Дипломдық жұмыс: Құқық | 12 жылдық білім беру жүйесінде мектеп оқушыларына құқықтық білім мен тәрбие беру

Мазмұны

КІРІСПЕ..............................................................................................................3-8

1 12 жылдық білім беру жүйесінде мектеп оқушыларына құқықтық білім мен тәрбие берудің негізгі аспектілері
1.1 12 жылдық жалпы орта білім берудегі негізгі күтілетін нәтижелері...........................................................................................................9-16
1.2 12 жылдық оқу мерзіміне ауысу қажеттілігіне байланысты негіздемелер......................................................................................................16-24
1.3 12 жылдық білім беруге ауысу жағдайында оқушылардың тәрбие жүйесінің дамуы..............................................................................................24-32

2 12 жылдық мектепте құқықтық білім берудің ерекшеліктері
2.1 Мектептің оқу процесінде оқушыларға құқықтық білімді қалыптастыру....................................................................................................33-38
2.2 Мектеп оқушыларына құқықтық білім мен мәдениетті қалыптастырудың маңызы .............................................................................................................38-45
2.3 «Құқық негіздері» оқулығы бойынша оқушыларға құқықтық тәрбие беруді ұйымдастырудың негізгі бағыты........................................................45-50

3 Мектепте жүргізілетін құқықтық тәрбие жұмыстарының жүйесі
3.1 Оқушыларға құқықтық тәрбие беруде оқушылардың сана сезімдерін қалыптастыру жолдары...................................................................................51-56
3.2 Құқықтық тәрбиенің қоғамдағы мәні мен танымдық сипаты..............56-65

Қорытынды.....................................................................................................
Қолданылған әдебиеттер тізімі....................................................................
Қазіргі кезде елімізде 12 жылдық білім беруге көшуге дайындық жұмыстары жан-жақты талқыдан өтуде.Ондағы басты ұстаным - тұлғаның жеке дамуына негізделген, құқықтық білім мен тәрбиені жан-жақты зерделеп, сараланған білім беру үлгісінің басым бағыттарын анықтау, нәтижесінде еліміздің әлемдік өркениетке негізделген білім саясатындағы стратегиялық мақсаттарын іске асыру. 12 жылдық білім беру сатысына көшу-қоғамдағы елеулі жаңалықтар мен адамдар арасындағы қарым-қатынас құралдарының қарқынды дамуына байланысты жаңа адамды қалыптастыруды көздейді және мақсат етеді. Әлемдік білім жүйесіндегі оқытудың озық технологияларын қамтумен қатар, оқушыларға құқықтық білім мен тәрбие беру мазмұны шынайы жарыс, адал бәсекеге қабілетті адам тәрбиелеуді қамтамасыз етуге тиіс.
12 жылдық оқытудағы басты мақсаты төмендегідей:
• жылдам дамып келе жатқан ортада өмір сүруге қабілеттілігі;
• жеке тұлға өзін-өзі дамытуы, шыңдалуы;
• жеке тұлғаның өз ойын еркін, нақты айта білуі;
• өз еркімен қоғам талабына сай өзін көрсете білуге бейімділігі;
• жоғары білімді, білікті шығармашыл дамыған тұлға ретінде болуы.
