Мұғалімнің кәсіптік қабілетінің шыңдалуы

Демеуғалиева Гулнафиз Мырзашевна
Ақтөбе қаласы

Мұғалім тұлғасының мінездік ерекшеліктеріне –патриоттық сезім , кәсіптік едагогикалық бағыты, танымдық бағыты . Т. А. Ильина мұғалімнің кәсіптік маңызды сапаларын
Міндеттік себептеріне байланысты бірнеше топқа жіктеді а) міндетті ә) өте маңызды б)
Мүмкіндігінше в) мұғалімге қажетсіз сапалар
Міндетті деген сапалар ға тоқталатын болсақ , олар кәсіптік қызметпен тікелей байланысты сапалар болып табылады . Маңызды сапалар тобына адамгершілік , имандылық сезімдердің жоғары дәрежеде қалыптасқан деңгейі , балаға деген сүйіспеншілік , ізгілік , педагогикалық байқағыштық , ұйымдастырушылық қабілет мейірімділік пен әділдік , ұстаздық борыш пен жауапкершілік , сөйлеу мәдениеті , байсалдылық
Мұғалімге мүмкіндігінше болуға керек деген сапаларға оның дауысы , сыртқы келбеті жақсы талғам , оқушыны өзіне тарта білуі ойдың ұшқырлығы , көңілдің көтеріңкі болуы шарт .
Педагогке қажетсіз деген сапаларға физикалық жетіспеушілікті де кіргізе аламыз . Мысалы , жүйке ауруларымен ауыру , сыртқы келбетінің кемістігі , сөзінің кемістігі , есту қабілеті нашарлар , жүрек –тамыр ауруларымен ауыратындар педагогтық қызметке жарамсыз деп есептелінеді . Мұғалімге керек емес сапалар тобы өктемшілдік , арсыздық ,қызбалық , сылбырлық , білім таяздығы өзін-өзі ұстай алмау т.б. критериймен ерекшеленеді . Қазіргі уақытта жалпы білім қоғам талап ететін қажеттілік қана емес , сонымен қатар жеке адамның өзінің интеллектуальды ,адамгершілік , гуманистік тұрғыдан дамуды қажет ететін , оның қоғамдық мәдени өмірге , кәсіптік еңбекке қатысып , білімін одан әрі жетілдірудің мөлшері болып табылады. Қазіргі өмірдің прогресивті өзгерісі мен білім беру жүйесінің оқыту мазмұнымен технологиясының арасындағы сәйкессіздік білім беру жүйесінің дағдарысқа ұшырауына соқтырды ,педагогикалық білімге деген сұраныс , дәстүрлі технологияның тиімділігінің төмендігі ,оқытудың жаңа технологиясын ендіруге білім мазмұнынын ғылыми әдістермен ұштастырып , білімді ғылыми негізде құруға кері әсер етіп отырған психологиялық кедергілерді жоюбілім мазмұнын анықтаудан басталуы қажет. Мектептегі білім мазмұны мәдениеті өркендеген демократиялық қоғамға үйлесімді жаңа адам үлгісін тәрбиелеуге бағытталуы тиіс.
Кәсіптік-педагогикалық қызығудың негізгі көрсеткіштері болып табылатындар - балаға деген сүйіспеншілік , олардың ата-анасына деген жағымды көзқарас
-мұғалімнің білім қорының толық , нақты болуы және өз білімін үнемі толықтырып отыруы
-педагогикалық жұмысқа белсенді қатысу .
Қабілеттілік тек қана мұғалім болумен пайда болмайды , ол балалармен жұмыс істеуге қойылатын талаптармен де қалыптасады. Педагогикалық қабілеттіліктің құрылымына педагогикалық байқағыштық , педагогикалық шығармашылық , педагогикалық ойлау , талап қоюшылық , педагогикалық такт , жаңашылдық т.б. компоненттерде кіреді.
В. П. Крутецкий педагогикалық қабілеттіліктердің барлығын жинақтай отырып , тұлғалық , дидактикалық , ұйымдастырушылық –коммуникативтік . Тұлғалық қабілеттілік –балаға деген жақындық , өмірге деген қызығушылықпен қарай білу және т. б. Дидактикалық шешендік қабілет –оқытатын пәнін жетік меңгеру оны балаларға түсінікті етіп баяндай алу және т. б. Ұйымдастырушылық –коммуникативті қабілеттер – оқу тәрбие процесін ұйымдастыруға ынтасы , көңілі , қабілеті болу , оқушылардың еріктік қасиетін қозғай алу қабілеті .
Қазіргі кездің мұғаліміне маңызды қабілеттілік төмендегідей болып табылады -оқу –тәрбие процесін шығармашылықпен ұйымдастыра білу қабілеті
-оқушыны түсіне білу
-оқушымен бірге жұмыс істей білу
Ұйымдастырушылық қабілеті
Оқу материалын оқушыға эмоциямен түсіндіре білу
Педагогикалық қабілет -өзінің ерекшеліктабиғатымен сипатталады . Бұлардың барлығына қарапайым дағдылар кіреді сөйлеу дағдысы , сөйлеу этикеті , дикция , өзін -өзі ұстай білу , сыртқы келбеті , жүріс – тұрысы т.б.
