Әңгіме: Сүндет Нұрғалиев | Балық басынаң шіриді


Бүгінгі күнде жеңіл жүрісті қыздар күн санап артып бара жатыр. Қазақ елі, инаббатты, ибалы, салиқалы, үлкенді сыйлай білетін кішіпейіл xалық емес пе? Әттең, бұл тек қана он тоғызыншы ғасыр тариxына тән оқиға деп білем мен. Бесіктен белі шықпаған қыздар,түні бойы көше кезіп,сақа жігіттердің ойыншығына айланып жүргені рас. Мектепке бармақ түгіл, бір-екі аптаға үйлеріне келмей,әке-шешесі амалсыздан көп жағдайларда тәртіп сақшыларының көмегіне жүгініп,артарынаң іздеу салып жатады. "Есін барда,елінді тап"-деп қазақ атамыз айтқандай,көшеде жоғалып,үйін таппай жүрген бой жеткен қыздар қанша ма? Үйінде дұрыс тәртіп берілмегендіктен бе,жоқ,әлде тым ерке қылып өсіргендіктен бе, кінәлі кім заман ба адам ба? Осындай мектеп жасында жүрген оқушы қыздардың бірі, А... болып табылады,өзінен әлде қайда үлкен бәз біреулермен көңіл жарастырып жүргенін жиі-жиі ауылымнаң немесе көрші ауылдағы достарымнаң естіп қаламын. Өткен жылы өзім мектеп бітіріп жатқан кезде, бұл қыздың үстінен бір айға жуық іздеу салынған болатын. Бірақ,қашан,қай күні табылғаның анық білмеймін. Ал,бүгінгі күні І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университетінде журналистика мамандығы бойынша білім алып жүрмін. Сол оқиғадан бері, А... көрмей кеткен едім. Оразаның үшінші күнінде яғни, бүгін есік алдымнан ыржалақтап өтіп бара жатқан А-ны, көріп қалдым.Біраз жанына барып ақыл айтып, есін жидырайым ба деп тырыстым да, жә, "бұндай ессіз қызға сөзімді шығын қылып қайтем" -деп ішімнен, артыма қарамайа құлағыма құлаққап киіп, бұрылып кеттім. Қазақта өсек деген дүние ең жаман, әр бір қазақ қызының атына дақ келтіретін заттқой. Мектеп жасында жүрген түнгі көбелектердін санын азайтып, дұрыс жолға қалай түсірсек болады?

Сүндет Нұрғалиев .....
Әңгімелер
Толық
0 0

Әңгіме: ІV Халықаралық РR Көктемгі мектебі өңірдегі медиасауаттылық жүйесін дамытуға арналды

Талдықорған қаласында әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Алматы облысы Ішкі саясат басқармасы, Алматы облысының өңірлік коммуникациялар қызметі, Ілияс Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университетінің ұйымдастыруымен «Тұрақты даму мақсатындағы коммуникация және медиа» атты ІV Халықаралық РR Көктемгі мектебі өткізілді.

Көктемгі мектеп қазақстандықтардың сандық жүйені қолданудағы сауаттылығын арттыруға және білім беру, медиа ақпараттық сауаттылық жүйесін дамытуға арналды.

Адамзаттың жаһандық дағдарыстан шығудың жолдарын іздестіруі заңды. Жалпы әлемдік қауымдастық мойындаған дағдарыстан шығудың негізгі жолы – тұрақты даму. Оның басты идеясы – ысырапқа жол бермеу, ресурстарды әділетті әрі тең бөлу, қауіпсіздікті қамтамасыз ету. Осы үдерістердің барлығында маңызды рөл ойнайтын, дамудың негізгі факторы - ғылым және білім беру екендігі дау туғызбайды. Тұрақты даму тек экономикалық өсу, инновация және өнімділік қана емес, әлеуметтік даму мен тұрақтылықтың іргелі міндеттерін де қарастырады. Тұрақты дамудың 17 мақсаты бар. Соның 4-ші мақсаты – сапалы білімге қолжетімділік және өмір бойы оқуға (үздіксіз) мүмкіндік беру. Өңірлерде тұрақты инфрақұрылым қалыптастыру қажет. Сол себепті аймақтарда тұрақты даму мақсатындағы семинар-тренингтердің өткізілуі қажеттілік.