Жалпы білім беретін мектептерге құқықтық тәрбиемен қатар, құқықтық білім беру жұмыстары да жүргізіліп келеді. «Оқушы жастардың ең сенімді ұстазы, сыр жасырмай ашық айтатын адамы мұғалім деп ұлы қаламгер Ғ.Мүсірепов айтпақшы, «Мектептің тірегі де, жүрегі де-мұғалім»
Сондықтан мұғалім, баланың оның жеке қабілеттерін ашу арқылы азамат етіп тәрбиелеу, баланың жаны мен жүрегіне жылылық ұялату, баланың танымдық күшін қалыптастыру, дамыту, әрбір мұғалімнің қасиетті борышы мен міндеті. Құқықтық білім беру мен тәрбие алудың ең негізгі ережелері Республикадағы заңдарды оқып үйрену және қоғамдағы тәртіпті сақтау болып табылды. Құқықты оқу арқылы кез-келген бала өзінің қоғамдағы орнын, құқығы мен міндеттерін, бостандығын түсіне алады. Құқық негіздері пәні оқушыларды адамгершілік идеясын тәрбиелеп, жоғарғы мәдениетті, тәрбиелі, парасатты азамат болып шығуға тәрбиелейді. Әрбір ұстаз оқушы бойына мынандай қасиеттерді қалыптастыра білу керек. Жеке тұлғаның күш-қуат, талант мүмкіндіктерін ашу, әрбір оқушының ой-жүйесін кеңейте түсуге қолайлы жағдай жасау, азаматтың қоғам алдындағы жеке адамдардың құқықтары мен міндеттерін білу, туған жерін, Отанын, өскен елін, ата-атанасын сүюге тәрбиелеу, ұлттық салт-дәстүр, әдет-ғұрыпты, тілді, дінді құрметтеу, қоғамның мәдени экологиялық және саяси өміріне белсене қатысуға тәрбиелеу. Құқықтық білім, тәрбие – құқықтық сауаттылықтан басталады. Азаматтарға құқықтық білім беруге құқықтық қарым – қатынас мынандай жолдармен іске асырылады:
1. қарым қатынас
2. қарым қатынастағы мұғалімнің жылулық сезімі
3. оқушымен (жеке тұлғамен пікірлес болуы)
Құқықтық білім берудің реформалауына ҚР–ның Конститутциясы, ҚР білім беру туралы заңы, Мемлекеттік білім бағдарламасы, «Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясы, балалардың құқығы туралы конвенция, білім туралы концепция және басқа құқықтық нормативтік актілер негізі болады. Концепцияның негізгі мақсаты - білім беру жүйесін жаңарту болса, Конвенцияның негізі – бала құқығын қорғау болып табылады. Еліміз құқықтық мемлекет құруға кірісті. Бұл іс – шараның басты принциптерінің бірі – құқықтың білім берудің сапасын арттыру. Құқықтық білім – адамға да, қоғамға да қажет. Өйткені, Қазақстан құқықтық мемлекет құруға кіріскен уақытта, біздің қоғамымызға жан – жақты білімді, халықтың мүддесін қорғай алатын, егеменді елімізге өз үлестерін қосатын нағыз ұлтжанды азаматтар қажет. Мұндай азаматты мектеп, дәлірек айтсақ, ұстаз тәрбиелейді. Өйткені «Ұстазы жақсының – ұстамы жақсы» деп дана халқымыз бекер айтпаған. Ал, құқық пәнін оқыту барысында әрбір ұстаз оқушылардың өмірлік тәжірибелерін, сенімдерін қалыптастырып, олрдың адамгершілік, ізгілік, демократияшыл, ынтымақтастық, ұлтжандылық мұраттарына дұрыс бағыт беріп отыру керек.
12 жылдық білім беруге көшу қажеттігі еліміздің білім беру жүйесін жетілдіруді көздейді.
Білім мазмұнының негізгі мақсаты қарқынды дамып келе жатқан өзгермелі қоғамда өмір сүруге икемді, жеке басының, сондай-ақ қоғам пайдасына қарай өзін-өзі толық жүзеге асыруға дайын білімді, шығармашылыққа бейім, құзіретті және бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру, болашақ кәсіби бағдарын айқындауға игі ықпал ету болып табылады.
Білім беру реформасы – Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдардың бірі. Ел Президенті өзінің 2010 жылғы кезекті Жолдауында 2020 жылға қарай 12 жылдық оқыту моделінің табысты жұмыс істеуіне жағдай жасау керектігін атап көрсетті.
Әлемдік және Отандық тәжірибеге сүйене отырып, 12 жылдық жалпы орта білім беруге көшудің негіздемесіне сәйкес білім беру жүйесінде әлемдік дамудың негізгі үрдістері мыналар болып табылады:
- қоғам дамуының қарқындылығы;
- қоғамның демократиялануы;
- экономиканың қарқынды дамуы, бәсекелестіктің өсуі;
- адам капиталы мәнінің артуы;
- постиндустриялдық, ақпараттық қоғамға көшу, мәдени аралысу өзара қатынас ауқымының кеңеюі;
12 жылдыққа байланысты көптеген ғалымдар біраз ұсыныстар жасады:
-мұғалімнің құзіреттілігін, жалақысын көбейту;
-жаңа типтегі мұғалімдерге сұраныс пен қабылдауда әділеттілік болуы.
