Дипломдық жұмыс: Дене шынықтыру | Самбо күресіне оқыту тәсілдері мен әдістерін студенттердің дене қасиеттерін тәрбиелеуде қолданылудың практикалық алғы шарттары

Мазмұны

КІРІСПЕ......................................................................................................................4

І-ТАРАУ. САМБО КҮРЕСІ МЕН ЖАС СПОРТШЫЛАРДЫҢ ОҚУ-ЖАТТЫҒУ ПРОЦЕСІНІҢ НЕГІЗГІ КӨРСЕТКІШТЕРІ................................6
1.1. Самбо күресінің олимпиадалық спорт түрі ретінде даму тарихы...............6
1.2. Самбо күресіндегі бапкердің оқыту эдістемесі...........................................12
1.3. Самбо күресінің жаттығу процесі кезіндегі жас ерекшеліктерінің алатын орны........................................................................................................................16
1.4. Спортшылар үшін тамақтану режимі....................................... 19

ІІ-ТАРАУ. САМБО КҮРЕСІ ЖАТТЫҒУЛАРЫНДА БАЛУАНДАРДЫҢ ЖЫЛДАМДЫҒЫН АРТТЫРУ ӘДІСНАМАЛАРЫ МЕН КҮРЕС ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІ.......................................................................................... ..............30
2.1. Спорттық күрестің тактикалық шеберлігімен техникалық негіздері...........46
2.2. Спортшының жаттығу жүктемелеріне бейімделіп - қалыптасуының жалпы теориялық негіздері.............................................................................................53
2.3. Спорттық жаттығуға бейімделу мен қалыптасу шеберліктері..................56

ҚОРЫТЫНДЫ........................................................................................................67
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.........................................................69
Жоғарғы мектеп реформасы жоғарғы оқу орнының дене шынықтыру мұғалімдерінен, спорт түрлері бойынша жаттықтырушылардан дене шынықтыру жөніндегі лекцияларда және практикалық сабақтарда пән бойынша теорияны және практиканы беру әдістемесін одан әрі жетілдіруді талап етуде. Осының негізгі мәні – студенттердің дене шынықтыру мен спорт бойынша білімін тереңдете түсу, денсаулықтарын нығайту. Сабақ беру, оқыту халық шаруашылығының болашақ мамандарының өздеріне салауатты өмір салтына деген сүйіспеншілікті дарытатын, дене қасиеттерінің жұмысқа қабілеттерін жетілдіретін, олардың болашақ мамандықтарын игерулеріне ықпал ететін сабақтарға қызыға-ынтыға қатысуларына бағытталған болуға тиіс.
Жастардың осы бір нақтылы спорт түрін меңгеруге деген мотивтелген қызығушылығы арқылы олардың дене қасиеттерін тәрбиелеу міндеттерін жүзеге асыруға мүмкіндік беретіндіктен, академиялық топтардағы сабақтарда медицина университеті студенттерінің дене қасиеттерін даярлаудың бастапқы кезеңінде самбоның техникасы мен тактикасын зерттеудің зор маңызы бар. Біз спорттың самбо секілді түрінің негізінде, жоғарғы дене шынықтыру емес оқу орнының студенттерінің дене қасиеттерін тәрбиелеудің ең ұтымды тәсілдерін, әдістерін және түрлерін іздестіруге кірістік.
Болашақ маманды тәжірибелі педагог-жаттықтырушының басшылығымен үнемі жүргізілетін сабақтарға тарту оқу күні ішіндегі жоғарғы жұмысқа қабілеттілікті ұстап тұруға, аурулардың профилактикасына, дене қасиеттерін даярлау бойынша білімдерді, ептіліктер мен дағдыларды алуына ықпал етеді. Дұрыс негізі қаланған бастапқы дене қасиеттерін даярлау оның кәсіптік-қолданбалы дене қасиеттерін даярлауының одан арғы жетілдірілуіне қызмет етеді.
