Адамның денсаулығы – қоғам байлығы. Әрбір адам өз денсаулығының мықты болу жолдарын қарастыру керек. Дені сау адамның көңіл-күйі көтеріңкі болып, еңбекке әрқашан құлшына кіріседі. Халқымыз «Дені саудың – жаны сау» деп орынды айтқан. Отанымыздың келешегі, көркеюі – салауатты өмір салтын сақтау қолдауда. Қараңғы үйге кіріп келіп шам жақсаңыз, шам үйді жарық қылады. Көп қызыл гүлдің ішінен бір ақ гүл көрсең, көзің соған түседі. Біздің де өмірімізді жарық қылатын, жан-жағымызға тамаша сәулесін шашатын, өмірдегі басты байлық – денсаулық. Денсаулық – бұл адамның еңбекке белсенді болуы, әрі ұзақ өмір сүруі, тәннің саулығын және рухани саулығын сезіну.
Баяғы заманда қанша уақыт өткенін білмейміз, қазақ жерінде апалы-сіңлілі екі қыз болыпты. Үлкенінің есімі − Рас, Кішісінің есімі – Қисық. Бұл қыздар бек кедей екен. Күн көруге қаражаты болмай, бір ауылдан бір ауылға қайыр сұрап жүріпті. Қазақтар шамасы келгенше бұларға қайыр беруші еді. Рас көркем, салмақты еді һәм адал жүріп, тыныш жүруші еді. Сонысына қарай қазақтар мұны жақсы көруші еді. Растың сіңлісі Қисық тынышсыз, ұрысқақ, қу болыпты. Һәм оңай жатқан нәрсе болса, ұрлап әкетуші еді. Мұндай мінезіне қарай қазақтар мұны жек көруші еді. Бұл екеуі көп зәрушілік көрісті. Ғұмырларында шаттық етіп, бақ көре алмады. Ғұмырлары мұндайменен өтті, арты қандай болары белгісіз. Күндерде бір күн бұл екеуі ауылдан алысырақ барып, кеңес құрысты. Ақырында, ойласып-ойласып, өзге тарапқа барысып, бағын сынаспақшы болды. Әр ауылдан ірімшік, құрт жиып алып, екеуі де ақырындап, жолға түсті. Бұлар дамыл алмай, көп жүрді. Жел жоқ, салқын соқпай, ауа айналып, жерге түскендей ыстық болды. Жан-жаққа қараған, ешнәрсе көрінбеді. Мұндай ыстық уақытта жан-жануар қамысқа қорғалаушы еді. Осыған қарағанда бұл екі міскіннің сапары бек қиын болды. Күн батып бара жатқанда, бұл жолаушылар Түркістан жерінде Темір деген өзеннің жағасына келді......
Жалпы демалыс аяқталып, жаңа оқу жылы басталған кез болатын. Оқушылар мектеп кітапханасынан оқулық ала бастады. Ләйлә бірінші сынып бітіріп екінші сыныпқа көшкен. Ол мектептен оқулықтарын алып үйіне оралды. Анасы оның қабағындағы кірбіңді байқап: - Қызым не болды? Біреу ренжітті ме? - Жоқ - Енді не болды? - Маған мұқабасын мыж - мыж ескі кітаптар берді. Осындай кітапты оқығым келмейді,- деп көзіне жас алды.
Мақсаты: Қыс мезгілінің ерекшелігімен таныстыру. Балаларға Жаңа жыл туралы ұғым беріп, Жаңа жылды татулықпен, достықпен, бірлікпен өткізуге баулу. Мерекелік көңіл - күй ортасын ұйымдастыру. Хормен ән айту шеберліктерін арттыру.
Халқымызда «Үлкенге - құрмет, кішіге – ізет» деген мақал бар. Бұның өзі өсіп келе жатқан әрбір жас ұрпақты имандылыққа, мейірім - қайырымдылыққа тәрбиелеу.
Баяғыда Әлболсын деген бір қоңырқай шаруа болыпты. Оның әйелі және бір қызы болыпты. Күндердің бірінде Әлболсын тоқал алуды арман етіпті. Әлболсын тоқал алуды, бір жақтан, жұрт көзіне түсу, екінші жақтан, үй тіршілігінде қол ұзарту деп түсінетін болса керек. Күндердің бірінде Әлболсын арманына жетіп тоқал алады. Ол да қыз табады. Өзі ұл таппаған бәйбіше тоқалдың да ұл таппауын тілейді екен. Іштей қуана отырып, ұл таппады деп жазғырып, «әдіре қалсын, күң неме» деп, тоқалды басынып алыпты, оған күн көрсетпепті. Тоқал байғұс арқалап отын, шелектеп су тасыпты, сиырды сауатын да, атты ерттейтін де, жүн түтіп, жіп иіріп, қап тоқитын да сол болыпты. Қыста суыққа тоңып, жазда ыстыққа қарылып, аш-жалаңаш жүріпті. Жаман сырма киіз етігін үсті-үстіне жамап киіп, бақытсыз қызын баспақ теріге орап өсіріпті.
Бәйбішенің қызы Әлболсынның тапқанын киіп, тоқалдың қызы ысытып берген сумен басын жуып, шашын тарап білгенін істепті. Еркелікпен аузына келген сөзді сөйлеп, бәдік және дөрекі болып өсіпті.
Әлболсын осы екі қыздан кейін перзент көрмепті. Күндер өтіп, ай толыпты, айлар өтіп жыл толыпты, жылдан жыл өтіп, екі қыз ержетіпті.
Тоқалдың қызы күң атаныпты. Анасының толып жатқан қиыншылықтарын өз үстіне алып, отын тасып, су әкелетін, ыдыс-аяқ жуатын, сиыр бағатын болыпты.....