-ұсынысын білім моделін жасау, дене тәрбиесі, салауаттылық, имандылықты уағыздау;
-қазақ тілін өз деңгейіне көтеру;
Қазіргі таңда білім беру саласында мынандай жұмыстар атқарылып келеді:
-балаларды мектеп жасына дейінгі оқумен және тәрбиемен қамтамасыз етуін арттыруға бағытталған «Болашақ» арнайы бағдарламасы іске-асырылуда.
-2015 жылға қарай ұлттық инновациялық жүйе толыққанды жұмыс істеп, 2020ж. енгізілген талдаулар, патенттер мен дайын технологиялар түрінде өз нәтижелерін беруге тиіс.
-2020ж. қарай 2020ж. орта білім беруде 12 жылдық оқыту моделінің табысты жұмыс істеуі үшін қажет.
12 жылдық мектептің басты ерекшелігі – баланың жан-жақты дамуына, өз пікірі мен ойын ашық жеткізуіне, әр адамға табиғатынан берілген шығармашылық әлеуетін толық іске асыруына ықпал ететін, өзін-өзі танып, келешегін айқындауға саналы түрде дайын болуға, қоғамның экономикалық, мәдени, саяси өміріне белсенді араласуға мүмкіндік беретін психологиялық-педагогикалық институт ретінде қалыптасуында болып отыр.
Ал 12 жылдық білім беру жүйесі оқушыны бейіндеп оқыту арқылы өзіндік талабын қанағаттандыруды, оның жеке тұлға ретінде дербес қалыптасуына игі ықпал етуді мақсат етеді.
12 жылдық білім беру жүйесіндегі басты артықшылық – баланың тек қана білім алып қана қоймай, бейімі мен икемділігіне, таңдайтын мамандығына қарай алғашқы кәсіби бағдар алып шығуы.
12 жылдық білім беру жүйесінің енгізілуіне байланысты ұйымдастырылып жатқан іс-шараларды атап өтетін болсақ: біріншіден, педагог кадрлардың біліктілігін арттыру жұмыстары жүйелі және жоспарлы өтіп жатыр.
А.К.Марковтың пікірі бойынша мұғалімнің кәсіптік зерттеушілік позициясы өз кәсібін шығармашылық деңгейде жетік меңгерген кезде ғана айқындала түседі.
Жалпы кәсіптік жұмыста мұғалім үшін зерттеушілік іскерліктер мен дағдыларды меңгеру маңызды орын алады. Ол кез-келген әдіс-тәсілді оқу-тәрбие процесінде кәсіби тұрғыдан жүзеге асырумен қатар әрбір оқушыны ата-анасымен, құрдастарымен қарым-қатынасын анықтап отыру, мұғалімнің педагогикалық тұрғыдан білімінің зеректігін көрсетеді. 12 жылдық білім беру жүйесі бойынша бағыттарды жүзеге асыру үшін мұғалім негізгі 3 компонентпен таныс болуы тиіс. Олар:
-профильдік компонент – профильдік оқу стандарты талаптарының мазмұнында көрсетілгендей оқу курстарының тереңділігін, оқытылатын пәндердің өзара байланыстылығын меңгеру;
-инварианттық компонент – мемлекетттің базалық оқу стандарты жүйесіндегі талаптар мен мазмұндарға жауап беретіндей жалпы міндетті оқу жоспарының бөлімін меңгеру;
-тұлғалық компонент – оқушылардың өзіндік зерттеушілік дағдыларын қалыптастыруға байланысты мектеп ұсынған арнайы таңдау курстарын, оқу жоспарларын меңгеру.
Жаңа үлгідегі мектеп мұғалімі қандай болу керек деген сұраққа оның кәсіби шеберлігі жөнінде, жаңа реформалау үлгідегі талаптарды орындауы. Сонымен, білім реформасы инновациялық – дидактикалық іс-әрекетті, инновациялық әдістерді және технологияларды, педагогикалық іс-әрекет субъектісінің дамуы мен өздігінен дамуына жол ашады.
Мектеп бітірушінің әлеуметтік және қоғамдық өмірдің тұрақты өзгерістерді ескерте отырып, қоғам өміріне еркін енуіне дайындығын қамтамасыз ететін жалпы орат білімді дамытудың қарқынды арттыру қажеттілігін әлемдік тәжірибе көрсетіп отыр. Оқушыны тұлғалық дамыту міндеттерін іске асырудағы, оның психикалық және физиологиялық денсаулығын сақтаудағы, әлеуметтендірудегі мектеп білімінің рөлін күшейтудің маңызы зор. [1].
Тұжырымдаманың мақсаты – 12 жылдық мектеп жағдайында Қазақстан Республикасының жалпы орта білім беру жүйесін жаңарту жолдары ме дамыту стратегиясын айқындау.
Тұжырымдаманың міндеттері:
1) 12 жылдық мектептегі білім беру мақсатын, міндеттерін, құрылымын, мазмұнын және оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудың ерекшеліктерін ашып көрсету;
2) 12 жылдық білім беру көшудің қаржылық-эконоикалық негіздемесін дайындау.
3) Осы Тұжырымдадаманың күтілетін нәтижелерін анықтау;
Тұжырымдама төмендегі бөлімдерден тұрады:
1. Әлемдік үрдістер мен отандық тәжірибе сүйене отырып, 12 жылдық жалпы орта білім беруге көшудің негіздемесі.
2. 12 жылдық жалпы орта білім берудің мақсаты мен күтілетін нәтижелері.
3. Жалпы орта білім беру құрылымы.
4. Білім беру мазмұнын жаңартудың негізгі бағыттары.
5. Білім беру процесін ұйымдастырудың ерекшеліктері.
6. Педагогикалық кадрлар.
7. Білім берудің күтілетін нәтижелерін бағалау жүйесі.
8. Жалпы орта білім беру жүйесін басқару.
9. 12 жылдық жалпы білім беру тұжырымдамасын іске асыру жағдайлары.
12 жылдық мектептің педагогигы қалыптастырудың бірнеше құзіреттілігін игеруге міндетті:
Арнайы құзіреттілік – өзінің кәсәби қызметпен жоғары деңгейде
айналысатын және өзінің кәсіби дамуын одан әрі жлбалай білетін қабілет;
Әлеуметтік құзіреттілік бірлескен кәсіптік қызметпен айналысу қабілеті (ұжыммен, топпен), қызмет ету, басқару кәсібінде қабылдаған кәсіби қарым-қатынас тәсілдерін қолдана білу.
Білім беру құзіреттілігі – білім беру қызметінде кәсіби білімді, білік пен дағдыны, мақсат қоюшылықты игеруге деген қызығушылық және білім беру қызметінде субъектілік пен креативтіліктің дамуыныа ынталылық, педагогикалық және әлеуметтік психологияның негіздерін қолдана білу қабілеті.
12 жылдық мектепте психологтың түзету-дамыту жұмыстары мен жеке тұлғаның қалыптасуының түрлі жастағы мөлшеріне бағдарланған ағарту жұмыстарына бағытталуға тиіс қызметіне зор көңіл бөлінеді. Осыған сәйкес психолог психодиагностикалаудың, кеңес берудің түзету мен түсіндірудің қажетті әдістерін білуі тиіс.
Мектепті басқару білім берудің сапасын үнемі өзіндік бағалауды қамтамасыз ету маңызды мәселе болып табылады. Жаңа жағдайда сапалы білім беру білім алушылырдың түрлі саладағы қызметте проблемаларды өз бітімен шешу мүмкіндігін қамтамасыз ететін олардыңбілімдік және жеке жетістіктері деп түсіндіріледі.
Тұтастай алғанда қазақстандық жалпы орта білім беру мемлекеттің даму міндеттерімен сәйкес келуі тиіс және қазіргі замандағы бәсекелестікті қамтамасыз етуі қажет. Білім беру сапасын арттырудың ықпалы мынадай болуы тиіс:
1)есеп беру және басшылық, басқару,тиісті құжаттарды әзірлеу жүйесін жетілдіру:
2)білім сапасын диагностикалаумен маниторингтеу мектеп қызметінің жүйесіне:
3)тұлғалық-қызметтік, құзыреттілік тәсілдерне негізделген оқытудың әдістемелік жүйесіне;
4)ойластырылған әкімшілік орталықтандыруды, мектептерді басқаруды жүзеге асыруға;
5)әр түрлі қажеттіліктермен бірге балаларды ерте жастан диагностикалау үшін отбасыы мен мектепке дейінгі ұйымдардың жауапкершілігін арттыруға және оларды дамыту үшін білім беру орталарын құру;
6)білім сапасын бағалаудың жаңа рейтингтік жүйесін еңгізуге;
Білім беру ұйымдары білім беру процесіндегі өзін өзі дамытуға көшуіне ықпал ететін жетекші технологияларды игеру тиіс.