Самбо біздің елімізде салыстырмалы түрде жақында, 1938 жылы, көбіне көп А.Харлампиевтің, Б.Чумаковтың, В.Спиридоновтың күш-жігерінің арқасында пайда болып, әсіресе жастар арасында сүйіспеншілікке ие болып алды. Бұл тек спорт түрі ғана емес, бұл дүниетаным, мақсатқа ұмтылғыштық, бұл салауатты өмір салты. Самбо адамға жақсылық пен ар-намыстың қажетті рухани қасиеттерін дарытады, адамдарға әділ қарауға үйретеді, жылдар бойы созылатын ұжымдық бауырлықты тәрбиелейді.
Бастапқыда самбо біздің елімізде өз дамуын жоғарғы мектепте алды (Ощепков В., Спиридонов В., 1938). Ол қазіргі күні де жоғарғы оқу орындарында ең көбірек дамыған, қол жетерлігімен ерекшеленеді және салыстырмалы түрде арзан спорт түрі деп есептеледі, ал мұның қазіргі жағдайларда маңызы зор. Солай бола тұрса да, біз қазіргі таңда самбоны студенттердің жалпы дене қасиеттерін қажетті деңгейде даярлау үшін ерекше қызықты, қол жетерлік, білім беретін және мазмұнды-мәнді пән ету үшін, жоғарғы мектепте студенттердің дене қасиеттерін тәрбиелеу жөніндегі сабақтарда самбоны меңгеру әдістемесіне, зерттеуге жаңа импульс, жаңа көзқарас қажет деп санаймыз.
Студенттер, әдетте кешегі мектеп оқушылары, университетке дене қасиеттері тұрғысынан әлсіз болып келеді, олардың дене шынықтырумен шұғылдану сабақтарына деген қызығушылықтары төмен. Дәл сол кезде болашақ дәрігерлер салауатты өмір салтының ережелерін өмірде жүзеге асыруға, халыққа дене шынықтыру және спортпен айналысу сабақтарына деген сүйіспеншілік пен қажеттілікті дарытуға, аурулардың профилактикасы үшін және аурудан кейінгі реабилитация үшін дене қасиеттерін тәрбиелеудің қандай да бір тәсілдері мен әдістерін ұсынып отыруға тиіс. Алайда егер олардың өздері де өз дене қасиеттерін жетілдірумен аз шұғылданса, ал кейде спортқа теріс қарайтын болса, олардың пациенттерін сауықтыру мен дене қасиеттерін дамытуда оңды нәтижелер күту қиынға соғады. Міне, сондықтан біз ұсынылып отырған, оқытудың бастапқы кезеңінде самбоны үйретуге деген жаңа амалдар, тәсілдер студенттерде осы пәнге деген қызығушылықты арттырады, студенттердің санасында оған деген қажеттілікті бекітеді, мұның өзі олардың дене қасиеттерінің дамуына ықпалын тигізеді деп есептейміз.
Осылайша, біз университеттегі спорттың дәстүрлі де танымал түрі – самбомен шұғылдану сабақтары арқылы студенттердің денсаулығын арттыру, нығайту мәселесін шештік. Біз арнайы жасап шығарылған бағдарлама бойынша сабақтар жүргізу арқылы дене шынықтыру мен спортқа деген қызығушылықты арттырдық; спорттың танымал және қол жетерлік түрі арқылы болашақ дәрігерлердің кәсіптік-қолданбалы даярлықтарын жетілдірдік.
Ұсынылып отырған жұмыстың негізгі мақсаты – жоғарғы оқу орны студенттерінің дене қасиеттерін тәрбиелеу барысында самбо күресі бойынша бастапқы даярлықтың әдістемесін жасап шығару.
Жұмыс гипотезасы дене шынықтыру бойынша оқу процесін самбо бойынша оқу процесін интенсификациялау негізінде эксперименттік жұмыс бағдарламасы бойынша ұйымдастыру университет студенттерінің болашақ кәсіптерінде қажетті және олардың денсаулықтарының нығаюына ықпал ететін қимыл-қозғалыс дағдыларын алуының арқасында дене шынықтыру мен спорт сабақтарына деген қызығушылығының артуына ықпал ететіндігінен тұрады.