Баяғыда Серікбай деген байдың Ақбай деген жалғыз баласы болыпты. Ақбай ат аяғы жерге жетер елді аралап, өзіне лайықты сұлу қыз іздеп, таба алмапты. Сөйтіп, жүргенде бір елде отыз күн ойын, қырық күн тойын берген бір байдың қызының тойы болыпты. Ақбай қасына қырық жігіт ертіп, он бес күн жол жүріп, сол той болып жатқан елге келіпті. Бұл тойда қасында қырық қызы бар, Бибісара деген бір байдың қызы да қырық ақ отау тіктіріп салтанат құрып жатыр екен. Алыстан келген қонақ деп, Ақбайларды да осы қырық қыздың отауына түсіріпті. Екі күн өткесін, қыздармен танысып, үйреніскен Ақбай Бибісарадан: «Сіздің басыңыз бос па?»—деп сұрапты. Бибісара айтыпты: «Мен дүнияға келгелі өзімнің алдыма қойған шартым бар еді. Сол шартымды толық орындаған жігітке тиемін,—деген. — Неше адамдар таламан болып аламын деп келсе де, менің қойған шартымды орындай алмайды». Сонда Ақбай отырып: «Шартыңызды айтып көріңізші, мен де бағымды сынайын!»—дейді......
Карантин режимі көпбалалы отбасыға қалай әсер еткені, оннан астам мектеп оқушысы бар үлкен жанұяда онлайн-сабақ қалай өтіп жатқаны туралы отағасы Мұрат Қабылбаев айтып берді
Ақмола облысы Кенесары ауылындағы он үш баласы бар Қабылбаевтар отбасының карантинде қалай өмір сүріп жатқанын Sputnik Қазақстан тілшісі сұрап білді. ......
Белгілі әнші Меруерт Түсіпбаева Мәдина Сәдуақасовамен не себепті ренжіскенін айтты. Біраз уақыт өкпелесіп жүрген екі әншінің үлкені алғашқы болып сөз бастады. Меруерт ханым Мәдинамен арада даудың қалай тұтанғанын түсіндіріп берді.
Мөлдір — мектеп жасындағы жасөспірім қыз. Әкесі ол бастауыш сыныпта оқып жүрген кезде ауылдағы жалғыз ауруханаға практикаға келген бір бойжеткенге ғашық болып, үш баласы мен келіншегін тастап, сол сүйген адамының соңынан қалаға кеткен. Содан бері ауылға ат ізін салған жан емес. Жалғыз шешесі бастапқы кезде тосын қайғыдан есін жия алмай, елге қарауға беті болмай, қатты намыстанып, туыс-туғанмен қатыспай, той-томалаққа да бармай, томаға-тұйық жүрді.Кейін келе өзі сияқты күйеуі басқа әйелге кетіп қалған жалғызбасты әйелдермен жиі-жиі бас қосып, арақ-шарап ішіп, таң атқанша барқырай ән салып, балаларының бар-жоғын ұмытып кететін болды. Үйге қарауды мүлде қойды. Есіктен төрге дейін шашылған төсек-орынның кірден түсі көрінбейді. Бағатын адам болмаған соң, мал құтая ма, сауып отырған жалғыз сиыр да, оншақты қой-қозы да бір жылға жетпей, жоқ болды. Өлгені өлді, өлмегенін ұры әкетті. Әйел түгілі еркек жеңе алмаған арақ бірте-бірте Мөлдірдің анасын да біржола өзіне тәуелді етті. Бас жазатын арақ алуға ақша таппаса, бар ыза-кегін үш баласынан алатын, қыз-ау, кішкентай-ау деп аямай, қолына не түссе сонымен ұрып-соғатын. Ал қарғап-сілегенін естіген адамның төбе шашы тік тұрады. Оған “Қарағым, қой, балаларыңды ойла” деп, ақыл айта келген туыс-туғанның көңілі қалғаны соншама, олар бұлардың босағасынан аттамайтын болғалы қашан! Киімі алба-жұлба, үйінің іші-сырты қоқыс, балалары аш-жалаңаш әйелдің бар ойы – арзан шарап болса да, бірдеңе тауып ішу. Адам сияқты ойланудан қалған әйелдің құлқынын тесіп бара жатқан жалғыз нәрсе – ол тек ішу, мас болу ғана. Қақаған қыста отынсыз үйде дірдек қағып шыққан ашқарын балаларын анасы аямағанда, кім аясын? Көршілері де олардан баяғыда теріс айналған. Балалардың ішінде бас көтерері – Мөлдір......
Біздің танысқанымызға 10 жыл болады. Менің алғашқы және мәңгілік махаббатым болып қаларын білмеген едім. Танысқаннан кейін 5 жыл уақыт өткенде қайта кездестік. Сол уақыттан бастап кездесе бастадық. Жүректегі сезімімді жеткіздім, сол маған азап болып берілген махаббат сияқты болып көрінеді. «Сені жақсы көремін» деп жүріп, былтыр осы уақыт шамасында басқа қызға үйленді. Онымен 2 ай тұрып, ажырасты. Сосын менің жаңа ұялы номерімді тауып алып, қайта хабарласа бастады.
Жүрек ақылға жеңгізбейді екен. Солай жүргенде бір қыздың аяғы ауырап қалып, әкелері үйлендірді. Үйленгенде қағаз жүзінде емес және бірге тұрған жоқ. Ол да оның айтуы бойынша. Қашанғы жүре беремін деп, хабарласпауын сұраған едім, бірақ жүрек көнбейді. Сағынады, іздейді. Мамыр айында ұлды болды. Енді онымен тұрып жатқанға көрінеді. Басқаға ренжісем, сөйлеспей, араласпай қоятын әдетім бар, бірақ мәселе оған келгендесол әдетім ғайып болып кетеді......
1 тарау-Жанна мен Абылайдың кездесуі Жанна әлемдегі ен бақытты қыздардың бірі еді. Кішкентай, пәк, уайымы жоқ еді. Сосын ақырындап мәселелер шыға бастады, ол әрине жігіт мәселесі. Негізі оқиға мынандай еді. Жанна мен Дастан жақсы дос еді. Бір күні мектеп кешіне Дастан өзінің Абылай атты жақын досын алып келді. Ол басқа мектеп оқушысы еді. Дастан Абылайды қыздармен таныстырды, таныстық, биледік сосын ақырындап тарадық. Ертесінеде Дастан Жаннаға Абылайдың ұнатып қылғаны жайында айтады. Абылай мен Жанна сөйлесіп жүреді. Басында бір-бірін онша танымайтын, әрі бір-бірін сүймейтін еді. Ақырындап танысып бір-бірін ұнатып бастады. Негізі Абылай өзі әуесқой бала еді, Жанна соны біле тұра Абылай мен жүрді. Олар күнде сойлесіп, кездесе бастады. Ең алғашқы кездесуі мектеп полясында болды. Олар көп уақыттай сөйлесіп жүрді. Кездесулері жиілеп, бір-біріне қатты бауыр басып қалды. Жаннаның Асел мен Ару атты жақын достары болды. Бір күні Асель, Жанна, Ару, Дастан,Абылай және Абылайдын досы Елдос бәрі бірге тауға демалуға шығатын болып келісті. Жанна, Асель, Ару келіскен орынға келіп ұлдардын күтті бірақ Дастан да, Абылайда, Елдоста та келген жоқ. Қыздар өздері тауға шығып көңіл көтеріп, уақыттарын жақсы өткізді. Ал улдардардан сол күйі хабар жоқ. Жанна мен Абылайдын аралары суып, кездеспей, сөйлеспей кетті. Сол күйі Абылай Жанна ға хабарласқан жоқ. Ал Абылайдың досы Елдоспен Аруда сөйлесетін, оларда сөйлеспей кетті. Осы мен бәрі біткендей болды.
2 тарау- Жаннаның Абылайдың уйіне қонаққа баруы Жанна Абылайдын хабарласуын, ал Абылай Жаннанын Хабарласуын күтіп, арада көп уақыт өтті. Оқушылар жазғы демалысқа шығып кетті. Енді Жанна мен Абылайдын кездесуі мүлдем қиындатылды. Жаздың тура ортасында болатын Абылайдын туған күнін ұмытпаған Жанна Туған күннен бір күн бұрын Абылайға хабарласып, туған күнімен құттықтады. Абылай Жаннаны ертеңгі болатын кешке шақырды. Жанна ол кешке уйінен тәтесінін уйіне, яғни Арайдын уйіне баратынын айтты. .....
Міне, мәре-сәре болып жүріп кеште батып қалды. Үйде бала –шаға атаулысы толып жур. Ақжүніс жаз мезгілінде атасы мен әжесінің үйінде демалысын өткізеді. Туылған шағынан – ақ осы осы үйден тәлім – тәрбие, үлгі – өнеге алды. Кейіннен 12 жасында әке – шешесінің үйіне көшіп барды. Содан бері атасы мен әжесінің үйіне сенбі сайын ғана баратын болды. Әр сенбі сайын бұл уйге қыз – ұлдары, немерелері жиналып, бір бас қосатын күн болатын. Бір – бірімен әңгімелесіп, шер тарқатып, күліп – ойнап, шуылдап кешке үй – үйлеріне қайтатын. Ақжүніс жаздық демалыста болған сон, ата – әжесінің қасында қонуға қалады. Бәрі жиналып кеткен соң, ол күні бойы жиналған ыдыс – аяк, анау – мынау ұсақ – түйектерді жинап, реттеп жүріп үйге бірақ кіретін... ...Ақжүніс өте арманшыл қыз. Махаббат, өмір тақырыбында бірнеше тақпақ шығарып, өзінің жеке дәптеріне жазып жүретін. Бірақ, бір қызығы бұл өнері туралы жақындары мүлдем білмейтін. Себебі, кішкентай кезінен ұялшақ болып өскен қыз, өлең – тақпақ шығаратынын ешкімге айтқысы келмейтін. Ұнамай қала ма деп қорқатын. Оның мектепте бірге оқитын, сырын, мұңын айтатын жалғыз құрбысы болады. Есімі Арайлым. Ақжүніс оны туған сіңлісіндей көріп, әрдайым Арайлымнан көмегін еш аяған емес. Ақылын айтып, сырын айтып, мұң – шерін тарқатып сеніп журген , өзгеден артық көретін құрбысы Ақжүністің көңілін қалдырады. Бұл оқиға тек екеуінің аралында қалады. ақжүніс өте өкпелі болады. сенген қойым сен болсан, кесегенім не болады, - дегендей, сенген адамы, арқасынан пышақ сұнғандай болады. Осымен екеуінің бір – біріне деген ара – қатынасы лезде суып кете берді. Ол кезде Ақжүніс І курсты бітірген. Сол кезде оның Сезім және Үміт атты құрбылары болады. Ақжүніс, осындай түсінігі мол, қарапайым, ашық мінезді, сулу жандарды кездестіргеніне қатты қуанады......
Мен Ақтөбе қаласының қызымын. Қазір Таразға көшкеніме 10 жылдай болды. Менің жасым қазір 18,осы уақытқа дейін бірде-бір жігітпен жүрмедім десем не құрбыларым не достарым сенбейді.Өзім сұлумын,шын сөзім.Алғаш рет 6 сыныпта ғашық болдым.Жазғы демалысқа Ақтөбеге барғанда.Бірақ ол махаббаттын бар қиыны ол жігіттің Актобеде,ал менің Тараз қаласында болғаным.Ол менен 2 жас үлкен болатын,ол да мені ұнатты бірақ жасымыз кіші,әрі ол ағамның досы сіңілімнің ұнататын жігіті еді.Сіңілім қолын күйдіріп алып,сол баламен ұрысып қолын одан әрі ауыртып а лды.Сол кезде өз сіңілімді жақтаймын деп қалай оған ұрысқаным есімде.Мен ұрыссам маған күлімдеп қарап тұра берген бозбала жүрегімді жаулады.Бұл махаббатпа әлде балалықпа білмедім.Ол кезде ешқайсымыз сотка ұстамайтынбыз,жоқ десе де болады.Сөйтіп мен өз қалама кеттім ол қалды. Тек оны күлгенін бәрін жадымда сақтап журдім,4 жылдан соң ғана Ақтөбе қаласына бардым.Әрине көргім келді.Тек айта алмадым. Ол туралы сұрағанымда сіңілім байқап шақырайық деді.Сол кезде дәл үйдің қасында жүр екен.келді сөйтіп сіңілім шығып артынан мен келдім.