Тұрақты даму теория мен практиканы ұштастыруды, яғни дуалды оқытуды талап етеді. Университеттер енді тек оқу бағдарламаларымен ғана айналыспайды, қала, өңір, ел деңгейіндегі өзекті мәселелерді шешуге де белсене қатысады. Яғни, университеттердің қызметі өңірлердегі тұрақтылықты нығайтуға бағытталған ұлттық және халықаралық бағдарламалармен тығыз байланысты болуы тиіс. Осы орайда, әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің БҰҰ-ның «Академиялық ықпал» Жаһандық хабына жетекшілік ету мерзімі 2020 жылға дейін ұзартылуы оқу орнына зор жауапкершіліктер жүктейді. Қазіргі таңда Қазақстанның 25 жоғары оқу орындары БҰҰ-ның «Академиялық ықпал» бағдарламасына қосылған.

Көктемгі мектепте «Әділ сөз» сөз бостандығын қорғау халықаралық қорының сарапшысы Ғ. Әженова, белгілі PR маманы Қ. Домбай, «Мінбер» журналистерді қолдау орталығы қоғамдық қорының президенті Е. Кәпқызы, Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі, ақын Б. Әшірбаев, Factcheck.kz редакторы Д. Смақов, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Телерадиокешенінің директоры Д. Мұхамеджанов, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ доценті, ф.ғ.к. А. Рожков, «Medianet» Халықаралық журналистика Орталығы, Factcheck.kz сайтының журналисі Ж. Тлеухан шеберлік сыныптарын өткізді. Қазіргі таңдағы медиакеңістік пен РR нарығындағы өзекті мәселелер ортаға салынып, шешілу жолдары көрсетілді.

Көктемгі мектептегі алғашқы шеберлік сыныпты «Рухани жаңғыру және ұлттық журналистика» тақырыбымен Б. Әшірбаев жүргізді. Ол заманға сай жаңғырудағы отандық мәдениеттің алатын ерекше орнына тоқталып, Қазақстанның бірегей тарихи және мәдениеті бар ел ретіндегі әлемдік дидарын айқындау, ұлттық бренд қалыптастырудағы қажеттілікті және ұлттық журналистикаға жүктелетін міндеттерді, Рухани жаңғыру бағдарламасы аясындағы ұлттық журналистика көтеретін тақырыптарды сараптады.

Бедел – материалдық болмағанымен, жеке адам үшін де, бүтіндей ұжым үшін де аса маңызды актив. Қазіргі заманда беделді басқаруға болады. Бұл ұзақ мерзімді стратегия – бедел менеджменті деп аталады. Белгілі PR маманы Қ. Домбай абырой-бедел менеджменті тақырыбына тоқталып, компания беделін қалыптастырудың жолдарын баяндады. Компанияның нарықтағы дұрыс позициялануы, ақпараттық кеңістіктегі тиімді іс-әрекеті дәрістің негізгі өзегін құрады. PR саласында ұзақ жылдық тәжірибесі бар маманның: «Компанияның құнына беделі де кіреді. Беделді компанияның бағасы да жоғары. Олай болса, бедел қаржымен өлшенеді. Көп жағдайда компанияның беделін басшысы емес, қызметкері қалыптастырады», - деуі көңілге қонымды. Қ. Домбай шеберлік сыныбы тыңдаушылардың қызығушылығын туғызып, аудитория тарапынан қойылған сауалдар көп болды.

Д. Мұхамеджанов қазіргі таңдағы заманауи технологияларға тоқталып, мектеп қатысушыларын хабар жасаудың қыр-сырларына қанықтырды. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ телерадиокешенінің мысалында студенттік телевидениенің ақпарат берудегі ерекшеліктерін сипаттады.

Factcheck.kz редакторы Д. Смақов пен осы сайттың журналисі Ж. Тлеухан жалған ақпаратты анықтау, тексеру, нақты дереккөздерін білу, фактілермен жұмыс істеу тәсілдерін көрсетіп, ақпаратты тексерудің теориялық және практикалық әдістері туралы өз тәжірибелерімен бөлісті. Тыңдаушыларға: «Әрбір адамның шындыққа таласы бар. Сіздер ақпараттағы нақты фактілерге назар аударып, қаншалықты тексерілгенін, қандай дереккөздерге жүгінгендігін, ақпараттың әлеуметтік маңыздылығын анықтай білулеріңіз керек. Әрбір мақаланы тексеруден қорықпау керек. Айтылған пікірді ресми, ашық ресурстар арқылы тексеруге болады», - деген кеңестер айтты.

Көктемгі мектептің екінші күні мазмұнды дәрістермен жалғасты.

Ғ. Әженова медиамәтіндердегі қорлау мен жала жабуға тоқталып, бейнесюжеттерді мысалға келтіре отырып, тыңдаушыларға мол ақпарат берді.

Е. Кәпқызының жасырын камераны пайдалану туралы ұтымды кейстері аудиторияға өте қызықты болды. Ақпаратты дереккөзден, ашық ресурстардан алу әдістері, сенімділігіне көз жеткізу, ақпаратты заңсыз және алдау арқылы алмау, жасырын камераны пайдалануға мәжбүрлейтін жағдайлар, қоғам білуі тиіс ақпаратты тарату және ақпараттың қайнар көзін көрсету қажеттілігі, ақпараттың жеке адамдарға зиянын тигізбеу мәселелері жан-жақты талқыланды. Е. Кәпқызы өзінің шеберлік сыныбын: «Жасырын камераға бару үшін, ол ақпараттың қоғамға қаншалықты пайдалы екендігін екшеп алуымыз керек. Яғни, ақпарат алу біздің шындық принципімізбен сәйкесуі тиіс», - деген пікірмен аяқтады.

А. Рожков тыңдаушыларға жаңа медиаға арналған коммуникативтік форматтар туралы ақпарат берді. БАҚ-тың қоғамға ықпал ету әдістері, ақпаратты қабылдаудың жаңа формалары, сторителлинг, PR-дың дәстүрлі және инновациялық құралдары туралы шеберлік сыныбы да қызықтылығымен ерекшеленді.

Интерактивті форматта өткен Көктемгі мектеп қатысушыларға мол ақпараттар беруімен, практикалық тренингтер өткізуімен құнды болды.

Қоғамды ақпаратты ақ-қарасын айырып, дұрыс қабылдауға, сұрыптауға дағдыландыруды мақсат еткен Көктемгі мектеп соңында қатысушыларға сертификаттар тапсырылды.

Әл-Фараби ат. ҚазҰУ

филология ғылымдарының докторы

Назгүл Шыңғысова .....
Әңгімелер
Толық
0 0

Әңгіме: Құмарбек Қалиев | Оралхан туралы ой


...60-жылдардың басында «Жұлдыздан» батыстық бір дуалы ауыздың айтқанын оқып , қайран қалғаным бар. Онда былай делінген: «Мұхтар Әуезов-қазақ үшін- екінші Абай, біз үшін-Шығыстың Шолоховы»



Мен осыны әлі ұғына алмай келемін. Абайды қозғамайық, Шолохов, сөз жоқ,-әлемдік деңгейдегі ірі талант. Сонда, Әуезов-кім? Ол-әлем әдебиетінен өз орнын ойып алған үлкен тұлға екені өтірік пе?!. Сөйте тұра, ол неге «Шығыстың Шолоховы» ғана??? Мұндағы «біз» кім? Міне, осындай сұрақтарға жауап таба алмай шарасыз күй кешесің. Ал, біз- елтігіш халықпыз. Басқаның аузынан шыққан бір лебізді қағып ап, дәріптей жөнелуге асықпыз. Осыдан кейін-ақ «екінші тұлғалар» жаңбырдан кейінгі саңырауқұлақша қаптады. «Ана ауылдың анасы», «мына ауылдың мынасы» бірді бірге телу үрдіске айналаып жүре берді. Бұдан біздің өңір де шет қалған жоқ. «Алтайдың Біржаны», «Ақ Ертістің Ақаны», «Шығыстың Майрасы» т.с.с. жапсырма атақтар біздің ауданда, облыста талантымен енді жұрт аузына іліге бастаған жастарға ерекше жомарттықпен таратылды. Меніңше бұл-екі жаққа бірдей зиянды бағыт еді:

- Біріншісі: Ұлы тұлғаның атын ұсақтау; Бір мысал: Біржан сал-тарихта қайталанбас бірегей дарын, сол дарынды «Алтайдың, Алатаудың, Қаратаудың, Арқаның,.. Біржаны » -деп бөлшектеу- Ұлыға жасалған қиянат болар?!.

.....
Әңгімелер
Толық
0 0

Әңгіме: Владимир Набоков | Шеңбер


Екіншіден, оның бойында Ресейге деген сұмдық сағыныш бой көтерді. Үшіншіден, ол өзінің жастық шағын аяды - онымен байланыстының бәрін де - ашу-ызаны да, қолапайсыздықты да, тоғайдағы құстар шырылынан саңырау болып қалатындай жап-жарық жасыл ертеңгіліктерді де аяды. Дәмханада тәтті, ақшыл сусынды қайта-қайта араластыра отырып, ол өткенді жүрегі қысыла, мұңая отырып есіне алды, - қандай мұң десеңші? - Иә, иә, біз әлі зерттеп білмеген мұң. Ол мұң кеудені толтырып шығатын күрсініспен бірге көтерілді, - сол кезде оның марқұм боп кеткен әкесі қайта тірілгендей, иығын қомдаған қалпы көз алдына кеп тұра қалды. Әкесі, Илья Ильич Бычков, Ее maotze d' ecole chez nous au village; (Біздің деревнядағы мектеп мұғалімі (француз).) оның көзіне бантты сәнді қара галстук таққан, көне салт бойынша алқымына дейін түймеленетін жібек матадан тігілген пиджак киген - нымшасына көлденеңінен шынжыр тағылған, жүзі қызыл шырайлы, жалтыр бас, - екі жақ бетін әжім торлаған, жұмсақ мұртты, танауы тағы бір көтеріліп кеткендей мұрнының үстінде етті қалы бар кейіпте көрініп еді. Гимназист кезінде де, студент кезінде де Иннокентий каникулда Лешинадағы әкесіне келіп тұратын, -егер қаттырақ ойланса, село шетіндегі ескі мектепті бұзып, орнына жаңа мектеп салғанын есіне түсіре алар еді. Іргетасын қалау, желдің өтіндегі жалбарынатын орын, К.Н.Чардынцев алтын тиынды лақтырып қалған кезде, .....
Әңгімелер
Толық
0 0

Әңгіме: Антон Чехов | Капитан мундирі

Күн көзі уездік қалаға түйіле қарап шығып келе жатқан, қораздар қанаттарын енді ғана кере бастаған кез болсадағы Рыклин ағайдың кабагына меймандар келіп-ақ қалыпты. Олар тігінші Меркулов, қалабасы Жратва және қазынашылықтың қағаз тасушысы Смехунов еді. Үшеуі де ішіп алған.

— Айтпа! Айтпа деймін тіпті! - деп тұр Меркулов қалабасының ілгегінен ұстап алып. -Кеңсе қызметіндегі төрелер, егер де жоғарырақтағысын алатын болсақ, тігіншілік жағынан қарағанда, генералыңнан әлдеқайда асып түседі. Мысалы, тіпті, камергерді - ақ алайықшы... Ол қандай адам? Лауазымы қандай? - дейсіз ғой. Ал, қане, есептей бер... Прюндельдер фабрикасының ең жақсы мәуітінен төрт кез мәуіт, ілгек оқалы жаға, алтын зерден лампас салған ақ шалбар, омыраудың бәрі алтын зер, өңірі, жеңі, қалта қалпақтары жарқырап тұрады! Ал енді гофмейстер, стальмейстер, церемониймейстер мырзаларға және басқа да министерийлерге мундир тіге қалсаң... Сен қалай деп ойлайсың? Әлі есімде, бір жолы гормейстер граф Андрей Семеныч Вонляровскийге мундир тіктік. Мундир болғанда маңына бара алмайсың! Қолыңды тигізсең - ақ тұла бойыңдағы тамырларың "цик! цик!" деп дүрсілдей жөнеледі. Нағыз мырзалар, мәселен, киім тіккізе қалса, олардың мазасын алуға болмайды. Өлшеп алдың ба, тік, ал кигізіп көремін, анау-мынау деп тәлмірсуіңе ешқандай жол жоқ. Егер сен жақсы тігінші болсаң, өлшеп-пішкенің бойынша тігіп бер... Мұнарадан секірсең, етегіңе дөп секір, әне қалай! Мен саған айтайын, бауырым, біздің жанымызда, әлі күнге дейін есімде, жандармдар корпусы болды... Қожайынымыз Осип Яклич сол жандармдардың ішінен тұлғасы киім тіктіруге берген кісінің тұлғасына шамаласатын біреуін әкеліп кигізіп көруші еді. Содан әлгі... мен саған айтайын, бауырым, графтың мундирін кигізіп көру үшін осы жарайды - ау деген бір жандармды таңдап алдық. Шақырып әкелдік... кәне, ки, сұқсыр, біліп қой!.. тұрмыз. Күлкі деген не болар! Содан әлгі, нені, мундирді киіп алғаннан кейін омырауына қарады, енді дейсің ғой! Аңырып, сасқалақтап, есінен танды да қалды........
Әңгімелер
Толық
0 0

Әңгіме: Иван Бунин | Мелитон


Мамыр айының алагеуім ымыртында салт атпен өзіміздің қорықты аралап жүр едім. Жалғыз аяқ сүрлеумен жаңадан жапырақ жайған балапан ағаштарды көктей салып-ұрып келемін. Жасыл желек жамылған орман, көмейі бүлкілдеп ана ағаштан да, мына ағаштан да бұлбұлдар жарыса сайрап жатыр. Күн ұясына қонғалы қашан, бірақ орман әлі тыншыр емес: жол жиегінен көгершін күңкілдеп, әлдеқайдан көкек даусы құмығып жетіп түр... Мамыр айында түн сергек, әрі қысқа, осы алагеуім қалпында бозамық тартып тұрады да көкжиектің арайы таң шапағына барып бірақ қосылады.

Алаңқайдағы күзетшінің үйінен шықтым. Иек артпадағы сай табанында аумағы бір қауым бөгесін қара су бар еді. Көлшікті айнала қоршаған атамзаманғы кәрі қайың мен емен тоғайдың ұшар басынан қылтиып бозамық ай туып келеді. Мелитон көл жағасында томар үстінде отыр екен, жер ошаққа отты маздата жағып, мосыға ілінген бақыр астына қу шөмшекті үстемелеп тастап қояды. Қашан көрсең де мұнтаздай, үстінде кір шалмаған көйлек, аяғындағы бұтыл етіктің қонышын да ықтияттап шандып тастапты. Екі шынтағы тізесінде, алақанымен иегін тіреп отқа үңілген күйі өзінің жіңішке .....
Әңгімелер
Толық
0 0

Әңгіме: Константин Паустовский | Тіл мен табиғат


Кісі орыс тілін толық игеру үшін және бұл тілді сезінуді жоғалтып алмау үшін, қарапайым орыс адамдарымен ұдайы аралас-құралас болумен бірге, сол сияқты егін аңыздарын да, орман-тоғайларды да, жер-суды да, кәрі талдарды да, құстардың алма-кезек сайрауын және орман жаңғақ бұтасы астынан басын изеп тұратын әрбір гүлді де көріп, біліп, тыңдап жүру керектігіне өз басым кәміл сенемін.

Тегінде әр адамның өзінің бір жаңалықты ашатын киелі күндері болатын шығар. Кіндік Ресейдің орманды да шалғынды өңірінде менде де сондай бір жаңалық ашатын, күркіреген күндер мен кемпірқосақтарға толы киелі жаз болған еді.

Шіркін, сол бір жаз қарағайлы ормандар гүліне, тыраулаған тырналар үніне, ит тұмсығы етпейтін тобылғы тоғайының бұрқыған хош иісіне, қораздардың қоқилана шақыруы мен батқан күннің шапағы қыз жанарын нұрландырар шақта, әуелгі тұман иірімді шүңейіт үстіне тарамдалып түсе бастаған шақта, кешкі көкорай шалғында шырқай салған қыздар әніне тамылжып-тұнып тұрған күйінде өтті де кетті-ау. .....
Әңгімелер
Толық
0 0

Әңгіме: Рабиндранат Тагор | Мұра


— Талақ еттім, кетемін мен! − деді ашуға булыққан Бриндобон Кундо әкесіне.

— Ә, солай ма, иттен жаралған неме! − деп жауап берді Джогонатх Кундо. − Қақтым, бақтым жастайыңнан. Әке қарызын өмір-бақи да өтей алмассың. Көргенсізін көрдің бе мұның!

Джогонатх бүйірі шығып тамақ та ішпейтін, жөні бүтін көйлек те кимейтін. Өз дүниесін өзінен аяйтын, сарабдал тістенгіш адам болатын. Ерте заманда сопы, дәруіштер жан рақаты болмаса, тән рақатын көп ойламапты ғой. Джогонатх солардың сара жолын қуған жан еді. Рас, ол ойлағанын үнемі жүзеге асыра бере де алмайтын. Кейде оның ниетіне қазіргі азған қауым көлденең тұрса, кейде адам баласының табиғатына тән қисынсыз бір құмарлық жол бермейтін.

Баласы үйленгенге дейін мұның бәрі де бір жайда өтіп жатқан еді. Той өтісімен-ақ Бриндобон ішіп-жем, киім жайындағы әке өсиетін тыңдамайтын болып кетті. Ол тіпті рухани өмір дегеннен гөрі киім-кешек пен құлқын қамын артық санайтын болды. Джогонатх шығыны өсе берді.

Әке мен бала жиі-жиі қырқысып қалуды шығарды. Бір күні Бриндобонның әйелі ауырып қалып еді, қымбат дәрі жазып берген дәрігерді Джогонатх қуып жіберуге дейін барды. Бұл дәріден ол дәрігердің надандығын көрді. Бриндобон әуелі жалынып еді, соңынан қоқан-лоққы да жасады, − бәрі де заяға кетті. Ақыры жамағаты дүние салды. Бұл өлімді ол әкесінен көрді.

.....
Әңгімелер
Толық
0 0

Әңгіме: Агата Кристи | Кездейсоқ оқиға

— Бұл — сол әйелдің дәл өзі. Оған менің титтей де күмәнім жоқ!

Капитан Хэйдок досының сабырлы жүзіне бұрылып бір қарады да, күрсініп қойды. Оның «тек өзімдікі дұрыс» деп қасарысатын бірбеткей мінезін іштей ұнатпайтын. Теңізде өткізген көп жылдар кісі ісіне қол сұқпауды жақсы үйреткен еді. Ал қылмысты істерді тергейтін бөлімнің бұрынғы инспекторы, бұл күнде марқұм болып кеткен Эванстың өмірге деген көзқарасы мүлде басқаша болатын.

— «Істі қолға түскен деректерге сүйене отырып, тергеу керек» дейтін қағида — Эванстың жас кезінен бергі ұраны-тын. Келе-келе ол ондай деректерді өзі іздеп табатын дәрежеге де жетті.

Қылмысты істерді тергеу мекемесінің инспекторы Эванс ақылды, көзі ашық офицер болатын. Лауазымы да таза еңбегінің арқасында көтерілген. Тіпті бертінде, инспекторлық қызметтен біржола қол үзіп, ұзақ жылдар бойы армандаған саяжайға қоныс аударғаннан кейін де, сезімталдығы мен кәсіби түйсігі сақталған еді.

Бір көрген адамды жазбай танимын дегенді мақтанышпен, бірнеше дүркін қайталап:

— Иә, бұл сол Энтони ханымның дәл өзі. Сіз Мероудии ханым дегенде-ақ мен оны бірден тани кеттім,— деді.

Капитан Хэйдоктың мазасы кете бастады. Себебі, Мероудиндер оның ең жақын көршілері болатын. Ертеректе болған аты шулы оқиғаның бас кейіпкері мен Мероудин ханымның бір адам болып шығуы оны шынымен қатты толғандырған-ды.

— Ол оқиғадан бері талай жыл өтіп кетпеді ме?— деді бәсең үнмен.

— Тоғыз жыл болды,— деп, іле жауап қатты Эванс.— Тоғыз жыл, үш ай. Оқиға есіңізде ме?

— Еміс-еміс есімде......
Әңгімелер
Толық
0 0