1992 жылы Қазақстанда қабылданған «Білім туралы» Заңы бойынша «Міндетті, тегін 9 жылдық білім», деп атап көрсетілген. Бірақ араға бір жыл толмай сол заңға түзетулер енгізді. 1999 жылы заң қайта жазылды. Ондағы негізгі мәселе міндетті, тегін 9 жылдық білімді 11 жылдыққа созылды. Оның себебі 9 сыныпты бітіргендер, ары қарай оқысы келмегендер көше қыдырып, құқық бұзушылар санын көбейтті. Кәсіби – техникалық оқу орындарынан көпшілігі жабылып, жұмыссыздардың саны артқан кез болатын.
Бүгінде Өзбекістанда 1000-нан аса кәсіби орта оқу орындары бар. Онда 9 сыныптарды бітіргендердің 70 пайызы оқуларын жалғастырады, мамандық алады. Оқу орындарының материалдық базасы жаман емес: керекті құрал-жабдықтармен қаруланған, кадр мәселесі жеткілікті. Сонымен қатар өзбек ағайындардың балалары еңбекқор, жоқ дегенде нан пісіріп, сауда саттықпен айналысады.
Институт ұстаздары ҚР білімді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама жобасына да толықтыру енгізіп, ұсыныстар береді.Мәселен:
- бейінді мектептерде пәндерді тереңдетіп оқыту үрдісі;
- Республикадағы 60 пайызды құрайтын шағын комплектті мектептерге бірнеше пәндерден сабақ бере алатын әмбебап оқытушыларды даярлау;
- 12 жылдық жоғарғы мектептерге арнайы мамандар даярлау;
- Шағын комплктті мектеп оқушыларын 12 жылдыққа тарту үшін, солардың ішінде жақсы оқитындарын іріктеп аудан орталықтарынан 12 жылдық мектеп – интернаттар ашып, оны қаржыландыруды мемлекет есебіне жүргізу;
- Аймақтық педагогикалық оқу орындарының жанында балабақша, мектеп, колледж комплексін ашу;
- Аймақтық университеттерде грантқа оқып бітіргендерді міндетті түрде үш жақты (университет – департамент - мектеп) келісімімен жұмысқа орналастыру.
Зерттеудің нысаны: 12 жылдық білім беру жүйесінде оқушыларға құқықтық білім мен тәрбие берудің негізгі аспектілері мен жолдарын қарастыру.
Зерттеудің пәні: Мектеп оқушыларының бойына құқықтық білім мен тәрбие беруді қалыптастыру.
Зерттеудің мақсаты: жалпы білім стандарттарына сәйкес келетін білім берудің жоғары сапасын қамтамасыз ету, өзін-өзі тәрбиелеуге, өздігінен білім алуға, өзін іс жүзінде көрсетуге, өзін-өзі шыңдауға және кәсіби білім беру жобаларын игеруге дайын, өз мүддесін іскерлікпен ұштастыра білетін жан-жақты мәдениетті, шығармашыл тұлғаны қалыптастыру және құқықтық тәрбие беруде баланың жеке тұлғасын қалыптастыра отырып, олардың бойына жоғары адамгершілік идеялык қасиеттерін ашу арқылы жастарды заңды құрметтеуге тәрбиелеу.
Зерттеудің болжамы: Құқықты құрметтеу, әділдікті, борышты, жауапкершілікті, заңдылықты, сезіну - адам тұлғасының жоғарыдан көрінуі. Осыдан келіп заңдылықты сезіну құқықтық мәдениеттің қазіргі кезеңде қоғамның бірте-бірте демократиялық дамуы жалпы білім беретін орта мектептерде мектеп басшыларынан, мұғалімдерден құқықтық тәрбиені зор шеберлікпен, шығармашылықпен іске асыруды талап етеді.
Зерттеудің міндеттері:
- 12 жылдық білім беруде мектеп оқушыларына құқықтық білім мен құқықтық тәрбие беру үдерістерін қалыптастырудың теориялық негіздерін анықтау;
- құқықтық білім және құқықтық тәрбие беру үдерістерін басқаруды кәсіби қалыптастырудың құрылымдық және мазмұндық үлгісін құру;
- құқықтық білім және құқықтық тәрбие беру үдерістерін басқаруды кәсіби қалыптастырудың әдістемелік тиімділігін анықтау.