Аталған зерттеудің тақырыбы – дене шынықтыру емес жоғарғы оқу орны студенттерінің дене қасиеттерін тәрбиелеу жүйесіндегі самбо күресі бойынша бастапқы даярлығының бағдарламасы мен әдістемесі.
Ғылыми жаңашылдығы. Дене шынықтыру емес жоғарғы оқу орнында самбо күресінен бастапқы даярлықтың әдістемесі бойынша зерттеулер алғаш рет жүргізілді. Сабақ беру әдістемесінің негізінде болашақ мамандықтарын және өмірдің қазіргі талаптарын (қажетті өзін өзі қорғауды, әлсіздерді қорғауды, құқық қорғау органдарына көмек көрсетуді және т.с.) ескере отырып, студенттерде сабаққа деген қызығушылықты арттыруға ықпал ететін бағдарламалар жатыр.
Алғаш рет эксперименттік зерттеулер, олардың жас және дене қасиеттері ерекшеліктерін ескере отырып, студенттердің ерлер және әйелдер контингентінде қатарлас жүргізілді. Университетте оқыған жылдар ішінде дене шынықтырумен шұғылдануға қызығушылықтар мен мотивациялар деңгейі анықталған.
Практикалық құндылығы. Алынған мәліметтер базалық, бастапқы даярлық саласындағы білімдер көлемінің артқандығын, жастарда танымал спорт түрі – самбо арқылы дене қасиеттерін тәрбиелеуге деген қызығушылықтың артқандығын, оқу орнының ерекшелігін ескере отырып, сабақ бойынша жұмыс бағдарламаларын құрастыру үшін жаңа әдістемелік ұсыныстарды жасап шығаруға алып келгендігін куәландырып отыр. Бұл дене қасиеттерін тәрбиелеу жөніндегі оқу процесінің тиімділігін арттыруға, студенттердің дене шынықтырумен шұғылдануға мотивациялануды түсінуін нығайтуға мүмкіндік берді.
Дене шынықтыру емес жоғарғы оқу орындарының студенттері үшін самбо күресі бойынша бастапқы даярлықтың жасап шығарылған және эксперименттік тұрғыда тексерілген ерекше, сабақ бойынша жұмыс бағдарламалары спорттың осы түрін алуан түрлі жоғары оқу орындарында дамыту үшін пайдалы болуы мүмкін.
Қорғауға шығарылып отырған ережелер:
1. Дене шынықтыру емес жоғарғы оқу орындарының күндізгі бөлімінің студенттерін самбо күресі бойынша бастапқы даярлаудың жасап шығарылған және практикада тексерілген оригиналды бағдарламасы өзінің мазмұны бойынша жастардың дене қасиеттерін тәрбиелеуді қамтамасыз етеді.
2. Болашақ кәсіпті ескере отырып, дене шынықтыру емес жоғарғы оқу орындарында арнайы бағдарлама бойынша самбодан сабақ берудің әдістемесі мен ұйымдастырылуы қол жетерліктей, оңай жүзеге асырылады және студенттердің дене қасиеттерін даярлауды арттырады.
3. Самбо бойынша бастапқы даярлықтың ұсынылып отырған бағдарламасы бойынша білімдер мен дағдылардың көлемі студенттердің техникалық-тактикалық іс-әрекеттерінің практикалық көрсеткіштерін оқытудың бастапқы кезеңіндегі жарыс қызметі жағдайларында қолдануы үшін жеткілікті.
4. Самбо күресі арқылы дене шынықтыру пәнімен жаттығу мотивациясы студенттерде оқыту барысындағы әр түрлі кезеңдерде оңды динамикаға ұшырайды.


І-тарау. САМБО КҮРЕСІ МЕН ЖАС СПОРТШЫЛАРДЫҢ
ОҚУ-ЖАТТЫҒУ ПРОЦЕСІНІҢ НЕГІЗГІ КӨРСЕТКІШТЕРІ

1.1. Самбо күресінің олимпиадалық спорт түрі ретінде
даму тарихы

Жасөспірімдердің жас ерекшеліктерін біліп, оқытушы көрсету оқулығын көбірек пайдалану керек. Техниканы үлгілі көрсету қажет және дұрыс негізгі бөлшектерін бейнелеп түсіндіру. Жасөспірімдер олай өтпеген сәтте дұрыс емес қимылдар меңгереді және дағдыланады. Техниканы үлгілі көрсету қажет және дұрыс, негізгі бөлшектерін бейнелеп түсіндіру. Жасөспірімдер қарсы жағдайда дұрыс емес қимылдарды меңгеріп және дұрыс емес дағдыны шығарады. Оқытушы оқу кұралдары оқушылардың дене дамуының мүмкіншілігіне келуіне қадағалау керек. Егер оқу материалдары дене дайындығының күшін керек етсе, ал айналысушылар оған дайын болмаса, онда оны үйретуді кейінге кеш мерзімге қалдыру керек (мысалыға, артқа иіліп лақтыруды үйретуді). Басқа оқиғада айналысушылар күрделі үйлестіру әдістерін қабілеттілігін меңгереді, дене дайындығының күші онша керек етпейтін, мысалыға, қолынан жүлқып ауыстыру. Бұл әдісті жаттығудың бірінші айында үйретуге болады. Жасөспірімдерді жарысқа олардың дайындығын есепке алып қатыстыру керек.
Жасөспірімдерді күреске үзіліссіз және біртіндеп үйрету қажет. Оқушылардан жаттығу үнемі қатысуын талап ету керек. Қайталағанда бұрын үйренген материалды дәл шығаруға назар аударуға және байқалған кемшілігін уақталы дұрыстау керек. Жасөспірімдер жасында бірінші дәрежелік маңызына жан жақты дене дайындығы керек. Оған кіреді: мүсінін дұрыс құру, жан жақты дене дайындығы, қимылдық дағдыны құру, техникалық қимылдарды меңгеру үшін дене қасиеттерін дамыту, жеткілікті қасиеттерін дамытуын шыңдау.
Спорттың күрестен жасөспірімдерді оқыту және жаттығу бекітілген бағдарламаға сәйкес орындалады. Бағдарламаның материалдары өте кең және қиын. Оны меңгеру үшін жасөспірімдерге ұзақ уақыт керек етеді, ересектерге қарағанда. Бағдарламаны ойдағыдай меңгеру, сабақ барлығында тәрбиеліп мінездемесін өту қажет. Тәрбиелік мақсаты қалай шешілсе, содан жас адамның әрі қарай қызметіне байланысты болады. Қатысушыларды мақсатқа және міндетке түсінуге үйрету керек, олардың жолдарын және құрауын шешуге, табыстарын және кемшіліктерін талдауға. Алға қойған мақсаттан басқа, жақын арадағы міндеттерін анықтау өте маңызды, мысалыға, анықталған әдістің техникасын меңгеру, серігіне көп әдістерді жасау т.б. Жақын араға міндет қойып, мысалыға, бір әдістің техникасын меңгеріп, жаттықтырушы бүл не үшін керек екенін көрсетеді. Кішкене уақыт аралық арқылы, жасөспірім сол әдістің техникасын меңгерген соң, ол қанағаттанарлық алады. Алдыңғы нәтижемен салыстырудың үлкен маңызы бар: «бұрын істей алмаушы едім - енді жеңіл істедім», «бұрын 3 рет тартылушы едік - 5 рет, жарайсын» - ж.б. деген сөздердің маңызын өзінің табыстарына мазасызданады, әсіресе сәтсіздігіне. Сондықтан өзінің қимылдарына дұрыс баға беруіне үйрету маңызды. Мұны әр сабақта орындау қажет. Егер жасөспірім сәтсіздігінің себебін анықтай алмаса, онда жаттықтырушы оның дұрыс жауабына әкелдіру қажет, мысалыға, сондай қимылды басқа әдісте көрсету, әсіресе жасөспірімдер жеңілісіне қатты күйзеледі. Сондықтан оқытушы жеңілістің себебін ашуға көмектесу қажет, алда қалай жеңу үшін жаттығуларды не және қалай істеу екенін көрсету керек. Сөйтіп қатысушылар біртіндеп өздері өзінің қимылдарын және істерін талдауға үйреніп кетеді.
Барлық осы есептердің шешімі денсаулығын нығайтудың үстінде іске асу керек. 12-14 жаста жылдамдықты, ептілікті, иілгіштікті дамыту жақсы берілетіні белгілі, ал 15-16 жаста - күшті. Бұл кезеңде жасөспірімдерде жылдамдық - күшке арналған жаттығуларды орындауға қабілеттілігі көрінеді.
16-18 жаста күш және жылдамдықты керек ететін жаттығулар жеңіл меңгеріледі, шыдамдылықты дамытуға алдын-ала құрылады. Осы ұсыныстың жас балуандардың дене дайындағын да есептеу керек. Сондықтан да жасөспірімдер қысқауақыттық тапсырмаларды жеңіл орындайды, әрі қарқынысымен де, және ұзындылығымен қыйындау. Егер жас балалардың тобында жылдамдықты дамыту жеңіл болса, онда сол қасиетіне үлкен назар аудару керек, шындылыққа қарағанда.
Шыдамдылықты дамытуда жүктеме біртіндеп жоғарылау керек, мынадай есеппен, жасөспірімдер жылдың аяғына жаттығу белдесуін 6 мин. орта қарқынмен жүргізуі крек. Жоғарғы жасөспірімдер тобында сол қасиеттердің дамуы басқаша болады. Жылдамдықтың эрі кдрай дамуына және ұстап тұруына назар аударылады арнайы төзімділік мынадай есеппен дамытады жарыстың ережесі бойынша бір жаттығу сабағында 2 белдесу 6 минуттан курес өткізетін болу керек. Жалғасын айту керек, жасөспірімдердің шыдамдылығын дамыту басқа дене қасиеттерін дамытумен қатар меңгерілуі керек. «Ұзақ және біржақтылы төзімділік жаттығуына осы жаста жасөспірімдерге тән жылдамдық жүктемесіне жақсы бейімделу азаяды». Жылдамдықты және өптілікті дамытуда әр жаттығуда өзіне сәйкес жататығуларды қолдану қажет, себебі бұл қасиеттерді тез жоғалту мүмкін, ал дамыту өте қиын. Жастардың 12-15 жастағы күшін дамытуы басты орындалуы керек ауырлық (отягощение) түсетін жаттығулардың көмегімен, өз денесінің салмағымен, гантельдермен, ауыр доптармен, гимнастикалық тақшалармен, серіктестермен, гимнастикалық снарядтармен.
16-18 жаста күшке арналған жаттығуларды күделендіреді снарядтардың салмағын ұлғайтумен, бастапқы қалпын өзгертумен, жаттығуды орындау уақытын ұлғайтумен, жаттығу араларындағы демалысты азайтумен және т.б.
Ауырлату сапаларына гирді, штанганы әртүрлі салмақтағы, серіктестерінің әртүрлі салмақтарын қолдануға болды. Жасөспірімдердің және кіші жастағы жастардың шыдамдылығын дамытуды өте абайлап (осторожно) - аз мөлшерде орта қарқындық жаттығулардың көмегімен немесе оқу жаттығу белдесулерімен үзілістерімен демалуына. Біртіндеп жүктемеге бейімделуіне байланысты демалудың бөлімдерін қысқартады (мысалыға: 3 мин біртіндеп 1 мин-қа қысқарады).
17-18 жастағы жастарды жарысқа дайындағанда бір жаттығуда 2 белдесу өткізу қажет (15 мин үзілістен кейін 2 белдесу). Тағыда үлкен көңіл бөлу керек иілгіштің дамуына және буындардың қозғалмалығына. Ізденістер көрсетеді: «13 жастан бастап жаңа буындардың қозғалмалығының көрсеткіштерінің өсуі», ал 15 жаста үлкен деңгейіне жетеді. 12-15 жастағы жастардың иілгіштігін және буындардың қозғалмалығын жаттығулармен затсыз дамыту керек, немесе аз ауыртпалық түсетін жаттығулармен (гимнастикалық таяқша, ауыр доптар, гантельдермен). Қатысушылардың жоғарғы жас топтарымен өтуімен ауыртпалық салмақтар біртіндеп ұлғайтады. Иілгіштікті және буындардың қозғалмалықтардың дамытуда гирлерді, штангалады және серіктестерімен әртүрлі жаттығуларды қолдануға болады. Әртүрлі жаттығуларды ерекше атап айту керек екі жақты үйренуге қажеттілігін. Жастардың гармониялық дамуына жаттығуларды дененің сол жағына және оң жағына да пайдалану керек; оңға және солға бұрылип, серігінің оң және сол жақтарынан. Сонымен жастардың дене қасиеттерін дамытуда үлкен құралдар қолданылады, жан-жақты дене дайындығын қамтамасыз ету үшін. Үлкендерге қарағанда жаттығуда үлкен дәрежеде жастармен дұрыс мүсіні қалыптасуы үшін жылжымалы ойындар, эстафета және қарапайым күрес формалары жаттығулары қолданылады.
Алғашқы уақытта жастармен жұмыста сол жаттығулар аз мөлшерде пайдалынады: сабақтарда бірнеше рет қысқа үзіліспен демалу үшін. Үйреншікті шамадан соң олардың саны ұлғайтылады, ал демалуы арасында қысқартылады. Дене қасиеттерін дамытумен бірге жаттықтырушы қатысушыларды батылдыққа, ұстамдылыққа, сенімділікке, белсенділігіне, табандылығына ж.б. үнемі тәрбиелеу керек.
Жігерлік қасиет белгілі бір қиыншылықтан өту процесінде байқалады. Ондай қиыншылықтарға снарядтардың ауыр салмағына, күшті қарсыласына, көпірден шыққанда ауырлық сезінуіне, әдістерді ыңғайсыз жағдайда орындауына, жарыста ойластырылмаған жағдайға түсуіне және көптеген басқалары қатыстыруға болады. Жігерлік қасиетін тәрбиелеудегі қиыншылықтардан үнемі асып өту.
Оқытушының ең басты мақсатының бірі - жаттығушыларға күш жететін жаттығуларды таңдап алу. Жігерлік қасиетін тәрбиелеуде басты мақсаты қатысушыларды өзіне бұйрық беруді және олардың орындалуын үйрету. Жастарды күреске үйрету: сайысқа үйрету (ұстауға, қарсылығынан өтуге, тұрақтылыққа, жігерліктің анықталуына т.б.) жаттығулардан басталады; немесе күресте пайдаланылатын жаттығулар («көпірді» бекітумен, қауіпсіздікті және өзін-өзі қауіпсіздендіру); немесе күрес техникасын меңгеретін керекті жаттығулармен. Бұл жаттығулар алғашқы уақытта бастапқы орын алу керек.
Бір уақытта арнайы жаттығуларды үйрену мен қатысушылар күрес техникасын үйренеді: бастапқы қалпына, қозғалуына, ұстануына және олардан босауына. Үйретуді партнерден бастау қажет (қуалау биіктігі төмен) әдістерді үйренудің ерекшеліктерінің бірі болып саналыды, жастарға көп уақыт керек болады арнайы жаттығулардың орындалуы дағдысын бекітуіне, әдістердің бөлшектеріне және әсіресе әдістерді орындауда бір-бірімен қарсыласу жағдайында. Самбо және еркін күресте күрделі әдістерді техникасын үйренгенде қауіпсіздік үшін бастапқы кезде чучело пайдаланылады.
Күрес техникасын кезекпен үйренуде сондай болу керек, бір-біріне ұқсас әдістер үйрету солардың біреуін ұқыптап үйренгеннен соң. Оқытушылардың алдындағы мақсаттардың бірі - ол жастарды дұрыс тыныс алуға үйрету. Оқытушы жаттығуларды үйреткен кезде қалай тыныс алуды көрсету керек. Егер балуан қиын жағдайда түрса да, тыныс алуын тоқтатпау керек. Тегін тыныс алуға тырысу қажет, жиілігі үлкен емес және мұрын арқылы. Бірақта жылдам қарқынмен күресте жиі тыныс алуға және ауыз арқылы. Тыныс алудың үлкен маңызы бар әдістерді орындағанды. Тек жоғары күш жұмсағанда ғана әдісті орындағанда тыныстың тоқталуы. Күрес техникасын үйренгенде есте сақтау керек, кейбір әдістер бағдарлама бойынша ересектерге арналған, бұл мерзімде жастарды үйретуге келмейді. Мұның түсінігі, жастардың әлі дене дайындығы сәйкес келмеуінде. Тағы сонда, кейбір әдістерді керекті дайындықсыз жарақатқа әкелдіру мүмкін. Мысалға, самбо күресін алайық. Мынадай әдістер денесін теріс ұстап аудару, «накатпен» лақтыру, ересектерге бірінші 6 айда үйренуге арналған, жастар тек 2-ші жылы үйренуіне болады, «теріс ұстап» лақтыру, денесіне ұстап құлату, ересектер үшін екінші жылы ұсынатын жастарға үшінші жылы үйрету қажет. Кеудеден асырып лақтыруды жастар үшін тек екінші жылы үйренуге болады. Осы жылы белі мен қолын ұстап кеудеден асырып лақтыруды таныстыру қажет. Бұл әдістерді қолдану балуанның техникасын әртүрлі етеді, оған бұл әдіс жанбастап лақтырудан қарсы әдіс ретінде қолдануға мүмкіншілік туады. Үшінші жылы кеудеден асырып қолын денесінен ұстап лақтыруды ұсынады, дене дайындығы белгілі болғанда бұл әдісті бірінші үйретеді.
Балуандық «көпірге» тұруды бекітудегі жаттығуларға ерекше көңіл аудару керек. Бұл жаттығуларды қолдану қатаң ретпен қолдану керек. 12,15 жастағы жастармен «көпірді» көп тұрғызудан қашу керек.
Жасөспірімдер үшін тактикалық дайындықтың үлкен маңызы бар. Күрес олар үшін ойын. Ойын (күрес) тәртібін біртіндеп күрделендіріп, оқытушы қатысушыларды спорттық шыңдауға алып келеді. Күрес техникасын меңгеру олар үшін ең негізгі мақсат. Әдістің техникасын меңгерген соң жастар 1-3 тактикалық дайындықтың тәсілдерін үйренеді, жеңіл (қарапайым) комбинациялармен қоса ересектеу жастар тобына тактикалық дайындық ұлғая бастайды. Бірақ белгілеу керек. Тактикалық дапйындық тәсілдерінің санымен бір әдіске көп айналысу қажет емес. Тактикалық дайындықтың тәсілдерін үйренумен бірге оқытушы айналысушыларды белдесуді белсенді жүргізуіне үйретеді, күресте техникалық қимылдардың дөрекісіз болуын қолдайды және дөрекі күресті қолдамайды. Анықталған тактикалық есепті шешу үшін оқытушы оларға дәл келетін тапсырма береді. Мысалға, белдесуде бір әдісті орындау керек; кілемнің шетінде күресу, қарсыласыңды партерге түсіргенде тоқтатпай басқа әдіске көшу керек; партерге түскенде біртіндеп үстіне шығуды орындау керек және т.б. біртіндеп оқытушы қатысушыларды әртүрлі өзіндік жеке ерекшеліктері бар қарсыластармен күресуге үйретеді. Сол үшін ол алдымен негізгі күрес жоспарын құрумен таныстырады, әртүрлі қарсыластармен, онан соң балуандар өз өзі жоспар құрады. Осылай оқытушы біртіндеп жастарды өзбетінше ойлауды үйретеді. Басқа тактикалық сұрақтардың қаралатыны барлау және бүркемелеу (маскировка). Жарысқа қатыса бастағаннан бастап жастар оларға қатысудың негізгі тактикалық сұрақтарынан білім ала бастайды.