Олар амандасып маған сәлем деді.Әрине сіңілім танисынба деп сұрады.Иа,Айдана ғой Таразда тұратын қыз ғой,-деп жауап қатты. Жүрегімде бір жылылақ пайда болды.Сіңілім өз әңгімесін айтып отырды.Маған қарағанда еті тірі оның.Сөйтіп кетті ол,сіңілім жымиып әліде сені ұнатады,-деді.Сіңілім сөйлегенде кімге қарарын білмей отты деді.Өйткені сөйлеген мен,ал ол кезек-кезек қарап отырды,деді. Сөйтіп 1 аптадан соң Таразға қайттым.Бір күні СМС келеді Қалайсын?Ақтөбеге қашан келесін деген ең соңында есімін жазыпты. Түсінбедім сіңліме звандадым.Сөйтсем кеше нөмірлерінді алып кеткен тамыз айында тағы да Ақтөбеге келеді дедім,-деді. СМС мен сіңілімнің өтірігін ашпайын деп келемін дедім,СМс сөйлесіп тұрдық.Звандауға жүрегі дауаламапты.Сөйтіп көптен күткен тамыз келып мен бармаймын,-дедім.Осы уақытқа дейін алдағанымды түсінді де хабар ошарсыз кетті. Бірақ ол жігіт әліде жүрегімде. Осы оқиғаның ортасында қаншама жігіт сөз салды......
Мектепті ауылдан бітіріп, үлкен қалаға оқуға түстім. Қалада туысқандарымыз болмағандықтан, пәтер жалдауға тура келді. Пәтерақыны ауылдағы ата-анам ай сайын салып тұрды, ал мен шәкіртақыма күн көріп жаттым. Осындай күндердің бірінде сабақтан келе жатсам, жаныма бір ақ джип тоқтайды. Джиптан сымбатты бір аққұба жігіт басын шығарып: "Қарындас, қайда барасыз? Жеткізіп тастайын" деді таза қазақша. Мұндай көріністі кинодан ғана көрген мен бейбақ не істерімді білмей тұрып қалдым. Өзім қарапайым отбасыдан шыққанмын, бір жағынан өмірімде осындай қымбат көлікке мініп көрейін деп ойладым. Біздің таныстығымыз осылай басталды.
Оның есімі Нұрғожа екен. Алматыда 2 қабатты үлкен коттеджде ата-анасы, қарындасы төртеуі тұратынын айтты. Шынымды айтсам, ертегі әлеміне тап болғандай болдым. Ешқашан мұншалықты бай жігітке жолығам деп ойламаппын. Нұрғожамен кездесуіміз жиілей берді. Ақшаны уыстап ұстайтын десем, артық айтқаным емес. Қазір ойлап қарасам, әр кездесуімізде айтатын сөзі - байлық туралы болыпты. Ауылдан келген қарапайым студент қыздың бәрін саралауға енді ғана ақылы жетіп отырған жайы бар. Аузым ашылып, әңгімесін тыңдай беретінмін. Келе-келе ол мені қатты қадірлейтінін айта бастады. Өйткені оның сөзімен айтсақ, "мен сияқты қыз бүкіл әлемде жоқ". Басты себеп - өздеріңіз де түсініп отырғандай, менің жігіт атаулысымен жақындаспағаным. Ал мен оның тәтті сөздеріне сене бастадым. Оны көрген құрбыларым: "сені пайдаланып кеткісі келіп жүр" дегенде, ешкімге құлақ аспайтынмын. Сол кезде құрбыларым шырылдап, "мені құтқарғысы келген екен-ау" деп қазір ғана ойланамын. Амал қанша, оның әрбір сөзіне құлай сеніп, еш күмән келтірмедім. Оның үстіне ол суреттен ғана көрсететін 2 қабатты зәулім үйде келін боп жүргенім елестегенде, қуанышым қойныма сыймайтын......
Аңыздардан тере жүріп масақты, Рас, рас көзімізден жас ақты. Бірақ со бір дауыл жылдар, от жылдар, Бірімізден бір-бір батыр жасапты... Өмір біреу. Әр адамның басынан сәбилік кез бен жасөспірімдік, жастық шақ пен ересек шақ өтеді. Бұл өте қызықты жылдар. Өмірдің бұл кезеңдерінде адам баласы көп нәрсені жаңа танып, өмір жолын таңдап, еңбекпен айналысады. Ал... ХХ ғасырдың басында туылған адам өмірі өлім аузында болды ғой... Менің жасы бірге жаңа толған және үштен төртке аяқ басқан сіңлім бар. Олардың қылығына отбасымызбен сүйсіне күлеміз. Біз бақыттымыз...олар бақытты. Әкем, анам, мен және жасы тоғыздағы сіңлім қосылып дәмді –тәттіні оларға төрт жақтан тасимыз. Біз де баламыз. Біз де, әрине, бақыттымыз. Отбасымды мен қатты жақсы көремін. Енді айтайын дегенім –осы нәзік сүйіспеншілік сезімі, отбасылық сүйіспеншілік әр уақытта болды ғой. Бір мен сияқты қыз өз сіңлі інілерін дәл мен секілді қатты сүйді. Дәл мен сияқты мектептен келе сала құшақтап көтерді. Ойнады. Анасын құшақтап, әке мейірімін көрді. Дәл мен секілді....Дәл менің кішкентакй сіңлім секілді бала ойнақтап, еркеледі. Тәтті тілімен алғашқы сөздерді былдырлап сөйледі... Осы мейірімге толы бақытты күндер күрт үзіледі деп сонда кім ойлаған?! Жауыз заман! Таңғы алтыда тәтті ұйқыда жатқан баланың ұйқысын солай үзуге қалай ғана қол барды?! Қалай ?! Атып жатқан адам да адам емес пе?! Бала кінәсі нешік? Ана кінәсі нешік?....
... Қанша үйдің ұрлап адамын, Қанша үйде сөніп қалды оттар, Көрдің бе ұлын ананың, Соғыстан қайтқан солдаттар. ..Көтерді бәрін ауырдың Азамат болып арды ақтар. Көрдің бе жарын арудың, Соғыстан қайтқан солдаттар... С.Мәуленов Жылыой ауданы, Жаңатаң ауылында тұратын нағашы атамның ауылына барған сайын мен ыстық ықыласқа, шексіз мейірімге бөленіп қайтамын. Әсіресе, ұнататын ермегім- нағашы атам мен әжемнің басынан өткен естелік әңгімелерін тыңдау.Ол кісілер айтып отырған әңгімелерді естіп отырып, бейне бір ертегі тыңдағандай әсерде боламын. Ал анам, балалық шағын еске түсіргісі келе ме, ауылға барған сайын , міндетті түрде отбасылық альбомды қарайды, әрине, онымен бірге біз де отыра қалып альбом ақтарамыз. Сондай бір альбом қарау кезінде мен альбомның алдыңғы жағына ұқыптылықпен жапсырылған ескі фотолардағы екі әйел адамның суретін көрдім де, қасымда отырған әжемнен «Мына кісілер кімдер?» деп сұрадым.Сол кезде әжемнің жүзінде ерекше бір толқыныс пайда болып: «Бұл кісілер-менің әжем мен анам» -,деп жауап берді. Мен: «Олардың аттары кім?Қашан қайтыс болған?»-,деп сұрағымды жалғастырдым........