Зерттеудің жетекші идеясы: болашақ маманның кәсіби құқықтық білімі мен құқықтық тәрбиені ақпараттандыру жағдайында жоғары және жаңа деңгейде жетілдіру ғылыми-педагогикалық тұрғыдан маңызды мәселе, себебі мектептерде құқықтық білім мен құқықтық тәрбие беру, үдерістерін басқаруды кәсіби қалыптастыру жоғары деңгейге болуы қамтамасыз етіледі.
Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздері: құқықтық білім мен тәрбие берудің іс-әрекетін жүзеге асыру, мамандар даярлау және олардың біліктілігін арттыру заңдылықтарын, сондай-ақ, педагогикалық үдерістегі ақпараттың әлеуметтік рөлі туралы ережені ашып беретін қазіргі заманғы педагогикалық тұжырымдамаларды айқындау. [2].

1. 12 ЖЫЛДЫҚ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНА ҚҰҚЫҚТЫҚ БІЛІМ МЕН ТӘРБИЕ БЕРУДІҢ НЕГІЗГІ АСПЕКТІЛЕРІ

1.1 12 жылдық жалпы орта білім берудің басты мақсаты мен күтілетін нәтижелері

Республикамыздағы білім беру жүйесіне түбегейлі реформалар жасауға себеп болған да осы жаңа білім беру стандартына көшу негізі болып отыр. Осыған дәлел Қазақстан Республикасында Білім беруді дамытудың 2015 жылға дейінгі Тұжырымдамасының өмірге келуі. Қазақстан Республикасының Білім және ғылым қызметкерлерінің 3 съезінде Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев: «Бүгінде 12 жылдық мектеп моделі анықталды, алайда оған көшу білім сапасының артуын өздігінен қамтамасыз етпейді, білім берудің мазмұнын қайта қарау талап етіледі және мұны бүгіннің өзінде жасау қажет» деп жан-жақты талдап айтқан. Осының өзі білім беру жүйесінің алдында үлкен міндеттер тұрғандығын айғақтайды.Бүгінде 12 жылдық білім берудің методологиялық негіздеріне сәйкес, мектепте білім берудің мазмұндық жағын жаңартудың аса маңызды бағыттары мына негіздерден тұрады:
- мектепте білім берудің мазмұнын қазіргі қоғам сұранысына сай білім құрылымымен сәйкестігі;
- оқушылардың өз бетінше білім алуға және оны практикада қолдануға, оқытудың әр түрлі саласында өз мүмкіндіктерін тануға және жақсы қасиеттерін ашуға , жан-жақты бейімделуі;
- болашақ ұрпақ кезеңіндегі негізгі педагогикалық жаңа құрылымдарды қалыптастыру барысында оқу үрдісін жоғары деңгейге көтеру;
- оқушыларды танымның ғылыми тәсілдеріне мақсатты және жүйелі түрде тарту, негізгі мотивациялық үрдістерді айқындайтын оқу ахуалдарын кеңінен қолдану арқылы тәрбиелеу.
Бүгінгі мектептің білім мазмұнын ізгілендіру мен даралауға айқын бет бұру мынадай міндеттерді жіктейді:
- оқушының жеке тұлға ретінде және іс-әрекет субъектісі ретінде мақсатты, тұрақты және дәйекті дамуына толық жағдай жасау;
Тұлғаның жан-жақты дамуы білім берудің ғаламдық мақсаты болумен қатар, педагогикада білім берудің негізін, оның мазмұны мен құрылымын анықтауға қазірігі заманғы адам тұжырымдамасының тұрғысынан келу көзқарасы берік қалыптасумен қатар, жүргізілген зерттеулер тұлғаның қалыптасу моделінің компоненттерінің мынадай үш тобын қамтитынын анықтайды: психиканың функционалдық тетіктері, тұлғаның тәжірибесі, тұлғаның жинақталған типологиялық қасиеттері. Компоненттердің осы топтары адам қызметінің жалпы құрылымының және зерттеу объектілерінің құрылымымен бірге 12 жылдық мектептің жалпы білім беру стандарттары мен базалық оқу пәндерін жасаудың теориялық негізі қалануда. [3]. ...