XVIII - XIX ғасырларда Олимпиада археологиялық қазба жұмыстары жүргізілді. 5-7 метрлік жер олимпилілік құрылыстардың қалдықтары табылды. ХІХ ғасырдың аяғында халықаралық экономиканың және мәдениеттің жылдам өркендеуіне байланысты өзінің көрінісі спортта да байқала бастады.
Осы уақыт аралығында бірінші халықаралық спорттық бірлестіктер құрыла бастады, әртүрлі елдердің спортшыларының қатысуымен жарыстар өткізіле бастады. Қазіргі Олимпиада ойындарын қайта жандандыру идеясының қажеттілігі орала бастады.
1894 жылы Парижде әйгілі Францияның ғалымы және бұқаралық қызметкері Пьер да Кубертеннің ұсынысы Олимпиаданы жақтаушылардың халықаралық конгрес ұйымдастырылып, олимпиада ойындарының қайта құру жобасы және халықаралық комитет құру туралы өкім шықты.
Олимпиада комитеті спорттық күрестен универсалдық халықаралық ереже құрастырды. Оның негізіне француз күресінің ережесі жатты. Самбо күреоі қазіргі олимпиада ойындарының, II және III басқа, бағдарламасына енгізілді.
Бірінші олимпиада ойындары 1896 жылы 6 сәуірде Афиныда ашылды. Самбо күресі жарысында 4 елден бес балуан қатысты. Олимпиада қатысушы болған француз журналисі Леон Оливье Шуман мен Тсигас арасындағы ақтық жарысты айтты. Сайыс күн батқанға дейін созылды және ертеңгі күні бітті. Қатысушыларды салмақ дәрежесі бойынша бөлген жоқ. Алтын медальді Карл Шуман жеңіп алды(Германия), күмісті Георг Тсигас (Греция ), қоланы стефанос Христопулас (Геция) алды.
IV Олимпиада ойындары 1908 жылы Лондонда 27 сәуір мен 30 қазанда өткізлді. Ойын бағдарламасына самбо және еркін күрес түрлері енгізілді. Бірінші рет Россияда самбо күресінен төрт спортшы қатысты. Нәтижесінде екі орыс балуан жарыстан шығып қалды. Қалғаны - Н.Орлов және ауыр салмақтағы А.Петров ойынның жүлдегері болды.
V Олимпиада ойындарында, 1912 жылы Стокгольмде 5 мен 22 шілдеде өткен бағдарламада самбо күресі болды, шведтер еркін күресті енгізген жоқ. Олимпиада медальдары бес салмақ дәрежесінде ойнатылды. Россияның құрама командасының 11 қатысушыларының арасынан ақтық белдесуге Мартин Клейн жетті. Оған әлемнің екі дүркін чемпионы финч Ассикайненмен және шведтің жас балуаны Иоганасенонмен кездесу күтіп тұрды. Ассикайненмен кездесу 10 сағат 15 минутқа созылып, М.Клейннің жеңісімен аяқталды. Екінші күні Клейнді Иоганасенон кездесуде күтіп түрды, бірақ Клейн балуанның жарақат алуына байланысты жеңіс Шведтің балуаны Иоганасенонға бұйырып, Мартин Клейн күміс медальға ие болып қайтты ...