Келін күйеудің үйіне келгенде, сәлем салып отырады. Күйеудің туғандары, ағайындары бәрі отырады. Онан соң бір кісі ағаштың басына бір асыл бұйым шүберек байлап алып шығып отырып, келіннің басындағы бүркенген желегін көтеріп, бетін ашып, былайша өлең айтады....
Пәні: Қазақ тілі Бөлім атауы: Киіну. Сән. Талғам. Сабақ тақырыбы: Киім кию мәдениеті Сабақтың оқу мақсаттары: ӘТН 1 Орфографиялық норма Қазақ тілінің дыбыстар жүйесін, үндестік заңын, емлелік ерекшеліктерін ескере отырып, орфографиялық нормаға сай жазу Сабақтың мақсаттары: Оқушылардың барлығы: Мәтінді түсінеді, орфографиялық заңдылықтарды түсінеді; Оқушылардың көпшілігі: Орфографиялық нормаға сай жазып, ойын терең жеткізе алады; Оқушылардың кейбіреуі: Берілген тақырып бойынша дербес ой айтып, сауатты жеткізе алады; Шығармашылықпен жұмыс жасайды......
Пән:Қазақ тілі Бөлім: Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен Сабақ тақырыбы: 4-сабақ Жақсы мен жаманды айыра білемін. Сипаттау мәтінін жазамын Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары: (оқу бағдарламасына сілтеме) 3.2.1.1 тірек сөздер, көмекші сөздер арқылы мәтін түрлерін (әңгімелеу, сипаттау, пайымдау) және оның құрылымдық бөліктерін анықтау 3.3.1.1 жеке сурет, сюжетті суреттер арқылы шағын сипаттау, әңгімелеу, пайымдау мәтіндерін құрап жазу; 3.4.1.1 э, ф, в, ц әріптері бар сөздерді сауатты жазу 3.3.6.1 кең жолды дәптерде бас әріп пен кіші әріптің биіктігі мен мөлшерін сақтап көлбеу, үзбей және біркелкі жазу, жазу қарқынын жеделдету. Сабақ мақсаттары: Барлық оқушылар: - тірек сөздер арқылы сипаттау мәтінін және оның құрылымдық бөліктерін анықтайды; - сурет арқылы, жоспар бойынша берілген сөздер, сөз тіркестерін қолданып мәтін құрап жаза алады; - үлгі негізінде есте сақтап, сөздерді сауатты жазады; - кең жолды дәптерде бас әріп пен кіші әріптің биіктігі мен мөлшерін сақтап көлбеу, үзбей және біркелкі үлгі негізінде жазады; Оқушылардың көбі: - тірек сөздер арқылы сипаттау мәтінін және оның құрылымдық бөліктерін анықтай алады; - суреттер арқылы, жоспар бойынша сөздер мен сөз тіркестерді өз бетінше іріктеп орынды қолданып сипаттау мәтінін құрап жаза алады; - сөз құрамында дыбыстарды ажыратып, сауатты жазады; - кең жолды дәптерде бас әріп пен кіші әріптің биіктігі мен мөлшерін сақтап көлбеу, үзбей және біркелкі қарқынмен жазады; Оқушылардың кейбірі: - сипаттау мәтінің және оның құрылымдық бөліктерін анықтай алады; - суреттер арқылы, жоспар бойынша көркем бейнелі сөздерді қолданып сипаттау мәтінін құрап жаза алады; - сөз ішінде в әрпі бар сөздерді сөйлемде сауатты жазады; - кең жолды дәптерде бас әріп пен кіші әріптің биіктігі мен мөлшерін сақтап көлбеу,үзбей және біркелкі шапшаң жазады...
Пән: Сауат ашу. Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: «Менің отбасым және достарым» Сабақ тақырыбы: Менің отбасымның бір күні Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары: (оқу бағдарламасы на сілтемеу)1.2.5.1 мәтін/иллюстрация бойынша (мұғалім қолдауымен) сұрақтар қоя білу, оқығаны бойынша қойылған сұраққа жауап беру мұғалім қолдауымен 1.1.9.1 сөздегі дыбыс түрлерін (дауысты, дауыссыз, жуан және жіңішке дауыстылар) ажырату және дұрыс дыбыстау Сабақ мақсаттары: Мәтін/иллюстрация бойынша (мұғалім қолдауымен) сұрақтар қояды, оқығаны бойынша қойылған сұраққа жауап береді. Сөздегі дыбыс түрлерін (дауысты, дауыссыз, жуан және жіңішке дауыстылар) ажыратады және дұрыс дыбыстайды. .....
Пән: Қазақ тілі Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Денсаулық - зор байлық. Сабақтың тақырыбы: Дастархан басындағы әдептілік Сабақта іске асатын оқу мақсаты: (оқу бағдараламасынан сілтеме) А2. Сөз мәнері мен сөйлеу этикеті. Т3. Сөздер мен сөз тіркестерінің мағынасын түсіну Сабақтың мақсаты: А2. Қазақша амандасу мәнері мен ұлттық этикет формаларын пайдалану. Т3. Күнделікті тұрмыстық тақырыптарға байланысты жаңа сөздер мен тірек сөздердің мағынасын түсіну....
Пән: Қазақ тілі Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: 2 Сабақ тақырыбы:Отбасы туралы әңгімелер оқу (1-сабақ) Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары: (оқу бағдарламасына сілтеме)2.3.2.1 шағын мәтіндегі жиі қолданылатын сөздерден құрастырылған қарапайым фразалардың/ сөйлемдердің мағынасын түсіну Сабақ мақсаттары:Барлық оқушылар: мұғалімнің қолдауымен шағын мәтіндегі жиі қолданылатын сөздерден құрастырылған қарапайым сөйлемдердің мағынасын түсінеді. Көптеген оқушылар: шағын мәтіндегі жиі қолданылатын сөздерден құрастырылған қарапайым сөйлемдердің мағынасын түсінеді. Кейбір оқушылар: шағын мәтіндегі жиі қолданылатын сөздерден құрастырылған қарапайым сөйлемдердің мағынасын толық түсінеді....
Пән: Қазақ тілі (Т2) Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: 2 Сабақ тақырыбы:Отбасы туралы жазу үшін идеялар жинақтау Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары: (оқу бағдарламасына сілтеме)2.5.1.1 заттың атын/сынын/іс-қимылын білдіретін сөздерді ауызша және жазбаша тілде қолдану. Сабақ мақсаттары:Барлық оқушылар: мұғалімнің көмегімен заттың атын/сынын/іс-қимылын білдіретін сөздерді ауызша және жазбаша тілде қолданады. Көптеген оқушылар: заттың атын/сынын/іс-қимылын білдіретін сөздерді ауызша және жазбаша тілде қолданады. Кейбір оқушылар: заттың атын/сынын/іс-қимылын білдіретін сөздерді ауызша және жазбаша тілде еркін қолданады.....
Пән:қазақ тілі Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Отбасым және достарым Сабақ тақырыбы:Менің отбасым және достарым Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары: (оқу бағдарламасына сілтеме)Берілген тақырып бойынша сөйлеу Сөздік қорды толықтыру Сабақ мақсаты: 1.2.2.1 сурет/үлгі бойынша 1-2 сөйлемнен тұратын сөз сөйлеу, хабарлы және сұраулы сөйлемдердің интонациясын дұрыс қою 1.2.1.1 сөйлеу барысында танысу, өзі туралы айту және затты сипаттау үшін сөздер мен сөз тіркестерін дұрыс дыбыстап айтып қолдану ....
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: 3-бөлім Сабақтың тақырыбы:Менің отбасым №3 Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары: (оқу бағдарламасына сілтеме) 1.3.1.1 Зейін қойып оқу. Таныс сөздерді буынға бөліп оқиды және сөздердің мағынасын түсінеді. 1.1.4.1 Әдеби тіл нормасын түсіну. Дыбыстар мен сөздерді дұрыс айтады. 1.2.4.1 Диалогке қатысу. Анық әрі айқын сөйлеу арқылы мәселені түсінгенін көрсетеді. Сабақтың мақсаттары: Барлығы: Таныс сөздерді буынға бөліп оқиды. Дыбыстар мен сөздерді дұрыс айтады. Көбі: Таныс сөздерді буынға бөліп оқиды және сөздердің мағынасын түсінеді. Анық сөйлеу арқылы мәселені түсінгенін көрсетеді. Кейбірі: Таныс сөздермен сөйлем құрастыра алады. Анық әрі айқын сөйлеу арқылы мәселені түсінгенін көрсетеді.. ....
Пән: Қазақ тілі Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: 2 Күні Сабақ тақырыбы:Отбасы туралы әңгімелер оқу (1-сабақ) Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары:(оқу бағдарламасына сілтеме)2.3.2.1 шағын мәтіндегі жиі қолданылатын сөздерден құрастырылған қарапайым фразалардың/ сөйлемдердің мағынасын түсіну Сабақ мақсаттары:Барлық оқушылар: мұғалімнің қолдауымен шағын мәтіндегі жиі қолданылатын сөздерден құрастырылған қарапайым сөйлемдердің мағынасын түсінеді. Көптеген оқушылар: шағын мәтіндегі жиі қолданылатын сөздерден құрастырылған қарапайым сөйлемдердің мағынасын түсінеді. Кейбір оқушылар: шағын мәтіндегі жиі қолданылатын сөздерден құрастырылған қарапайым сөйлемдердің мағынасын толық түсінеді ...
Мен осы не істесем екен бүгін? Жатқандай мәнсіз өтіп бекер күнім. Жүйріктің құйрығындай ғұмырымда жанымды жаңбырлатқан жетер мұңым! Жалғанды жарқыратып күміс қары, тағы бір жыл-жапырақ тұр ұшқалы.....
Есімде жоқ ең бірінші таныстық, Арамызда болмағандай қалыстық. Саған айтқан сөздерімнің бәрі жөн, Маған айтқан сөздеріңнің бәрі ыстық. Ойлануға жылдың апта, айы аз ба? Ой інжуі жатпас, жаным, таязда.......
Есімде жас күндерім... Сіз едіңіз елдегі тамаша қыз. Ететін атыңызды Талас аңыз. Ілесіп кететіндей еді жігіт, Бұрылып жай ғана сіз қарасаңыз. Біреулер қол соза алмай, қалса арманда, Біреулер асығатын қарсы алғанға. Тыңдайтын Талас бойы түгел ұйып Әпке, сіз сызылтып бір ән салғанда.......
Неке дегеніміз ерлі- зайыптылар арасындағы мүліктік және мүліктік емес жеке қатынастарды тұғызатын отбасын құру мақсатымен заңдарда белгіленген тәртіппен тараптардың ерікті және толық келісімі жағдайында жасалған еркек пен әйелдің арасындағы тең құқықты одақ Ал отбасы деп некеден туыстықтан бала асырап алудан немесе балаларды тәрбиеге алудың өзге де нысандарынан туындайтын мүліктік және мүліктік емес жеке құқықтар мен міндеттерге байланысты және отбасы қатынастарын нығайту мен дамытуға жәрдемдесуге тиісті адамдар тобын айтамыз Неке азаматтық хал актілерін тіркеу АХАЖ органдарында ресімделгенде заңды деп танылады және белгілі бір құқықтық салдарлар туғыза алады Шіркеулерде, мешіттерде некені қиюға заң тиым салмайды, бірақ олардың құқықтық күші жоқ. Некеге тұру үшін заң некеге тұрудың жағымды және жағымсыз жақтарын белгілейді. Неке тұрудың жағымды жақтарына: некеге тұрушы еркек пен әйелдің өзара ерікті келісімі және олардың неке жасына жетуі жатады. ....
Неке дегеніміз ерлі- зайыптылар арасындағы мүліктік және мүліктік емес жеке қатынастарды тұғызатын отбасын құру мақсатымен заңдарда белгіленген тәртіппен тараптардың ерікті және толық келісімі жағдайында жасалған еркек пен әйелдің арасындағы тең құқықты одақ Ал отбасы деп некеден туыстықтан бала асырап алудан немесе балаларды тәрбиеге алудың өзге де нысандарынан туындайтын мүліктік және мүліктік емес жеке құқықтар мен міндеттерге байланысты және отбасы қатынастарын нығайту мен дамытуға жәрдемдесуге тиісті адамдар тобын айтамыз Неке азаматтық хал актілерін тіркеу АХАЖ органдарында ресімделгенде заңды деп танылады және белгілі бір құқықтық салдарлар туғыза алады Шіркеулерде, мешіттерде некені қиюға заң тиым салмайды, бірақ олардың құқықтық күші жоқ. Некеге тұру үшін заң некеге тұрудың жағымды және жағымсыз жақтарын белгілейді. Неке тұрудың жағымды жақтарына: некеге тұрушы еркек пен әйелдің өзара ерікті келісімі және олардың неке жасына жетуі жатады. ....
Осы Заң Қазақстан Республикасындағы неке-отбасы қатынастары, сондай-ақ оларды жүзеге асырудың кепілдіктерін белгілеп, реттейді, отбасының дамуың Қазақстан Республикасы мемлекеттік әлеуметтік саясатының басым бағыты деп анықтай отырып, оның құқықтары мен мүдделерің қорғауды қамтамасыз етеді. Осы Занда пайдаланытын негізгі ұғымдар 1. неке – ерлі-зайыптылар арасындағы мүліктік және мүліктік емес жеке қатынастарды туғызатын, отбасын құру мақсатымен зандарда белгіленген тәртіппен тараптардың ерікті және толық келісімі жағдайында жасалған еркек пен әйелдің арасындағы тең құқықты одақ; 2. жалған неке – отбасын құру ниетінсіз заңда белгіленген тәртіппен жасалған және ерлі-зайыптылардың құқықтары мен міндеттерін туғызбайтын неке; 3. отбасы – некеден, туыстықтан, бала асырап алудан немесе балаларды тәрбиеге алудың өзге де нысандарынан туындайтын мүліктік және мүліктік емес жеке құқықтар мен міндетттерге байланысты және отбасы қатынастарын нығайту мен дамытуға жәрдемдесуге тиісті адамдар тобы;....
Өз алдына тұтас халық болып қалыптасқанға дейiнгi этн. тарихы аса күрделi. Қазақ даласын қоныстанған әр түрлi тайпалар Қазақстан жерiн ерте тас дәуiрiнде-ақ мекендей бастаған. Оған айғақ болатын ежелгi адамдар тұрақтары Қаратау, Маңғыстау, Орт. және Шығ. Қазақстан, Бетпақдала, Мұғалжар таулары, Балқаш к. маңынан ұшырасады. Археол. жұмыстар нәтижесiнде палеолит дәуiрiне жататын 500-дей ескерткiш орындары анықталып, олардың саны жылма-жыл артып келедi. Мезолит дәуiрiнде садақ пен жебенiң пайда болуына орай кезбе аңшылар тобы бөлшектенiп кеткендiктен, бұл дәуiр тұрақтарының (жалпы саны 50 шақты) зерттелуi мардымсыз. Қазақстанның неолит (тұрақтар мен қоныстарының жалпы саны 800-дей), қола дәуiрiнен қалған ескерткiш мұралар аса бай, алғашқы аталық тайпалардың көбейiп, өркендей бастағанын және ол тайпалардың көршiлес Сiбiр, Орал, Едiл бойы, Орт. Азия халықтарымен тығыз байланыста болғанын көрсететiн археол., антропол., этнол. дәлелдер көп (қ. Дала өркениетi; Көшпелiлiк; Қазақстанның көне заман мен орта ғасырдағы тұрғындарының антропологиялық сипаттамалары). Б.з.б. 1-мыңжылдықта Қазақстан аумағында өмiр сүрген ежелгi тайпалар көшпелi тұрмысқа ауысып, олардың өзара бiрнеше тайпалық бiрлестiктерi құрыла бастады. Солардың ең iрiлерiнiң бiрi — сақтар. Олар Сыр бойы, Қаратау, Талас өлкесiнен бастап Тянь-Шань тауларына дейiнгi оңт.-шығыс беткейдi мекендедi. Арал т. мен Сырдарияның сағасын, Әмудария бойын мекендеген тайпалар массагеттер одағына бiрiктi. Сақ тайпалары Солт. Қара т. өңiрi мен Днепр бойын мекендеген скифтердiң және төм. Едiл бойы мен Оңт. Орал өңiрiндегi савроматтардың, Кир мен Дарий I және Александр Македонский дәуiрiндегi гректердiң тұсында өмiр сүрген. Сақ тайпалары тарихы мен олардың материалдық және рухани мәдениетiнiң аса маңызды деректерiнен (қорым, көмбе, т.б.) қазақ халқының мәдениетi бастау алады. Б.з.б. (3 — 1 ғ-ларда, б.з. басындағы 1 — 5 ғ-ларда) қазiргi Қазақстан жерiнiң оңт-нде, Сырдария, Талас, Шу өзендерiнiң бойында, Жетiсуда, Солт., Батыс, Шығыс және Орт. Қазақстанда ежелгi сақ тайпаларының негiзiнде өркендеп, жаңадан бiрлескен тайпалар одағы пайда бола бастады. Олардың iшiнде қуатты мемлекетке айналып, тарихта, мәдениетте, өнерде белгiлi iз қалдырғандары — ғұндар, үйсiндер, қаңлылар, сарматтар. Олар б.з. 5 ғ-на дейiн өмiр сүрiп, көп елмен қарым-қатынас жасады. Өркениеттi мемлекеттер олармен байланыс жасауға құштар болған. Бұл мемлекеттер, негiзiнен, көшпелi және жартылай көшпелi мал ш-мен, кен қазумен шұғылданып, Жетiсу төңiрегi мен Шу, Талас, Сырдария, т.б. өлкелерде отырықшылық жағдайда суармалы егiншiлiкпен, балық аулау кәсiбiмен айналысты. Қ-дың шығу тегiне ежелгi жергiлiктi сақтардан кейiн ерекше негiз болған, әсiресе ғұндар, үйсiндер, қаңлылар. Ұзақ заманғы бұл этн. процесс б.з.б. жүз жылдың 1-жартысынан басталып, б.з. 5 — 6 ғ-нда толық қалыптасып үлгердi. Қазақ халқының негiзiн құраған көп тайпалар 552 ж. Түрiк қағандығының құрамына кiрiп, чұмығұн, дай, ирки, чуре, чубан (Шуманақ), дулу деген әр түрлi атпен белгiлi болды. 603 ж. құрылған Батыс Түрiк қағандығының этн. саяси негiзi “он тайпа” (он оқ будун) болды, олар Қаратау баурайынан Жоңғарияға дейiнгi аралықта жатқан ежелгi үйсiн жерiн жайлады. Шу өз-нiң шығыс жағында дулудың бес тайпасы, ал батыс жағында бес тайпалы нушебилер мекендедi. Оның орнына Түргеш қағандығы (704 — 756), одан кейiн Қарлұқ қағандығы (756 — 940) орнап, жоғарыда аталған тайпаларға үстемдiк еттi. Бұл мемлекеттер дәуiрiнде отырықшылық бел алып, егiн ш. дамыды, қалалар өркендеп, сауда-саттық жанданды. Бұл кезде Жетiсу мен Талас бойында қарлұқтар, шiгiлдер, яғмалар, адғұлар мекен етсе, Орт. Қазақстан мен Сырдария бойында оғыздар мен қыпшақтар үстемдiк еттi. 9 ғ-дың аяғы мен 11 ғ-дың басында оғыз тайпалары Сырдарияның орта ағысынан Едiлдiң төм. бойына дейiнгi кең-байтақ аумақты мекендедi. Оғыздардың қоныс-өрiстерi Ырғыз, Орал, Ембi, Ойыл өзендерiнiң бойларында, Сырдария бойындағы Қаратау баурайлары мен Исфиджаб шегiне дейiн шашырап жатқан. Оғыздар құрамына Сырдария алқабы мен Арал — Каспий далаларының үндi-еуропа және финн-угор тектес ежелгi (негiзiнен, түркiлендiрiлген) этн. топтары және сонымен бiрге Жетiсу мен Сiбiрдiң халаджы, жагар, чарук, қарлұқ, имур, байандұр, қай секiлдi көшпелi және жартылай көшпелi тайпалар да кiрдi. Оғыздардың батысында Едiл мен Жайық арасында печенегтер (бесенелер) мекендедi. Кейiн оғыздар — түрiкмен халқының, бесенелер — қарақалпақ халқының негiзiн құрса да, олардың кейбiр топтары қазақ халқының да шығу тегiне әсерiн тигiздi. ....
Соңғы уақытта көпшіліктің қытығына тиген клип түсіріп, елдің алдында ұятты образдарымен шыққан әнші қыздарға Мақпал Жүнісова пікір білдірді. Әнші соңынан ерген сіңлілерінің бұл әрекетінің "жиіркенішті" екенін айтады деп хабарлайды "Айта берсін" бағдарламасына сілтеме жасаған nur.kz.
Арманыңды ақтарам ба жүрегімде тербесем, Айға сіңлі, қарындассың қасиетті Жерге сен. Мен өзінді теңдесі жоқ құдірет деп түсінем, Сендік қуат мың есе артық Жердің тарту күшінен. Сұлу әлем, әлем сұлу сен жаратқан адаммен, Көк жолының қарсылығын қағып тастап барам мен. Сендік қуат болар, бәлкім......
Көне түркі даласын мекен өткен қазақ халқының да сан ғасырлық өмір көшін басынан өткізген мол, құнарлы тарихы бар. "Біз қазақ деген мал баққан елміз, бірақ, ешкімге соқтықпай жай жатқан елміз, елімізден құт-береке қашпасын деп, жеріміздің шетін жау баспасын деп, найзаға үкі таққан елміз, ешбір дұшпан басынбаған елміз, басымыздан сөз асырмаған елміз," - дейді Қазыбек би. Бұл даналық нақылдардан "ешкімге соқтықпай жай жатқан елдің" ежелден құт-береке тілеп, бейбітшілік аңсаған ел екенін көреміз. Бірақ, "Тамырсыз ағаш, тарихсыз халық болмайды". Жақсысын асырып, жаманын жасырып өктемдеу – тарихқа жасалған....
Аяулы Аналар! Қымбатты қыздар! Құрметті ұстаздар! Барлық Қазақ Елінің әйел-қыздары! 8 наурыз Мерекелі күніменен, Құттықтаймын сіздерді. Көру қандай керемет, Жаздай жарқын....
Сізді адам өмірінің айтулы белесі 60 жасқа толуыңызбен шын жүректен құттықтаймыз! Сіздер өз замандарыңызда елге, халыққа қызмет еткен, ұрпақ өсірген буынсыздар. Енді соның жемісін.....
"Отбасы шағын мемлекет" демекші, өз отбасымды, әрине, айрандай ұйыған, тату тәтті, бірлікте өмір сүріп жүрген қарапайым қазақ отбасылардың біріміз. Қара шаңырағымыздың ақылшысы, арқа сүйеріміз – жан....
Отбасы – адам үшін ең жақын әлеуметтік орта. Отбасы белгілі дәстүрлердің, жағымды өнегелердің мұралар мен салт-дәстүрлердің сақтаушысы. Отбасында бала алғаш рет өмірмен, қоршаған ортамен танысып, мінез-құлық нормаларын игереді. Отбасы баланың азамат болып өсуінің негізі болып табылады.
Отбасының басты қызметі баланы тәрбиелеу. Отбасы тәрбиесі – бұл жалпы тәрбиенің ең басты бөлігі. Ата-ана және отбасы мүшелері жас нәресте дүниеге келген күннен бастап, оның өміріне қамқорлық жасап, болашағын жоспарлайды және саналы азамат болып өсуі үшін қажет жағдай жасайды. Бұған баланың қажеттігін толық қанағаттандыру, оны дене және ой еңбегіне үйрету, күн тәртібін дұрыс реттеуге , салауатты өмір сүруге, адал болуға тәрбиелеу, жақсылықты үйретуге, жамандықтан жиренуге үйрету, бойында ....