Құрылымдық дағдылар - оқу-тәрбие процесін жоспарлай білу
-оқушыларға жеке қарым-қатынас , бағыт көрсету
-кез-келген сабақ ,сыныптан тыс тәрбие жұмыстарының құрылымын дұрыс таңдай білу және оған қатысты материалдарды жинақтау .
Ұйымдастырушылық қабілет мынадай элементтермен түсіндіреледі
-сабақта оқушы әрекетін ұйымдастыру
Іс-әрекеттердің мақсаты мен міндеттерін анықтау
-ұжымды қалыптастыру
Сынып белсенділерін ұйымдастыру
-ата-аналармен , қоғамдық ұйымдармен жұмысты ұйымдастыра білу
Коммуникативтік қабілеттілік –оқушылармен, ата-аналармен , мұғалімдермен мақсатты , жағымды қарым –қатынас жасай білу
-ұжымдағы қарым –қатынас пен ұжымдар арасындағы қарым –қатынас жағдайларын бақылап отыру Болашақ мұғалімнің коммуникативті қабілеті сыныпты өзіне қарата алу , қарым-қатынас жасаудың алдын –ала жүйесін білу , оқушы психологиясын , көңілін тез аңғара алу қабілеті кіреді . Гностикалық қабілеттілік - оқушыны зерттей білу
-жұмыстың әдіс тәсілдерінің нәтижесін біліп отыру
-оқушы білімділігін және тәрбиелілігін анықтап , зерттеп отыру
-педагогикалық тәжірибені оқып меңгеру .Оқыту , білім беру тәжірибесі педагогикалық үрдістің сапасын үнемі арттырып отыруды талап етеді. Осыған байланысты ғылым мен тәжірибеде педагогикалық үрдістің сапасын көтерудің бай тәжірибесі жинақталған . Солардың бірі –педагогикалық үрдісті ғылыми негізде ұйымдастыру . Оқытудың технологиясы білім берудің теориялық және қызметтік негізін қалыптастырады. , білімді еңбекпен , ғылыммен ұштастырып , іс әрекеттің саналылығын дамытады.
Мұғалім тұлғасының мінездік ерекшеліктеріне –патриоттық сезім , кәсіптік едагогикалық бағыты, танымдық бағыты . Т. А. Ильина мұғалімнің кәсіптік маңызды сапаларын
Міндеттік себептеріне байланысты бірнеше топқа жіктеді а) міндетті ә) өте маңызды б)
Мүмкіндігінше в) мұғалімге қажетсіз сапалар
Міндетті деген сапалар ға тоқталатын болсақ , олар кәсіптік қызметпен тікелей байланысты сапалар болып табылады . Маңызды сапалар тобына адамгершілік , имандылық сезімдердің жоғары дәрежеде қалыптасқан деңгейі , балаға деген сүйіспеншілік , ізгілік , педагогикалық байқағыштық , ұйымдастырушылық қабілет мейірімділік пен әділдік , ұстаздық борыш пен жауапкершілік , сөйлеу мәдениеті , байсалдылық
Мұғалімге мүмкіндігінше болуға керек деген сапаларға оның дауысы , сыртқы келбеті жақсы талғам , оқушыны өзіне тарта білуі ойдың ұшқырлығы , көңілдің көтеріңкі болуы шарт .
Педагогке қажетсіз деген сапаларға физикалық жетіспеушілікті де кіргізе аламыз . Мысалы , жүйке ауруларымен ауыру , сыртқы келбетінің кемістігі , сөзінің кемістігі , есту қабілеті нашарлар , жүрек –тамыр ауруларымен ауыратындар педагогтық қызметке жарамсыз деп есептелінеді . Мұғалімге керек емес сапалар тобы өктемшілдік , арсыздық ,қызбалық , сылбырлық , білім таяздығы өзін-өзі ұстай алмау т.б. критериймен ерекшеленеді . Қазіргі уақытта жалпы білім қоғам талап ететін қажеттілік қана емес , сонымен қатар жеке адамның өзінің интеллектуальды ,адамгершілік , гуманистік тұрғыдан дамуды қажет ететін , оның қоғамдық мәдени өмірге , кәсіптік еңбекке қатысып , білімін одан әрі жетілдірудің мөлшері болып табылады. Қазіргі өмірдің прогресивті өзгерісі мен білім беру жүйесінің оқыту мазмұнымен технологиясының арасындағы сәйкессіздік білім беру жүйесінің дағдарысқа ұшырауына соқтырды ,педагогикалық білімге деген сұраныс , дәстүрлі технологияның тиімділігінің төмендігі ,оқытудың жаңа технологиясын ендіруге білім мазмұнынын ғылыми әдістермен ұштастырып , білімді ғылыми негізде құруға кері әсер етіп отырған психологиялық кедергілерді жоюбілім мазмұнын анықтаудан басталуы қажет. Мектептегі білім мазмұны мәдениеті өркендеген демократиялық қоғамға үйлесімді жаңа адам үлгісін тәрбиелеуге бағытталуы тиіс.

Мақала ұнаса, бөлісіңіз: