақтандыру жүйесінде өтеу (өтеттіру) механизмін іске қосатын сақтандыру жағдаяттары (оқиғалары) туындаған кезде тиісті заңнама және шарт негізінде сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру жолымен сақтандыру қорғауының қамтамасыз етілуін нысаналайтын кәсіпкерлік сипатты — бағдарлы экономикалық институт болып табылады. Сақтандырудың экономикалық аспектісі мақсатты ақша қаражаттары қорларын қалыптастыру және оларды әр түрлі төтенше әрі қолайсыз құбылыстар салдарынан келтірілген зиянды өтеу үшін пайдалану жөніндегі нысандар мен әдістердің жиынтығынан тұратын экономикалық (ақшалай) қатынастар жүйесі ретінде жұмылдыру, өтемдік (қайта бөлуші) және қорғау -алдын алу функциялары арқылы көрініс табады.
Бүгінде сақтандыру рыногын дамытудың негізі проблемалары тұрғысынан өмірді және жеке басты сақтандырудың жаңа түрлерін дамыту, сақтандыру ұйымдарын корпоративтік басқару жүйесін енгізу, мамандандырылған қайта сақтандыру ұйымдарын құру, сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарының қызметі жөніндегі статистикалык және өзге де деректер базасын қалыптастыру, сақтандыру компанияларының қызметін автоматтандыру мәселелері және т.б. айқындалып отыр. Бұл ретте сақтандыру рыногының кейбір проблемалары қатарына: сақтандыру ұйымдарының өз тәуекелдерін басқаруы сапасының төменділігін; рыноктағы жекелеген сақтандыру ұйымдары белсенділігінің жеткіліксіздігін; сақтандыру ұйымдарының өмірді жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша сақтанушыларға заем беру жүйесінің дамымағандығын; сақтандыру ұйымдарының қызметтер көрсетуі сапасының төменділігін; сақтан-дыру бизнесі саласындағы алаяқтыққа қоса ерікті сақтандыру бойынша қызметтер көрсетудің шектелуін және т.б. жатқызуға болады.
Осы дипломдық жұмыстың мақсаты:
- cақтандыру және сақтандыру қызметіне түсінік беру;
- сақтандырудың дамуының тарихын зерттеу;
-сақтандыру экономикалық қатынастарының айрықша категориясының бірі ретінде қарастыру;
-Сақтандырудың түрлеріне, сақтандыру қатынастарының субъектілеріне және қатысушыларына тоқталу;
-сақтандыруды жүзеге асыру негізіндегі сақтандыру шарттары және сақтандыру шартын орындау, өзгерту және күшін жою негіздері туралы анықтама беру.
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА
САҚТАНДЫРУ ЗАҢДЫЛЫҒЫНЫҢ ДАМУ АЛ¬ҒЫ ШАРТТАРЫ
1.1 Сақтандыру және сақтандыру қызметінің түсініг
Сақтандыру дегеніміз, сақтандыру ұйымы өз активтері есебінен жүзеге асыратын сақтандыру төлемі арқылы сақтандыру шартында белгіленген сақтандыру төлемі арқылы сақтандыру шартында белгіленген сақтандыру жағдайы немесе өзге де оқиғалар туындаған кезде жеке немесе заңды тұлғаның заңды мүдделерін мүліктік жағынан қорғауға байланысты қатынастар кешені.
Сақтандыру қызметі - сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымының сақтандыру (қайта сақтандыру) шарттарын жасау мен орындауға байланысты, Қазақстан Республикасы заңдарының талаптарына сәйкес уәкілетті мемлекеттік органның лицензиясы негізінде жүзеге асырылатын қызметі.
Сақтандыру қызметін ұйымдастыру және мемлекеттік реттеу мен лицензиялауды жүзеге асыру үшін сақтандыру салаларға, сыныптармен түрлерге бөлінеді. Сақтандыру ұйымының сақтандыру қызметі «өмірді сақтандыру» саласы және «жалпы сақтандыру» саласы бойынша жүзеге асырылады.
«Өмірді сақтандыру» саласы ерікті сақтандыру нысанында мынадай сыныптарды қамтиды:
1) өмірді сақтандыру;
2) аннуитеттік сақтандыру;
«Жалпы сақтандыру» саласы ерікті сақтандыру нысанында мынадай сыныптарды қамтиды:
1) жазатайым жағдайдан және аурудан сақтандыру;
2) медициналық сақтандыру;
3) автомобиль көлігін сақтандыру;
4) темір жол көлігін сақтандыру;
5) су көлігін сақтандыру;
6) жүктерді сақтандыру;
7) 3) -7) тармақшаларында аталған сыныптарды қоспағанда, мүлікті сақтандыру;
8) әуе көлігін сақтандыру;
9) кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру;
10) автомобиль көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
11) темір жол көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
12) әуе көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
13) су көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
14) тасымалдаушының азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
15) шарт бойынша азаматтық-құқықтық жауапкершілікті сақтандыру;
16) 10)-14) тармақшаларында аталған сыныптарды қоспағанда, зиян келтіргені үшін азаматтық-құқықтық жауапкершілікті сақтандыру.
Ерікті сақтандыру нысанында әрбір сыныптың мазмұны және оны жүгізу жағдайлары бойынша қосымша талаптар уәкілетті мемлекеттік органның нормативтік құқықтық актілерімен белгіленеді.
Сақтандыру түрі, сақтандыру ұйымы сақтанушыға сақтандыру шартын жасау арқылы сақтандырудың бір немесе бірнеше сыныбы шегінде әзірлейтін және беретін сақтандыру өнімі болып табылады. Сақтандыру ұйымы өзі әзірлеген сақтандыру түрі бойынша қызметін уәкілетті мемлекеттік органмен сақтандыру ережелерін келіскеннен кейін ғана жүзеге асыруға құқылы.
Міндетті сақтандырудың әрбір түрі сақтандырудың бөлек сыныбы болып табылады. Міндетті сақтандыру нысаны бойынша әрбір сыныптың мазмұны және оны жүргізу жағдайлары бойынша қосымша талаптар сақтандырудың осы сыныбын реттейтін заң актілерімен белгіленеді.[3, 39б.]
Қазақстан Республикасының аумағында қайта сақтандыруды жүзеге асыру жөніндегі қызмет осы заңда көзделген заңда көзделген тәртіппен лицензиялануға тиіс.
Қайта сақтандыру бара- бар емес қайта сақтандыру қызметін де жүзеге асыру құқығын береді.
«Жалпы сақтандыру» саласы бойынша немесе «өмірді сақтандыру» саласы бойынша лицензисы бар сақтандыру ұйымы бара бар қайта сақтандыру жөніндегі қызметін өзінің лицензисында көрсетілген сыныптарда ғана қайта сақтандыру лицензиясынсыз жүзеге асыруға құқылы.
«Жалпы сақтандыру» саласы бойынша лицензиясы бар сақтандыру ұйымының тек қана «жалпы сақтандыру» саласында қайта сақтандыру жөніндегі қайта сақтандыру жөніндегі лицензия алуға және бара-бар қайта сақтандыру жөніндегі қызметті де, бара-бар емес қайта сақтандыру жөніндегі қызметті де жүзеге асыруға құқығы бар.
Қайта сақтандыру қайта сақтандыру жөніндегі лицензия негізінде қызметтің ерекше түрі ретінде жүзеге асыратын қайта сақтандыру ұйымы «өмір сақтандыру» және «жалпы сақтандыру» салалары бойынша бара-бар қайта сақтандыруды да жүзеге асыруға құқылы.
Заңда қайта сақтандыру ұйымын құру, лицензиялау және оның қызметін тоқтату талаптарын қайта сақтандыруды қызметтің ерекше түрі ретінде жүзеге асыратын қайта сақтандыру ұйымдарына қатысты келтірілген.
Сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымының қызметі:
Сақтандыру қызметі сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымы жүзеге асыратын кәсіпкерлік қызметтің негізгі түрі болып табылады.
Сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымы сақтандыру қызметінен басқа қызметтің мынадай түрлерін:
1) уәкілетті мемлекеттік органның нормативтік-құқықтық актілерінде көзделген тәртіппен инвестициялық қызметті;
2) тиісті жинақтаушы сақтандыру шартында көзделген сатып алу сомасы шегінде өзінің сақтанушыларына қарыз беруді (сақтандыру ұйымы үшін); ...